«ការរាតត្បាតដែលបង្កអន្ដរាយដ៏ធំបំផុតប្រចាំប្រវត្ដិសាស្ដ្រមនុស្សជាតិ»
«ការរាតត្បាតដែលបង្កអន្តរាយដ៏ធំបំផុតប្រចាំប្រវត្ដិសាស្ត្រមនុស្សជាតិ»
ដោយអ្នកនិពន្ធទស្សនាវដ្ដីភ្ញាក់រឭក!នៅប្រទេសអាព្រិចខាងត្បូង
«គ្មានសង្គ្រាមណាសោះនៅលើផែនដីនេះដែលនាំឲ្យវិនាសដូចជាការរាតត្បាតនៃជំងឺអេដស៍ទេ»។—លោកខូលីន ផូវែល រដ្ឋលេខាធិការសហរដ្ឋអាមេរិក
នៅខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៨១ សេចក្ដីរាយការណ៍ជាផ្លូវការលើកដំបូងស្តីអំពីជំងឺអេដស៍(ជំងឺខូចប្រព័ន្ធស៊ាំ)បានត្រូវបោះពុម្ពផ្សាយ។ លោកភីធើ ផ្យូ អនុប្រធាននៃអង្គការកម្មវិធីរួមរបស់សហប្រជាជាតិផ្នែកវីរុសហ៊ីវ/ជំងឺអេដស៍(UNAIDS)បានប្រាប់ថា៖«នៅដើមដំបូងពេលដែលជំងឺអេដស៍ទើបតែចាប់ផ្ដើមរាលដាលនោះ គ្មានអ្នកណាម្នាក់ក្នុងចំណោមពួកយើងដែលធ្វើការផ្នែកជំងឺអេដស៍ បាននឹកស្មានថាជំងឺនេះនឹងរាលដាលដល់ថ្នាក់នេះទេ»។ ក្នុងរយៈពេល២០ឆ្នាំ ជំងឺអេដស៍បានក្លាយទៅជាជំងឺដែលរាតត្បាតបំផុត ហើយតាមការសង្កេតឃើញ វានឹងបន្តរាលដាលតទៅទៀត។
តាមការប៉ាន់ស្មាន នោះមានមនុស្សជាង៣៦លាននាក់ដែលកំពុងតែផ្ទុកវីរុសហ៊ីវ (វីរុសដែលបណ្ដាលឲ្យខូចប្រព័ន្ធស៊ាំរបស់មនុស្ស) និងមានមនុស្ស២២លាននាក់ឯទៀតដែលបានស្លាប់ដោយសារការប៉ះពាល់ដែលបង្កដោយជំងឺអេដស៍។ * នៅឆ្នាំ២០០០ ជំងឺអេដស៍បានសម្លាប់មនុស្ស៣លាននាក់ទូទាំងពិភពលោក ហើយនេះជាចំនួនអ្នកស្លាប់ច្រើនបំផុតក្នុងមួយឆ្នាំ តាំងពីជំងឺអេដស៍បានចាប់ផ្ដើមឆ្លងរាលដាល។ ជំងឺនេះនៅតែបន្តកើនឡើងទោះជាមានការខំព្យាបាលជាពិសេសនៅប្រទេសជឿនលឿនដោយប្រើឱសថអង់ទីរ៉េត្រូវីរ៉ល(ថ្នាំពន្យារជីវិត)ក៏ដោយ។
ជំងឺអេដស៍រុករានទ្វីបអាព្រិច
នៅទ្វីបអាព្រិច តំបន់ប៉ែកខាងត្បូងសមុទ្រខ្សាច់សាហារ៉ាបានក្លាយទៅជាទីរងគ្រោះជាងគេបំផុតដោយសារការរាតត្បាតនេះ ព្រោះតាមការប៉ាន់ស្មាននោះ មាន២៥,៣លាននាក់កំពុងផ្ទុកជំងឺនេះ។ ក្នុងកំឡុងឆ្នាំ២០០០ នៅតំបន់មួយនេះប៉ុណ្ណោះ មានមនុស្ស២,៤លាននាក់បានស្លាប់ដោយសារជំងឺអេដស៍ ដែលចំនួននេះស្មើនឹង៨០ភាគរយនៃចំនួនអ្នកស្លាប់សរុបទូទាំងពិភពលោក។ ជំងឺអេដស៍គឺជាហេតុដ៏ចំបងដែលមនុស្សស្លាប់នៅតំបន់នេះ។ *
ប្រទេសអាព្រិចខាងត្បូងមានចំនួនអ្នកផ្ទុកជំងឺនេះច្រើនជាងប្រទេសណាផ្សេងទៀតលើពិភពលោក តាមការប៉ាន់ស្មានមាន៤,៧លាននាក់។ នៅប្រទេសនេះ រៀងរាល់ខែមានកូនង៉ា៥.០០០នាក់កើតមកហ៊ីវវិជ្ជមានឬថាផ្ទុកវីរុសហ៊ីវ។ នៅសន្និសីទអន្តរជាតិលើកទី១៣ស្តីអំពីជំងឺអេដស៍ ដែលត្រូវប្រារព្ធនៅខែកក្កដាឆ្នាំ២០០០នៅទីក្រុងដឺបាន លោកណែលសុន ម៉ង់ដេឡា អតីតប្រធានាធិបតីនៃប្រទេសអាព្រិចខាងត្បូងបានមានប្រសាសន៍ថា៖«យើងបានរន្ធត់ណាស់ពេលដែលដឹងថាមនុស្សម្នាក់ក្នុងចំណោមពីរនាក់ គឺថាពាក់កណ្ដាលនៃចំនួនពួកយុវវ័យរបស់យើងនៅអាព្រិចខាងត្បូងនឹងស្លាប់ដោយសារជំងឺអេដស៍។ អ្វីដ៏គួរឲ្យរន្ធត់ជាងនោះទៅទៀតគឺថា ការឆ្លងជំងឺនេះដែលស្ថិតិបង្ហាញឲ្យយើងដឹងនោះហើយការឈឺចាប់របស់មនុស្សដែលមានជំងឺនេះ . . . ជាអ្វីដែលគេអាចបានបង្ការជាមុន និងនៅតែអាចបង្ការបាន»។
