Jezú wambe: “Akwa ixi imoxi, a kà lwa ita ni akwa ixi ya mukwá. Mu ididi yavulu, mwa-nda kala itungutu ya makota, mwa-nda kala we nzala ni mawuhaxi.” (Luka 21:10, 11) Kyoso kyeji mona o izulukutu yoso yiyi ku bhita mu kithangana kimoxi eji tena kwijiya kwila o “Utuminu wa Nzambi wa zukama.” O kwila o ima yoso yiyi ya mu bhita mu kithangana kimoxi, mu ngongo yoso? Tu mone.

1. ITA

Ku muvu wa 1914, kwa bhiti ita ya dikota ya jibha dingi athu mu ididi yavulu o ita ya bhitile kya m’uku ndenge! O akwa misoso ambe kwila, o muvu wa 1914 wexile muvu wa katunda mukonda wene o muvu wa mateka o ita ya dyanga ku mundu woso. Mu ita yóyo mwene mwa mateka kubhânga ni makalu a ita, iphululu ya ita, mawuta a exana metralhadoras, ni ima ya mukwa phala kujibha athu avulu. Ima yiyi ya bhangesa kumateka o ita ya kayadi ku mundu woso, o athu a mateka kubhânga ni mawuta a exana bomba atómica. Tunde ku muvu wa 1914 kwene mu bhita ita mu ididi yavulu, ita yiyi yene mu jibha mazunda a athu.

2. ITUNGUTU YA IXI

O divulu Britannica Academic dyambe: Mivu joso kwene mu bhita hama ya itungutu ya makota yene mu bhekela “hadi yavulu.” O Serviço de Pesquisa Geológica dos EUA a tokwesa, ya mono kwila, “tunde ku muvu wa 1900, kwa bhiti 16 ya itungutu ya makota ku muvu umoxi.” Sayi jingijiye a mono kwila, o itungutu ya dibandekesa dingi mukonda a sange mawukexilu engi a kutokwesa o itungutu. Kikale se mukonda dya mawukexilu engi mba kana, o itungutu ya mu talesa dingi hadi ni kujibha athu avulu lelu, m’ukulu ndenge.

 3. NZALA

O Nzala ijila mukonda dya ita, ku kamba kuyuka, maka a lungu ni kitadi, kukamba kulanga o idima i bhongolola o athu ku mabhya ni ima i bhanga o athu i fidisa o mavu kwima. O Programa Alimentar Mundial wa 2018 wambe: “Hama a nake ni makwinyi a yadi ni umoxi a mazunda a athu, kala ni kudya kwa soko. Ku athu yá, hama ni makwinyi a yadi ni kiwana kya mazunda a athu ene mu fwa ni nzala.” Kwene mufwa 3.1 a mazunda a tumbonga mivu yoso, mukonda dya kukamba kudya kyambote. Ku muvu wa 2011, mu hama ya tu mbonga, 45 afwa mukonda dya nzala.

4. MAWUHAXI

O Organização Mundial da Saúde yambe: “Ku hama ya 21 yiyi, o mawuhaxi ene mu di bandekesa dingi. O Uhaxi u bhangesa o muthu kulusa lwavulu ni kukala ni kabwalala (Cólera), mawuhaxi a sambukila ni lusolo, febele (febre amarela) a vutuka dingi. Kwa mu moneka mawuhaxi avulu a ubhe kala o uhaxi a wixana Síndrome Respiratória Aguda Grave (SARS), Síndrome respiratorio de oriente medio (MERS), Ebola, ni uhaxi a wixana Zica.” O uhaxi wasukinaku ó uhaxi wa COVID-19. Sumbala o jingijiye ni jidotolo ene mu dilonga ima yavulu ya lungu ni mawuhaxi, kene mu tena kusanga milongo phala kusaka o mawuhaxi oso.

5. KIKALAKALU KYA KUBOKA KU MUNDU WOSO

Jezú wa londekesa mbandu ya mukwa ya kijimbwete kyoso kyambe: “O njimbu yiyi yambote ya Utuminu wa Nzambi, a bhingi ku i boka mu ngongo yoso, mu kubhana umbangi ku akwa jixi joso, kyene ngó kya-nda kwiza o dizubhilu.” (Matesu 24:14) Sumbala o athu ku mundu a mu di bhana ni ibhidi yavulu, mazunda a nake a athu ndenge a tokala ku ifuxi yoso, a mu boka o njimbu yambote ya Utuminu wa Nzambi ku 240 a ixi, mu 1.000 a madimi ndenge. Kiki nuka kya bhitile tundé ukulu.

O izulukutu i londekesa o kijibwete kya bhana Jezú kya mu bhita mu izuwa ya lelu. O izulukutu yiyi, i lombolola ihi phala etu? Jezú wambe: “Kyoso ki mu mona o ima yiyi kubhita, ijiyenu-kyu kwila, o Utuminu wa Nzambi wa zukama.”—Luka 21:31.

O kijimbwete kya zwela Jezú kala ki zwela o Bibidya, ki tu kwatekesa kutendela kwila, o Utuminu wa Nzambi, wo tumbike ku muvu wa 1914. a Mwene wa tumbika mon’ê Jezú Kidistu ku Usobha ku muvu yú. (Jisálamu 2:2, 4, 6-9) Kwa kambe ngó o Utuminu wa Nzambi wa-nda tumina o ixi, wa-nda sasujula o mawungana oso a ngongo, wa-nda bhangesa o ixi kukituka palayízu phala o athu kutunga-mu kate ku hádya ni hádya.

Kwa kambe ngó, o izwelu ya musambu wa tu longo Jezú ya-nda dikumbidila: “O Utuminu wé wize. Vondadi yé a i bhange we mu ixi kala kyene mu i bhanga ku dyulu.” (Matesu 6:10) Ihi yene mu bhanga o Utuminu wa Nzambi ku dyulu tunde kya u tumbika ku muvu wa 1914? Ihi i tu tena kukingila, kyoso o Utuminu wa dyulu kya-nda tumina o ngongo yoso?