ГОТАРА БОНА ҺИНБУНЕ 15
Жь Готьнед Хьлазийе йед Иса Дәрса Һин бә
«Әв ә Кӧрʹе мьни дәлал, кӧ әз же рʹази мә. Гӧһдарийа ԝи бькьн!» (МӘТТА 17:5).
КʹЬЛАМА 17 «Дьхԝазьм»
ВЕ ГОТАРЕДА *
1-2. Гава Иса Мәсиһ готьнед хԝә йед хьлазийе дьготьн, әԝ чь һʹалида бу?
НИВРО, 14 Нисане йа сала 33 Д.М. йә. Иса Мәсиһ жь алийе мәрьвед зӧлмва, бь дәрәԝа һатә нәһәԛ кьрьн. Паше, ԝана ԛәрфед хԝә бь ԝи кьр, ԝи берʹәʹмти данә чәрчьрандьне у ль сәр стуне дардакьрьн. Дәст у пʹийед ԝи мьх кьрьн. Һәр кʹәсәра кӧ те ԝи у һәр хәбәра кӧ әԝ дьбежә, еша ԝи дьһа зедә дькә. Диса жи, гәрәке әԝ һьнә тьштед фәрз бежә.
2 Гава Иса Мәсиһ ль сәр стуна щәфайе дьмьр, гәло әԝи чь гот, у әм дькарьн жь готьнед ԝи чь дәрса бьстиньн? Кʹа әм дина хԝә бьдьн ван готьна у «гӧһдарийа ԝи бькьн» (Мәтта 17:5).
«БАВО, БЬБАХШИНӘ ВАН»
3. Гава Иса Мәсиһ гот: «Баво, бьбахшинә ван», әԝи дьбәкә бәʹса кʹе дькьр?
3 Иса Мәсиһ чь гот? Гава Иса Мәсиһ ль сәр стуна щәфайе һат мьхкьрьн, әԝи ӧса дӧа кьр: «Баво, бьбахшинә ван, чьмки ньзаньн чь дькьн» (Луԛа 23:33, 34). Бь ван готьна, гәло Иса бәʹса кʹе дькьр? Ча те кʹьфше, әԝи бәʹса әскәред Рʹомайи дькьр, йед кӧ дәст у пʹийед ԝи бь мьха ԛӧл кьрьн, чьмки ԝана ньзаньбу кӧ әԝ бь рʹасти кʹи йә. Ӧса жи, Иса Мәсиһ дьбәкә һьнә кәсед кӧ мьрьна ԝи хԝәстьбу, ле паше баԝәрийа хԝә бь ԝи анин, дьанин бәр чʹәʹве хԝә (Кʹаред Шандийа 2:36-38). Гава мәрьва Иса Мәсиһ нәһәԛи дькьр, дьле ԝи диса жи бь кʹин у нәфрʹәтева тʹьжә нәдьбу (1 Пәтрус 2:23). Дәԝсе, әԝи жь Йаһоԝа рʹәща кьр кӧ бьбахшинә мәрьвед кӧ мьрьна ԝида нәһәԛ ьн.
4. Әм жь ве йәке кӧ Иса Мәсиһ һазьр бу ԝәки бьбахшинә дьжмьнед хԝә, чь һин дьбьн?
4 Әм дькарьн жь готьнед Иса чь һин бьн? Мина Иса Мәсиһ, гәрәке әм һазьр бьн кӧ бьбахшиньн мәрьва (Колоси 3:13). Мәрьвед мә йан кәсед дьн дьбәкә мьԛабьли мә дәртен, чьмки баԝәрийа мә фәʹм накьн. Әԝана дьбәкә дәрһәԛа мә дәрәԝа бәла дькьн, мә ль бәр кәсед дьн беһӧрмәт дькьн, әʹдәбйәтед мә дьԛәльшиньн йан жи мә дьдьнә тьрсандьне. Чь жи һәбә, ԝе баш бә кӧ әм кʹине нәжон, ле жь Йаһоԝа рʹәща бькьн ԝәки әԝ чʹәʹве дьжмьна вәкә, сәва кӧ әԝана рʹастийе фәʹм бькьн (Мәтта 5:44, 45). Щарна дьбәкә ль мә зор те кӧ әм бьбахшиньн мәрьва, илаһи һәгәр әм жь алийе ԝанва рʹасти нәһәԛийед мәзьн һатьнә. Ле һәгәр әм изне бьдьн кӧ кʹин у нәфрʹәт дь дьле мәда кʹок бәрʹдьн, әме зьраре бьдьн хԝә. Хушкәке ӧса готьбу: «Әз фәʹм дькьм ԝәки әв йәк кӧ гәрәке әм бьбахшиньн мәрьва найе һʹәсабе кӧ гәрәке әз чʹәʹве хԝә ль сәр нәһәԛийед ԝан бьгьрьм, йан изне бьдьм кӧ әԝана зийане бьдьнә мьн. Бахшандьн те һʹәсабе кӧ әз сафи дькьм һерса хԝә бәрʹдьм» (Зәбур 37:8). Гава әм сафи дькьн кӧ бьбахшиньн кәсәки, әм изьне надьн ԝәки әԝ дәрәщед нәбаш ль сәр мә хьраб һʹӧкӧм кьн (Әфәси 4:31, 32).
