1.  Sosa kuzaba Babiloni ya Nene

2.  Yinki ntangu Masiya monanaka?

3.  Mayele ya kusadila ya munganga na diambu metadila menga

4.  Kuvambana

5.  Bafeti

6.  Bamaladi yina ketambakanaka

7.  Mambu ya mumbongo mpe minsiku ya Leta

 1. Sosa kuzaba Babiloni ya Nene

Yinki mutindu beto mezabila ti ‘Babiloni ya Nene’ kena monisa mabundu nionso ya luvunu? (Kusonga 17:5) Beto tadila mambu yayi:

• Yakele na bupusi na zulu ya bantu ya yinza ya mvimba. Babiloni ya Nene mevuanda na zulu ya ‘bimvuka ya bantu mpe makanda.’ Yandi kele na ‘kimfumu na zulu ya bantinu ya ntoto.’—Kusonga 17:15, 18.

• Yalenda vuanda ve kimfumu mosi ya politiki to ya mumbongo. ‘Bantinu ya ntoto’ mpe ‘bantu ya mumbongo’ kekufua ve ntangu bakebunga yandi.—Kusonga 18:9, 15.

• Yandi kena kufingisa nkumbu ya Nzambi na bisalu na yandi ya yimbi. Bakebokidilaka yandi nketo ya ndumba samu yandi kena kusala nguizani na baguvernema samu na mbongo mpe mambote yankaka. (Kusonga 17:1, 2) Yandi kena kuvuna bantu ya makanda nionso. Mpe lufua ya bantu mingi kele na yintu na yandi.—Kusonga 18:23, 24.

Kuvutuka na dilongi 13 poin 6

 2. Yinki ntangu Masiya monanaka?

Biblia samunaka ti Masiya kemonana na manima ya basabala 69.—Tanga Daniele 9:25.

• Yinki ntangu basabala 69 bandaka? Yabandaka na mvula 455 T.N.B. Na ntangu yango, guvernere Nehemia kumaka na Yerusaleme samu na ‘kubongisa mpe kutunga diaka’ mbanza yango.—Daniele 9:25; Nehemia 2:1, 5-8.

• Basabala 69 zingilaka bamvula yikua? Na bambikudulu yankaka ya Biblia, kilumbu mosi kemonisaka mvula mosi. (Kutanga 14:34; Ezekiele 4:6) Konso sabala, kele na kitezo ya bamvula nsambuadi. Na mbikudulu yayi, basabala 69 mepesa bamvula 483 (basabala 69 x bilumbu 7).

• Yinki ntangu basabala 69 manisaka? Beto meka tanga bamvula 483 na kubanda na mvula 455 T.N.B. yakenata beto na mvula 29 N.B. a Yavuandaka mpenza na mvula yango nde Yesu bakaka mbotama mpe yandi kumaka Masiya! —Luka 3:1, 2, 21, 22.

Kuvutuka na dilongi 15 poin 5

 3. Mayele ya kusadila ya munganga na diambu metadila menga

Yakele na mayele mingi ya minganga yina kelombaka kusadila menga ya muntu yandi mosi. Ndambu kati na yau—kele kupesa menga samu bavutula muntu yankaka to kubaka menga na nge mosi kulunda yau, mpe kuvutula nge yau na nzutu tekila operasion salama—yau bonga ve samu na Baklisto.—Kulonga 15:23.

Kasi, mitindu yankaka ya kusadila menga lenda vuanda yimbi ve. Yau mesangisa ekzame ya menga, mayele yankaka bakebokidilaka hémodialyse, yankaka hémodilution, to nsadulu ya menga kelombaka babimisa yau samu na mua ntangu, kutula yau na masini mosi mpe kuvutula yandi maza mosi yina kele na bilongo na kisika ya menga yina babimisaka mpe kuvutula menga yango na manima ya operasion. Konso Muklisto fueti baka nzengolo yandi mosi na mutindu bakesadila menga na yandi na ntangu bakena bongisa mambu ya operasion, na ntangu ya ekzame, to na ntangu ya tretema yina kena salama. Konso munganga lenda sadila mambu yayi na mutindu yina mesuasana na yankaka. Na yau, tekila ya kundima basala yandi konso operasion, ekzame mosi, to yandi baka lusadusu mosi ya munganga, Muklisto fueti sosa kuzaba mbotembote mutindu bakesadila menga na yandi. Tadila biuvu yayi melanda:

