KALA nee ngeno wa fa u wete Josef ta fudile mo omhepo ipyu noi na oshimuke noku udite edimba lomado noloimeno ikwao yomomeva. Okwa li e li metemba lovashingifi tava tavakana momalufilu omulonga wa kula waNil. Kala yo wa fa u wete ovalumenhu ve li molweendo tava shili eengamelo davo tava kunghula nokamulonga va yuka kodoolopa ikwao yOvaegipti, nopeemhito dimwe otava tale eedila domomeva tadi nyange ile tadi tuka. Josef okwa li ta diladila natango keumbo lavo kedu loikulundudu nomhepo, kuHebron, olo li li kokule eekilometa omafele; okwa li a fa e wete e li mounyuni umwe u lili.

Kala nee ngeno wa fa u wete oomunghima tava ningi omaweelelo va londa keexulo domilunga nokomikwiyu. Osha li tashi monika shidjuu neenghono kuJosef okuuda ko elaka lovanhu ovo tava piti puvo. Otashi dulika a li ta kendabala okulihonga oitya ile omautumbulilo ngaashi ta dulu. Okwa li e shii kutya ke na vali fiku a ka shune keumbo.

Josef okwa li okamatyona komido 17 ile 18 lwaapo, ashike okwa li a taalela omashongo oo taa dulu okutilifa ovalumenhu vahapu. Ovamwaxe ova li ve mu twila ondubo molwaashi okwa li e holike unene kuxe, nokonyala ve mu dipae. Ndele ponhele yaasho, ova li ve mu landifa po kovashingifi. (Genesis 37:2, 5, 18-28) Konima eshi va enda oule woivike, ovashingifi ova li va hafa unene eshi ve li pokufika moshilando osho shi na ovanhu vahapu omo va li tava diladila kutya otava ka likola oimaliwa ihapu mokulandifa po Josef nosho yo oishingifomwa yavo. Oshike sha li sha kwafela Josef aha teke omukumo nokuhakala a nyika oluhodi? Nongahelipi nafye kunena hatu dulu okukondjifa omashongo oo hatu shakeneke monghalamwenyo opo aha nyone po eitavelo letu? Moshihopaenenwa shaJosef ohatu dulu okulihonga mo shihapu.

‘Ndele Josef okwa twalwa kuEgipti. Potifar, elenga laFarao, omukulunhu wetanga lovanangeli vaye, omulumenhu Omuegipti, okwe mu landa momake Ovaismael, ava ve mu twala ko.’ (Genesis 39:1) Neendjovo odo di li pauxupi, Ombibeli otai tu kwafele tu diladile kunghee omulumenhu oo omunyasha a li a ungaungwa naye monghedi ififohoni eshi a li a landifwa po vali. Okwa li ashike ve mu tala ko ehe na ongushu yasha. Natu kale twa fa tu wete Josef ta shikula omwene waye mupe, elenga lomombala yaEgipti, tava piti momapandavanda oshilando osho shi yadi omalandifilo, va finda keumbo looJosef lipe.

Opa li pe na eyooloko la kula kuJosef okutala konhele oyo paife tai ifanwa eumbo, molwaashi okwa putukila moukwaneumbo oo hau kala momatwali nohau tembauka pamwe noufita weedi. Ashike, Ovaegipti oku ova punapala ngaashi Potifar oo e li meumbo la tungikika nola paindwa nopainda tai vema. Ovalafululi voinima ova popya kutya Ovaegipti vonale ova li oipuna, va li ve na omaluumbo oikunino e na omiti domidile neenhele domeva opo hava kunu eembungu, eengala noimeno ikwao yomomeva. Omaumbo amwe okwa li e na oikunino, eenhele dokuuda po okamhepo, e na omakende omhepo e li pombada neenduda dihapu, mwa kwatelwa onduda yakula yokulila neenduda dovapiya.