«ТЕ ТʹӘВИ МЬН ЩЬНӘТЕДА БИ»
5. Иса Мәсиһ мерәкирʹа чь соз да, у чьма?
5 Иса Мәсиһ чь гот? Дӧ меред дьн жи ль кʹеләка Иса Мәсиһ һатьн дардакьрьн. Сәрида, һәрдӧ жи ԛәрфед хԝә бь ԝи дькьрьн (Мәтта 27:44). Ле паше, йәки жь ԝан фькра хԝә гӧһаст. Әԝи фәʹм кьр кӧ Иса «тʹӧ хьраби нәкьрийә» (Луԛа 23:40, 41). Ӧса жи, әԝи баԝәрийа хԝә әʹйан кьр, кӧ Иса Мәсиһ ԝе жь мьрьне бе рʹакьрьн у рʹожәке бьбә пʹадша. Ләма, әԝи Исарʹа ӧса гот: «Иса, мьн бир бини, гава бь Пʹадшатийа хԝәва бейи!» (Луԛа 23:42). Рʹасти жи баԝәрийа ԝи чьԛас мәзьн бу! Иса Мәсиһ ӧса щаб да: «Әз тәрʹа рʹаст иро дьбежьм, те тʹәви мьн Щьнәтеда би» * (Луԛа 23:43, ДТʹ). Бь готьна «әз тәрʹа дьбежьм», Иса Мәсиһ ԝирʹа созәкә шәхси да. Иса заньбу кӧ Хԝәде гәләк дьлрʹәʹм ә, ләма жи әԝи дьле ви ԛачахи бь готьнед хԝә рʹьһʹәт кьр (Зәбур 103:8).
6. Әм дькарьн жь готьнед Иса Мәсиһ йед кӧ әԝи ԛачахәкирʹа гот, чь һин бьн?
6 Әм дькарьн жь готьнед Иса чь һин бьн? Хәйсәт-һʹӧнӧред Иса мина хәйсәт-һʹӧнӧред Йаһоԝа нә (Ибрани 1:3). Йаһоԝа һазьр ә кӧ бьбахшинә мә. Жь бо ве йәке, һьлбәт лазьм ә кӧ әм сәва шашийед хԝә йед бәре жь дьл пʹошман бьн у баԝәр бькьн кӧ әм дькарьн бь сайа ԛӧрбана Иса бенә бахшандьне (1 Йуһʹәнна 1:7). Һьнә кәс дьбәкә дьфькьрьн кӧ гӧнед ԝан йед бәре һаԛас мәзьн ьн кӧ Йаһоԝа ԝе тʹӧ щар нәбахшинә ԝан. Һәгәр тӧ жи щар щара ӧса дьфькьри, ве йәке бинә бира хԝә: Мере кӧ кʹеләка Иса Мәсиһрʹа дардакьри бу, тʹәзә баԝәрийа хԝә Иса ани. Һәгәр дьле Иса сәр мәрьвәки ӧса дьшәԝьти, илаһи дьле Йаһоԝа чьԛас дьшәԝьтә сәр хьзмәткʹаред ԝийә амьн, йед кӧ хирәт дькьн ԝәки гӧһ бьдьн ԛанунед ԝи (Зәбур 51:1; 1 Йуһʹәнна 2:1, 2).
«ВА ЙӘ КӦРʹЕ ТӘ! . . . ВА ЙӘ ДИЙА ТӘ!»
7. Ль гора Йуһʹәнна 19:26, 27, Иса Мәсиһ дийа хԝәрʹа у Йуһʹәннарʹа чь гот, у чьма?