ការវាយលុកដោយជំងឺអេដស៍ទៅលើប្រទេសឯទៀត
អត្រានៃការឆ្លងជំងឺនេះក៏កំពុងតែកើនឡើងយ៉ាងឆាប់រហ័សនៅអឺរ៉ុបប៉ែកខាងកើត ទ្វីបអាស៊ី និងកោះការីប។ * នៅដាច់ឆ្នាំ១៩៩៩ ចំនួនអ្នកផ្ទុកជំងឺនេះនៅប្រទេសអឺរ៉ុបខាងកើតគឺមាន៤២០.០០០នាក់។ ជិតដល់ដំណាច់ឆ្នាំ២០០០ ចំនួននោះត្រូវគេប៉ាន់ស្មានថាបានឡើងដល់៧០០.០០០នាក់យ៉ាងតិច។
ការស្ទង់មតិមួយនៅប្រាំមួយទីក្រុងធំៗនៅទ្វីបអាមេរិកបានបង្ហាញឲ្យដឹងថា អត្រានៃការឆ្លងរីរុសហ៊ីវគឺ១២,៣ភាគរយក្នុងចំណោមពួកបុរសដែលរួមភេទដូចគ្នា។ ម្យ៉ាងទៀត មានតែ២៩ភាគរយនៃអ្នកហ៊ីវវិជ្ជមានដែលដឹងថាខ្លួនបានឆ្លងវីរុសនេះ។ អ្នកស្រាវជ្រាវផ្នែកការរាលដាលនៃជំងឺដែលបានដឹកនាំការស្ទង់មតិនេះបានប្រាប់ថា៖ «យើងបានធ្លាក់ទឹកចិត្តយ៉ាងខ្លាំង កាលដឹងថាក្នុងចំណោមបុរសហ៊ីវវិជ្ជមាន មានតិចណាស់ដែលដឹងថាខ្លួនបានឆ្លងវីរុសនេះ។ នេះបានន័យថា អ្នកដែលទើបតែឆ្លងថ្មីៗនេះកំពុងតែធ្វើឲ្យអ្នកឯទៀតឆ្លងវីរុសនេះដោយមិនដឹងខ្លួនឡើយ»។
នៅឯការប្រជុំរបស់អ្នកជំនាញផ្នែកជំងឺអេដស៍នៅប្រទេសស្វីស ក្នុងកំឡុងខែឧសភាឆ្នាំ២០០១ ជំងឺនេះបានត្រូវគេប្រកាសហៅថា«ការរាតត្បាតដែលបង្កអន្តរាយដ៏ធំបំផុតប្រចាំប្រវត្ដិសាស្ត្រមនុស្សជាតិ»។ ដូចបានកត់សម្គាល់ហើយ ការវាយលុកដោយជំងឺអេដស៍គឺជាការវាយលុកដ៏សាហាវបំផុតនៅតំបន់អាព្រិចប៉ែកខាងត្បូងសមុទ្រខ្សាច់សាហារ៉ា។ អត្ថបទជាបន្ទាប់របស់យើងនឹងពន្យល់នូវមូលហេតុ។
[កំណត់សម្គាល់]
^ វគ្គ 5 ស្ថិតិនេះគឺតាមការប៉ាន់ស្មានដែលបោះពុម្ពផ្សាយដោយអង្គការ UNAIDS
^ វគ្គ 7 សូមមើលទស្សនាវដ្ដីភ្ញាក់រឭក! ជាភាសាអង់គ្លេសថ្ងៃទី២២ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០០១ ទំព័រ១៤-១៥។
^ វគ្គ 10 នៅប្រទេសកម្ពុជា ស្ថិតិពីអាជ្ញាធរជាតិប្រយុទ្ធនឹងជំងឺអេដស៍បានឲ្យដឹងថា ក្នុងកំឡុងឆ្នាំ២០០២មានមនុស្ស១៥៧.០០០នាក់ហ៊ីវវិជ្ជមាន។
[ឃ្លាអក្សរធំនៅទំព័រ៣]
«អ្វីដ៏គួរឲ្យរន្ធត់ជាងនោះទៅទៀតគឺថា ការឆ្លងជំងឺនេះ . . . ហើយការឈឺចាប់របស់មនុស្សដែលមានជំងឺនេះ . . . ជាអ្វីដែលអាចបង្ការបានជាមុន និងនៅតែអាចបង្ការបាន»—ណែលសុន ម៉ង់ដេឡា
[រូបភាពនៅទំព័រ៣]
មនុស្សជាច្រើន កំពុងតែផ្ទុកវីរុសហ៊ីវ ដោយមិនដឹងខ្លួន
[អ្នកផ្ដល់សិទ្ធិឲ្យប្រើរូបភាពនៅទំព័រ៣]
UN/DPI Photo 198594C/Greg Kinch