• Yinki mutindu munu ketadila yau kana ndambu ya menga na munu mebima na nzutu mpe mbala yankaka yamelemba kutambula samu na mua ntangu? Kikansasa na munu kepesa munu nzila ya kutadila yau kaka lokola menga na munu ya nzutu, yina lomba ve ‘batiamuna yau na ntoto’?—Kulonga 12:23, 24.

• Kana munu kena kubaka tretema to bakena kusala munu operasion, bamebimisa ndambu ya menga na munu mosi, bametula yau bilongo mpe bamevutula na nzutu na munu? Kikansasa na munu yina melongua na Biblia ketungisama to munu lenda ndima mayele yango?

Kuvutuka na dilongi 39 poin 3

 4. Kuvambana

Mpova ya Nzambi kindisa ve bankuelani vambana mpe yakena kumonisa puelele ti muntu yina mevambana na nkuelani na yandi kele na yinsua ve ya kukuela diaka. (1 Bakorinto 7:10, 11) Kasi, yakele na mua mambu yina ketindaka Baklisto yankaka babaka nzengolo ya kuvambana na bankuelani na bau.

• Kumanga kukokisa bansatu ya dibuta na nko: Bakala kena kumanga kukokisa bansatu ya dibuta na yandi, mpe dibuta mebanda kukondua kima ya kudia to bima yankaka ya mfunu ya luzingu.—1 Timoteo 5:8.

• Kubula ngolo: Kubula ngolo nkuelani lenda sala ti mavimpi mpe luzingu na yandi vuanda na kivonza.—Bagalatia 5:19-21.

• Kusala nionso samu na kubebisa nguizani ya nkuelani na yandi na Yehova: Bakala to nketo kena kusala nionso samu nkuelani na yandi baka ata dikoki ve ya kusadila Yehova.—Bisalu 5:29.

Kuvutuka na dilongi 42 poin 3

  5. Bafeti

Baklisto kesalaka ve bafeti yina kesepedisaka ve Yehova. Kasi konso Muklisto fueti sadila kikansasa na yandi yina melongua na Biblia samu na kuzaba diambu ya kusala na maluaku yankaka yina metadila bafeti. Beto tadila mua bifuani yayi.

• Muntu mosi metubila nge, feti ya mbote. Nge lenda tuba kaka, “Matondo.” Kana muntu yango zola zaba mambu yankaka, nge lenda zabisa yandi samu na yinki nge kesalaka yau ve.

• Nkuelani na nge, yina kele ve Mbangi ya Yehova, melomba nge nge kuenda kudia kintuadi na dibuta na yandi ya kinsuni na kilumbu ya feti. Kana kikansasa na nge mepekisa nge ve kukuenda, nge lenda sasila nkuelani na nge ti kana bakesala mimeseno ya bapayen yina kele ve na nguizani na minsiku ya Biblia nge kesala yau ve.

• Mfumu na nge ya kisalu mepesa nge kado na ntangu ya feti. Nge fueti manga yau? Beto lenda manga nionso ve. Mfumu na nge kena kutadila yau lokola kado ya kusadila feti, to yandi kena kutadila yau lokola kaka mutindu ya kumonisa butondi samu na kisalu na nge ya mbote?

• Muntu mosi mepesa nge kado na ntangu ya feti. Muntu yina mepesa nge kado lenda tuba: “Mezaba ti nge kesalaka ve feti yayi, kasi munu zola kaka nge baka yau.” Ntangu yankaka muntu yango mekabila nge kaka. Na ndambu yankaka, yakele na diambu yina kena kutinda nge na kukanisa ti yandi kena kumeka kiminu na nge to kukotisa nge na kusala feti yango? Na manima ya kutadila diambu yango, nge mosi kebaka nzengolo ya kundima to ve. Na banzengolo na beto nionso yina beto kebaka, beto fueti sala nionso samu na kuvuanda na kikansasa ya mbote mpe kubikana ya kukuima na Yehova.— Bisalu 23:1.