7 Иса Мәсиһ чь гот? (Йуһʹәнна 19:26, 27 бьхунә). Гава Иса Мәсиһ дардакьри бу, әԝи бона дийа хԝә хәм дькьр, чьмки ча те кʹьфше әԝ һьнге ида жьнәби бу. Хушк-бьред Иса дьбәкә дькарьбун әʹбура дийа хԝә бькьрана, ле кʹе ԝе бона һʹәԝщед ԝейә рʹӧһʹани хәм кьра? Ӧса те фәʹмкьрьн кӧ ль ԝе дәме, бьред Иса һе нәбьбун шагьртед ԝи. Ле Йуһʹәнна бь рʹасти жи һьм шандики амьн һьм жи досте Иса бу. Иса Мәсиһ кәсед кӧ тʹәви ԝи Йаһоԝарʹа хьзмәт дькьр, ча хушк у бьред хԝә йед рʹӧһʹани һʹәсаб дькьр (Мәтта 12:46-50). Ләма сәва ве йәке кӧ Иса бона Мәрйәме дийа хԝә хәм дькьр у ԝе һʹьз дькьр, әԝи ле тʹәсмили Йуһʹәнна кьр, чьмки әԝи заньбу кӧ Йуһʹәнна ԝе бона һʹәԝщед ԝейә рʹӧһʹани хәм бькә. Ләма, Иса дийа хԝәрʹа ӧса гот: «Ва йә кӧрʹе тә!» У әԝи Йуһʹәннарʹа жи ӧса гот: «Ва йә дийа тә!» Һьнгеда, Йуһʹәнна Мәрйәмерʹа бу кӧрʹ, у әԝи ча дийа хԝә ԝе һʹәсаб дькьр. Бәле, Иса Мәсиһ гәләк ԛимәт дькьр ве кʹӧлфәта кӧ әԝ дьне хьстьбу, дәма мьрьна ԝи кʹеләка ԝи бу, у жерʹа һʹьзкьрьнәкә мәзьн нишан кьр!
8. Әм дькарьн жь готьнед Иса кӧ әԝи Мәрйәмерʹа у Йуһʹәннарʹа гот, чь һин бьн?
8 Әм дькарьн жь готьнед Иса чь һин бьн? Әм һьлбәт мәрьвед хԝә һʹьз дькьн у хԝә незики ԝан тʹәхмин дькьн. Ле әм дькарьн хԝә дьһа зедә незики хушк-бьред хԝәйә рʹӧһʹани тʹәхмин бькьн. Мәрьвед мә дькарьн мьԛабьли мә дәрен, йан һәла һе тʹәрка мә жи бьдьн, ле чаԝа кӧ Иса соз дабу, һәгәр әм незики Йаһоԝа у тʹәшкиләта ԝи бьминьн, әме жь тьштед кӧ мә ӧнда кьрьнә «сәд ԛати» зедәтьр бьстиньн. Гәләк хушк у бьра ԝе мәрʹа бьбьн ча ԛиз, кӧрʹ, де у бав (Марԛос 10:29, 30). Гәло әԝ баԝәри у йәктийа хушк-бьра, йед кӧ һьм Йаһоԝа һьм жи һәвдӧ һʹьз дькьн, дьле тә гәрм накә? (Колоси 3:14; 1 Пәтрус 2:17).
«ХԜӘДЕЙЕ МЬН, ТӘ ЧЬМА ӘЗ ҺЬШТЬМ?»
9. Әм жь готьнед Иса Мәсиһ кӧ Мәтта 27:46-да ньвисар ьн, чь һин дьбьн?
9 Иса Мәсиһ чь гот? Дәмәкә кьн пешийа мьрьна хԝә, әԝи ӧса гот: «Хԝәдейе мьн, Хԝәдейе мьн, тә чьма әз һьштьм?» (Мәтта 27:46). Кʹьтеба Пироз рʹастә-рʹаст зәлал накә кӧ әԝи чьма ӧса гот. Диса жи, әм дькарьн жь ван готьна һьнә тьшта һин бьн. Мәсәлә, бь ван гьлийа, Иса Мәсиһ пʹехәмбәртийа жь Зәбур 22:1 * ани сери. Ӧса жи, әв гьли нишан дькьн кӧ Йаһоԝа ль дәр-дора Кӧрʹе хԝә ‹чәпәр нәзьвьранд› (Ибо 1:10). Иса фәʹм дькьр кӧ Баве ԝи әԝ бь тʹәмами тʹәсмили дьжмьна кьрьбу, ԝәки әԝ бькарьбә һʹәта мьрьне бе щерʹьбандьн. Тʹӧ кәсәки дьн мина ԝи нәһатийә щерʹьбандьн. Хенщи ве йәке, ван готьна нишан дькьр кӧ Иса Мәсиһ бесущ бу у һежайи мьрьне нибу.