Mbela Josef okwa li a fuukila oupuna wa tya ngaho? Otu wete kutya hasho. Ponhele yaasho, okwa li e wete e li oye aeke. Ovaegipti ova li ovanailongo kuye momalaka, mokudjala nokuliwapeka naunene tuu melongelokalunga.  Ova li hava longele oikalunga i lili noku lili, hava longifa oumhulile nova li ve na omambo oumhulile, va li hava tila oonakufya nova li va itavela kutya omwenyo ihau fi. Ndele ope na oshinima shimwe osho sha li sha ningifa Josef aha kale a wililwa po kowike. Ombibeli otai ti: ‘Omwene okwa kala pamwe naJosef.’ (Genesis 39:2) Josef okwa kala ha mbubulile Kalunga omutima waye. Ombibeli oya ti kutya “Omwene oku li popepi naaveshe, have mu ifana.” (Epsalme 145:18) Oshike vali sha kwafela Josef a ehene popepi naKalunga kaye?

Omulumenhu omunyasha ou ka li a efa a teke omukumo, okwa kala nokulonga oilonga yaye ngaashi ta dulu. Osho osha li she linyengifa Jehova e mu nangeke noupuna, naJosef okwa li a hokiwa komwene waye oo mupe. Potifar okwa li a mona kutya omupiya waye omunyasha okwa nangekwa noupuna kuJehova, Kalunga koshiwana shavo, nosha yela kutya omanangeko noupuna a tya ngaho okwa etifa oupuna muhapu meumbo laye. Kanini nakanini Josef okwa enda nokuhokiwa komwene waye fiyo osheshi Potifar e mu lineekelela oinima aishe. — Genesis 39:3-6.

Josef okwa tulila po ovanyasha ovo tava longele Kalunga kunena oshihopaenenwa sha denga mbada. Pashihopaenenwa, ngeenge ve li keefikola omafimbo amwe otashi dulika ve lihange momidingonoko omo ve wete va fa vehe shiivike novanailongo, mounyuni tau xwaxwameke oumhulile nowa dingililwa kowii nosho yo uhe na etaleko liwa li na sha nonghalamwenyo. Ngeenge ou li monghalo ya tya ngaho, dimbuluka kutya Jehova ina lunduluka. (Jakob 1:17) Natango oha kala pamwe naaveshe ovo hava kala ovadiinini kuye nohava lalakanene okulonga noudiinini monghedi oyo tai mu hafifa. Ohe va nangeke noupuna note ke ku ningila yo sha faafana.

Lwopokati opo, ehokololo ole tu lombwela kutya Josef okwa kula. Nomunyasha osho a kulu ‘nokwa li e nondjelo ya wapala noshipala shiwa.’ Eendjovo odo otadi ulike kutya opa li ta pa ka holoka oupyakadi omolwouwa womoshipala oo luhapu hau etifa elitulemo inali pumbiwa.

Josef okwa li a lenga oudiinini; ashike omukulukadi waPotifar ka li omudiinini. Ombibeli oya ti: ‘Omwalikadi womwene waye okwa lombwela Josef ndele ta ti: Ila, tu nangale.’ (Genesis 39:7) Mbela Josef okwa li e liyandja eshi omukainhu oo iha longele Jehova a kala noku mu kondjifa? Ombibeli inai tu lombwela kutya Josef okwa li a lya olusha lokuhakwatwa komahalo oo ha hange ovanyasha vahapu noinai tya kutya omukainhu oo womombala ka li muwa. Mbela Josef okwa li ta tomhafana kutya omwene waye ke na fiku eshi shiive? Mbela okwa li ta diladila kutya ngeenge  okwa i naye moluhaelo ota ka mona ouwa wopamaliko?

Oshoshili kutya ka tu shii ashishe osho Josef a li ta diladila. Ashike otu na oumbangi wa yela oo tau ulike kutya oshike sha li momutima waye. Ou liwetikile menyamukulo laye eshi a ti: “Tala omwene wange e he na ko nasha noinima yomeumbo, ndele ashishe shaye e shi yandja mepangelo lange. Meumbo eli ye ke nepangelo li dule lange, ndele ina kelela nge sha, kakele kaave, osheshi oove omwalikadi waye. Ndi dule ngahelipi okuninga owii u fike opo nokunyona kuKalunga?” (Genesis 39:8, 9) Kala nee ngeno wa fa u wete omunyasha oo ta popi eendjovo odo a mana mo. Nokuli okulonga oilonga ya tya ngaho osha li tashi mu ehameke. Omolwashike mbela?