Kuvutuka na dilongi 44 poin 1

 6. Bamaladi yina ketambakanaka

Lokola beto kezolaka bantu, beto kesalaka keba samu na kutambikisa bantu yankaka ve bamaladi yina ketambakanaka. Beto kesala yau kana beto kele na maladi mosi ketambakanaka to beto kena kukanisa ti beto mebaka maladi mosi. Beto kesalaka yau samu Biblia mepesa beto ntumu ti: ‘Nge fueti zola finangani na nge lokola nge mosi.’—Baroma 13:8-10.

Yinki mutindu muntu yina kele na maladi kemonisa nzola na yandi na bantu yankaka? Muntu yina kele na maladi kesosa ve kumonisa nzola na bantu na kukanga bau na maboko to kuyamba bau. Yandi lenda fuema ve kana muntu yankaka mekanisa ti, samu na kutanina dibuta na bau, yandi lenda bokidisa yandi ve na yinzo na bau. Mpe tekila ya kubaka mbotama, yandi fueti zabisa diambu na yandi na nkulutu yina kele ntuadisi ya kimvuka ya bankulutu samu na kubaka bankubukulu yina ketanina bantu yankaka yina kebaka mbotama. Tekila kubanda kuzolana samu na dikuela, kana muntu mosi bakaka maladi yina ketambakanaka yandi fueti ndima kusadisa ekzame ya menga. Na kusalaka mutindu yina, yandi kemonisa ti yandi ketudilaka bantu yankaka dikebi ntangu yandi kena ‘kusosa kaka ve mambote na [yandi] mosi, kasi mpe mambote ya bantu yankaka.’—Bafilipi 2:4.

Kuvutuka na dilongi 56 poin 2

 7. Mambu ya mumbongo mpe minsiku ya Leta

Kana beto kele na nguizani na muntu yankaka na diambu metadila mumbongo, beto lenda tina mambu mingi kana beto mesonika mambu nionso na mukanda—ata kana muntu yango kele Muklisto. (Yeremia 32:9-12) Na yau, yalenda salama ti mua mantata ya fioti bima kati na Baklisto na diambu metadila mbongo to diambu yankaka. Bafueti sala ngolo samu na kumanisa mantata yango na nsualu, na kiyenge, mpe bau zole kaka.

Kasi, yinki kusala samu na kumanisa mantata ya nene lokola kimuyibi to kuvunina muntu mambu? (Tanga Matayo 18:15-17.) Yesu lombaka beto sala mambu tatu yayi melanda:

1. Meka kubongisa ntete diambu yango kati na beno zole kaka.—Tala verse 15.

2. Kana yasimba ve, lomba mpangi mosi to zole ya kuyela na kimpeve na kimvuka kuenda na nge.—Tala verse 16.

3. Kana mambu kena kubonga kaka ve, nde nge lenda kutana na bankulutu.—Tala verse 17.

Na mambu mingi, beto fueti funda ve bampangi na beto na Leta samu yabebisa ve lokumu ya nkumbu ya Yehova to ya kimvuka. (1 Bakorinto 6:1-8) Kasi, yakele na mambu yankaka yina kelombaka kukuenda na Leta: kufua dikuela, kubaka yinsua ya kubikana na bana, kubaka mbongo ya kuyundudila bana, kubaka mbongo ya asiranse, samu na kukota na liste ya bantu yina fueti futama kana kompani mekubua, to samu na kubaka kimvuama to bima yina muntu mekufua kebikaka. Muklisto yina mesadila bansiku na mutindu yina samu na kubongisa mambu na kiyenge nionso, mekondua ve luzitu na malongi ya Biblia.

Kana diambu ya yimbi mpenza mesalama—lokola kusangisa nzutu na kingolo, kubebisa muana, kubimina muntu samu na kusala yandi yimbi, kuyiba kima ya mfunu, to kufua muntu—Muklisto yina mekuenda funda yau na Leta mekondua luzitu ve na malongi ya Biblia.

Kuvutuka na dilongi 56 poin 3