10. Әм дькарьн жь готьнед кӧ Иса Мәсиһ Баве хԝәрʹа готьбун, чь һин бьн?
10 Әм дькарьн жь готьнед Иса чь һин бьн? Дәрсәкә фәрз әв ә кӧ гәрәке әм нәфькьрьн ԝәки Йаһоԝа ԝе мә жь һʹәму тәнгасийед кӧ баԝәрийа мә дьщерʹьбиньн, хԝәй бькә. Чаԝа кӧ Иса Мәсиһ һʹәта мьрьне һатә щерʹьбандьн, гәрәке әм жи һазьр бьн кӧ һʹәта мьрьне амьн бьминьн (Мәтта 16:24, 25). Диса жи, Хԝәде соз дайә кӧ әԝе нәһелә кӧ әм «жь ԛәԝата хԝә дәр бенә щерʹьбандьне» (1 Корьнтʹи 10:13). Дәрсәкә дьн жи әв ә кӧ мина Иса Мәсиһ, әм жи дькарьн рʹасти нәһәԛийе бен (1 Пәтрус 2:19, 20). Сәбәба кӧ пәй мә дькʹәвьн нә әв ә кӧ мә тьштәки хьраб кьрийә, ле әв ә кӧ әм шагьртед Иса Мәсиһ нә, у әм «нә жь дьнйайе нә» (Йуһʹәнна 17:14; 1 Пәтрус 4:15, 16). Иса Мәсиһ заньбу кӧ Йаһоԝа чьма изне дьдә кӧ әԝ еше бькʹьшинә. Ле һьнә хьзмәткʹаред Йаһоԝа йед амьн щарна фәʹм накьн кӧ Йаһоԝа чьма изне дьдә кӧ һьнә тьштед хьраб бен сәре ԝан (Һәбаԛуԛ 1:3). Хԝәдайе мәйи дьлован у сәбьрдар занә кӧ баԝәрийа ԝан сьст нинә, ле әԝана һʹәԝщәйи бәрдьлийа ԝи нә (2 Корьнтʹи 1:3, 4).
«ӘЗ ТʹИ МӘ»
11. Иса чьрʹа ван гьлийед жь Йуһʹәнна 19:28 гот?
11 Иса Мәсиһ чь гот? (Йуһʹәнна 19:28 бьхунә). Гәло Иса Мәсиһ чьма гот «Әз тʹи мә»? Кʹьтеба Пироз ӧса дьбежә: «Ԝәки ньвисар бе сери». Бь ван готьна, Иса Мәсиһ әв пʹехәмбәртийа жь Зәбур 22:15 ани сери: «Ԛәԝат ль мьн зьһа дьбә, мина щерʹе ахин һур-һури дьбә, зьман дәмахе мьнва дьԛәмьтә». Иса гәләк еш у жан кʹьшандьбу у ль сәр стуна щәфайе һатьбу мьхкьрьн, ләма әԝ бешьк гәләк тʹи бу. Һьнге ԝирʹа аликʹарийа кәсәки дьн лазьм бу кӧ тʹибуна ԝи бьшкенә.
12. Әм дькарьн жь ван гьлийед Иса «Әз тʹи мә», чь һин бьн?