Ngaashi Josef a ti, omwene waye okwa li e mu lineekela. Potifar okwa li a yandja oinima aishe yomeumbo laye momake aJosef, kakele komukainhu waye. Ongahelipi Josef a li ta ka dula okukengelela Potifar oo e mu lineekela? Josef ka li a hokwa ediladilo olo. Kakele kaasho, etomheno la fimanenena ololo kutya okwa li ta nyono kuKalunga kaye, Jehova. Josef okwa li e lihonga shihapu kovadali vaye shi na sha netaleko laJehova li na sha nohombo nokukala omudiinini kuyo. Jehova oye omutoti wohombo nokwa yelifa etaleko laye li nasha nayo. Omulumenhu oku na okukanyatela komukainhu waye nove na okuninga “onhumba imwe aike.” (Genesis 2:24) Ovo vali va kendabala okunyona omhango oyo, ova li va handukilwa kuKalunga. Jehova okwa li a yandja elondwelo la kwata moiti kwaavo va li va hala okukufa po omukulukadi waAbraham, inakulululwa yaJosef, nosho yo omukulukadi waIsak, inakulu yaJosef. (Genesis 20:1-3; 26:7-11) Josef okwa li e shii nawa omhango oyo nokwa li a tokola okudulika kuyo.

Omukulukadi waPotifar ka li a panda osho a lombwelwa. Omolwashike mbela? Diladila ashike omupika wongaho ou te mu likanyuna ta popi nokuli kutya okwa hala a “ninge owii u fike opo”! Ndele nande ongaho, okwa li te mu kondjifa ashike. Molwaashi okwa li e na ounhwa osha li she mu ehameka, noshe mu ningifa a fininike Josef a itavele. Okwa li a ulika omhepo ya fa yaSatana oo a li ta yeleke Jesus. Eenghendabala daSatana nado oda li da ponya, ponhele yoku efa Jesus okwa li a “dja po puye manga.” (Lukas 4:13) Ovadiinini ove na okukala va tokola toko nokukala va pama ngaashi Josef. Nonande Josef okwa li ha fininikwa “efiku nefiku,” ka li eshi dimina. Ombibeli oya ti: ‘Ye ine mu uda.’ (Genesis 39:10) Kakele kaasho, omukulukadi waPotifar okwa kala noku mu hongaula.

Okwa li a konga omhito omanga ovapiya vaye aveshe va dja mo meumbo molwaashi okwa li e shii kutya Josef oku na okuuya okulonga meumbo. Eshi ngoo Josef e uya meumbo, okwa li a kendabala oku mu yula. Opo nee okwe mu kwata koshikutu, noku mu pula oshikando sha xuuninwa ta ti: “Ila, u nangale naame.” Josef okwa li a katuka meendelelo ndele te linipi mo momake aye, ta faduka po, ashike omukulukadi waPotifar okwa kala a dama oshikutu shaye. Josef okwe lidula oshikutu ndele te shi fiye momake aye. — Genesis 39:11, 12.

Otashi dulika hatu dimbuluka omayele omuyapostoli Paulus a nwefwa mo oo taa ti: “Kukumeni oluhaelo.” (1 Ovakorinto 6:18) Josef ina tulila po tuu Ovakriste vashili oshihopaenenwa shiwa! Onghalamwenyo otashi dulika i tu fininike tu ehene popepi novanhu ovo vehe na ko nasha neemhango daKalunga dopaenghedi, ndele osho inashi hala kutya otu na okuliyandja kenwefe mo lii lavo. Kashi na nee mbudi kutya oilanduliko oya tya ngahelipi, otu na okuya onhapo.

Josef okwa li a hangwa koilanduliko ya kwata moiti. Omukulukadi waPotifar okwa li a hala oku mu alulila owii. Okwa li a kuwa mokule meendelelo, ta ifana ovapiya vaye vakwao ve uye meumbo. Okwe va hokololela kutya Josef okwa li ta kendabala oku mu kwata onghonga ndele ta faduka po eshi a kuwa mokule. Okwa kala e kwete oshikutu osho a teelela omushamane waye e uye keumbo. Eshi Potifar a aluka, okwe mu lombwela oipupulu oyo, noku mu vela ombedi kutya oye e na epuko molwaashi oye a eta meumbo lavo omunailongo oo. Potifar okwa li e linyenga ngahelipi? Ombibeli oya ti: “Ye okwa handuka unene.” Okwa kwatifa po Josef ndele te mu idililifa modolongo. — Genesis 39:13-20.