12 Әм дькарьн жь готьнед Иса чь һин бьн? Иса нәдьфькьри кӧ һәгәр әԝ һәстед хԝә әʹйан бькә, әԝ ԝе ча кәсәки сьст бе кʹьфше. Гәрәке әм жи шәрм нәкьн кӧ һәстед хԝә әʹйан бькьн. Әм гәләк щара кәсәкирʹа набежьн кӧ әм һʹәԝщәйи чь нә. Ле щара ԝәʹдәки ӧса те, кӧ әм гәләк һʹәԝще аликʹарийе нә, у һьнге әм гәрәке шәрм нәкьн кӧ жь кәсед дьн аликʹарийе бьхԝазьн. Мәсәлә, һәгәр әм ида кал у пир ьн, йан сьһʹәт-ԛәԝата мә нә баш ә, дьбәкә лазьм бә кӧ әм жь һәваләки хԝә һиви кьн кӧ әԝ мә бьвә бал һʹәким йан һьнә шьхӧлед һәррʹожида али мә бькә. Гава әм хәмгин у дьлтәнг ьн, дьбәкә мәрʹа лазьм бә кӧ дьле хԝә рʹуспикирʹа йан хушк йан жи бьраки гьһиштирʹа вәкьн, ԝәки әԝ мә бьбьһе у бь «готьна хԝәш» мә бьшьдинә (Мәтʹәлок 12:25). Хушк у бьра мә һʹьз дькьн, у әԝана һазьр ьн кӧ «рʹожа охьрме гьранда» али мә бькьн (Мәтʹәлок 17:17). Ле һʹәта кӧ әм ԝанрʹа рʹастә-рʹаст нәбежьн, әԝана дьбәкә ньзаньн кӧ дәрде мә чь йә у әм һʹәԝще чь нә.
«ТʹӘМАМ ԚӘԜЬМИ!»
13. Бь сайа амьнийа хԝә һʹәта мьрьне, Иса Мәсиһ чь «тʹәмам» кьр?
13 Иса Мәсиһ чь гот? Ль 14 Нисане, паши нивро незики сьһʹәта сьсийа, Иса Мәсиһ гот: «Тʹәмам ԛәԝьми!» (Йуһʹәнна 19:30). Мьрьна ԝи ида незик бу, у әԝи хԝәстьна Баве хԝә «тʹәмам» кьрьбу. Иса Мәсиһ избат кьр кӧ Шәйтʹан дәрәԝин ә у кӧ инсанәки беԛьсур дькарә һʹәта мьрьне беԛьсуртийа хԝә хԝәй бькә у амьн бьминә. Ӧса жи, әԝи әʹмьре хԝә ча кʹьрʹин да. Бь сайа ԛӧрбанбуна ԝи, инсанед гӧнәкʹар дькарьн жь алийе Хԝәдева ча кәсед рʹаст бенә һʹәсабе у бьгьһижьн жийина һʹәта-һʹәтайе. Хенщи ве йәке, Иса Мәсиһ избат кьр кӧ Йаһоԝа һʹӧкӧмдаре һәри баш ә, у әԝи наве Хԝәде рʹумәт кьр.
14. Гәрәке әм һәр рʹож чаԝа бьжин?
14 Әм дькарьн жь готьнед Иса чь һин бьн? Гәрәке әм рʹож бь рʹож беԛьсуртийа хԝә бьпарезьн у амьн бьминьн. Бьре Максԝел Френд, йе кӧ Мәкʹтәба Гиләдеда дәрсдар бу, сәр щьвата мәзьн готара хԝәда дәрһәԛа амьнийе ӧса гот: «Шьхӧл у готьна иро нәһелә сәр сьбе. Тӧ ньзани кӧ сьбәһ ԝе бе йан на. Ләма жи һәр рʹож ӧса бьжи кӧ те бежи әв рʹож мәщала тә йа хьлазийе йә, кӧ тӧ избат бьки ԝәки һежайи жийина һʹәта-һʹәтайе йи». Бәле, ԝәрә әм рʹож бь рʹож ӧса бьжин кӧ те бежи рʹасти әв рʹож мәщала мәйә пашьн ә ԝәки әм амьнийа хԝә избат кьн! Бь ви аԝайи, һәгәр әм ль бәр мьрьне бьн жи, әме бь рʹьһʹәти бькарьбьн бежьн: «Йаһоԝа, мьн чь жь дәсте мьн дьһат дькьр ԝәки амьн бьминьм, избат бькьм кӧ Шәйтʹан дәрәԝин ә, наве тә пироз бькьм у пьштгьрийа сәрԝертийа тә бькьм!»
«РʹӦҺʹЕ ХԜӘ ДЬДЬМӘ ДӘСТЕ ТӘ»
15. Ль гора Луԛа 23:46, Иса чьда баԝәр бу?