Katu shii naanaa kutya eedolongo dOvaegpiti pefimbo opo oda li da tya ngahelipi. Ovalafululi voinima ova mona eenhele odo da hanaunwa po, kutya oda li omatungo a kola noda li di na eedolongo di li koshi yedu. Lwanima Josef okwa ka popya onhele oyo a ti kutya ‘odolongo,’ osho tashi ti lelalela “elambo,” omo muhe na ouyelele neteelelo lasha. (Genesis 40:15) Embo lEpsalme ola ti kutya Josef okwa li vali a hepekwa  monghedi imwe: “Eemhadi daye okwa li ve di tula meti, ve mu twalele ko nomalyenge.” (Epsalme 105:17, 18) Omafimbo amwe Ovaegpiti ova li hava tula ovanadolongo meti nokumangela omaoko avo konima peengolo; vamwe ohava tulwa oitenda meefingo. Josef ka li tuu a mona oixuna eshi a ungaungwa naye monghedi ya tya ngaho nonande kali a longa sha shoku mu monififa oixuna i fike opo!

Osho kasha li ashike oupyakadi wopakafimbo. Ombibeli oya ti kutya Josef okwa “kala mo modolongo.” Okwa panga omido monhele ya tya ngaho i tilifa! * Ka li nokuli e shii ngeenge fiku limwe ona ka mangululwe mo. Ndele eshi omafiku oo mai a enda taa ningi oivike, ngolongo a ninga eemwedi, oshike sha li tashi ka kwafela Josef aha teke omukumo nokukala eheneteelelo?

Ombibeli otai tu pe enyamukulo tali mbilipaleke lepulo olo tai ti: “Omwene okwa li naJosef nokwe mu monifila ouwanghenda.” (Genesis 39:21) Kape na osho tashi imbi Jehova a ulikile ovapiya vaye ouwanghenda ile tu tye ohole i na oudiinini kutya nee omakuma eedolongo, omalyenge, ile omilaulu deedolongo. (Ovaroma 8:38, 39) Josef okwa li a mbubulila Xe womeulu omunahole oudjuu waye okupitila meilikano nokwa li a mona ombili nengungumano olo tali dulu okuyandjwa ashike ‘kuKalunga kehekeleko alishe.’ (2 Ovakorinto 1:3, 4; Ovafilippi 4:6, 7) Oshike vali Jehova a li a ningila Josef? Ombibeli oya ti okwa hokwifa Josef “momesho omukulunhu wodolongo.”

Ovanadolongo ova li hava pewa oilonga ve i longe, nopomhito oyo Josef okwa li a ninga sha osho sha ningifa Jehova e mu nangeke noupuna. Josef okwa li ha longo noudiinini ngaashi ta dulu mu keshe oshilonga ta pewa nokwa li ha efele oinima momake aJehova. Omolwomanangeko noupuna aJehova, Josef okwa li e lineekelwa nokwafimanekwa ngaashi ashike eshi a li meumbo laPotifar. Ombibeli oya ti: “Ndele omukulunhu wodolongo okwa yandja momake aJosef aveshe ava va idililwa mo. Naashishe sha li shi nokuningwa, ye okwe shi ninga. Omukulunhu wodolongo okwa li e he na konasha noinima ei ya kala mepangelo laJosef, shaashi Omwene okwa li pamwe naye. Ndele keshe eshi sha longwa kuye Omwene okwe shi nangeka noupuna.” (Genesis 39:22, 23) Josef ka li tuu a hekelekwa eshi a mona kutya Jehova oku li pamwe naye!

Ohatu dulu okulihonga mo sha moshihopaenenwa sheitavelo shaJosef, molwaashi nafye otashi dulika eenghalo detu di lundulukile kowii, ile nokuli tu ningilwe okuhenouyuki. Ngeenge otwa twikile okukala popepi naJehova okupitila meilikano, okukala ovadiinini koipango yaye nokulonga noudiinini osho tashi mu wapalele, otashi ke tu etela omanangeko noupuna. Jehova okwa li a nangeka noupuna Josef nokuli shi dulife opo ngaashi hatu ke shi mona moitukulwa ei ya pambafana tai landula.