15 Иса Мәсиһ чь гот? (Луԛа 23:46 бьхунә). Бь баԝәрикә тʹам, Иса Мәсиһ ӧса гот: «Баво, рʹӧһʹе хԝә дьдьмә дәсте тә». Иса Мәсиһ заньбу кӧ тʹәне Йаһоԝа дькарә ԝи вәгәрʹинә жийине, у әԝ баԝәр бу кӧ Баве ԝи ԝе тʹӧ щар әԝ бир нәкә.
16. Сәрһатийа бьраки 15 сали чь мә һин дькә?
16 Әм дькарьн жь готьнед Иса чь һин бьн? Жийина хԝә тʹәсмили дәсте Йаһоԝа бькә. Бона ве йәке, «бь тʹәмамийа дьле хԝә хԝә бьсперә Хӧдан» (Мәтʹәлок 3:5). Дина хԝә бьдә сәрһатийа бьраки щаһьл бь наве Щошуа. Гава әԝ 15 сали бу, әԝ нәхԝәшийа гьран нәхԝәш кʹәт, ле әԝи методед ԛәнщкьрьне йед кӧ мьԛабьли ԛанунед Хԝәде нә, ԛәбул нәкьр. Пешийа мьрьна хԝә, әԝи дийа хԝәрʹа гот: «Дайе, әз дәсте Йаһоԝада мә . . . әз жь дьл баԝәр ьм кӧ Йаһоԝа ԝе мьн жь мьрьне рʹакә. Әԝ занә кӧ дьле мьнда чь һәйә, у әз ԝи гәләк һʹьз дькьм». Ԝе баш бә кӧ әм жи жь хԝә бьпьрсьн: «Һәгәр әз мина ви бьре щаһьл ль бәр мьрьне бума, гәло мьне жи жийина хԝә тʹәсмили дәсте Йаһоԝа бькьра у баԝәр бума кӧ әԝе мьн бир нәкә?»
17-18. Әм чь дәрсед фәрз һин бун? (Чаргошә бь наве « Жь Готьнед Иса йед Хьлазийе Әм Чь Һин Дьбьн» бьньһерʹә.)
17 Готьнед хьлазийе йед Иса Мәсиһ дәрсед гәләк фәрз мә һин дькьн. Әм фәʹм дькьн кӧ гәрәке әм бьбахшиньн кәсед дьн у баԝәр бьн кӧ Йаһоԝа ԝе бьбахшинә мә. Әм гәләк ша нә кӧ хушк у бьред мә һәнә, йед кӧ һазьр ьн али мә бькьн. Гава әм һʹәԝщә нә, һьлбәт лазьм ә кӧ әм рʹастә-рʹаст аликʹарийе бьхԝазьн. Мә дит кӧ һәгәр әм рʹасти тәнгасийа бен, Йаһоԝа ԝе али мә бькә. Ӧса жи, мә дит кӧ гәрәке әм рʹож бь рʹож ӧса бьжин, те бежи әв рʹож мәщала пашьн ә ԝәки әм амьнийа хԝә избат кьн, у әм дькарьн баԝәр бьн кӧ һәгәр әм бьмьрьн жи, Йаһоԝа ԝе мә жь мьрьне рʹакә.
18 Бәле, ԝәхта кӧ Иса Мәсиһ ль сәр стуна щәфайе дьмьр, әԝи тьштед гәләк фәрз гот. Ԝе баш бә кӧ әм жь ван готьна хԝәрʹа дәрса бьстиньн, чьмки Йаһоԝа дәрһәԛа Кӧрʹе хԝә ӧса гот: «Гӧһдарийа ԝи бькьн!» (Мәтта 17:5).
КʹЬЛАМА 126 Һʹьшйар Бьминьн, Ԛәԝи Бьсәкьньн, Әʹгит бьн
^ абз. 5 Ча әм Мәтта 17:5-да дьвиньн, Йаһоԝа дьхԝазә кӧ әм гӧһ бьдьн Иса Мәсиһ. Ве готареда, әме дина хԝә бьдьн чәнд дәрсед кӧ әм дькарьн жь готьнед хьлазийе йед Иса Мәсиһ һин бьн.
^ абз. 5 Иса Мәсиһ ви мерирʹа нәгот кӧ әԝе тʹәви ԝи дь Пʹадшатийеда бә, ле кӧ әԝе дь «щьнәтеда», демәк ль сәр әʹрде бә.
^ абз. 9 «Пьрсед Хԝәндәвана» дина мә дькʹьшиньн сәр һьнә ԝан сәбәба, кӧ дьбәкә чьма Иса готьнед жь Зәбур 22:1 гот.