“TATE,” “TATEKULU.” Ovanyasha vahapu moBetel osho hava ifana nge ngaho. Molwaashi ondi na omido 89, ondi shi hole. Onda tala ko omautumbulilo opahole oo e li oshitukulwa shondjabi ya dja kuJehova eshi nda kala handi mu longele efimbo li yadi oule womido 72. Omolwoimoniwa oyo nda mona moilonga yaJehova, ohandi dulu okushilipaleka ovanyasha tashi di komutima kutya, ‘Otamu ka pewa ondjabi omolwoilonga yeni ngeenge inamu efa omake eni a tyololoke.’ — 2 Omaf. 15:7.

Ovadali vange ova tembukila koCanada va dja koUkraine. Ova li va tungila modoolopa yaRossburn moshitukulwalongo shaManitoba. Meme oku na ovanamati vahetatu novanakadona vahetatu, ke na eehamba, ame omuti-14. Tate okwa li e hole Ombiibeli nokwa li he i tu leshele keshe ongula yOsoondaxa, ashike okwa li a tala ko ovawiliki vomalongelokalunga hava nyeke ovanhu oimaliwa ponhele yoku va kwafela, naluhapu okwa li ha ningi omashendjo ta pula kutya, “Olyelye a futile Jesus eshi a li ta udifa nokuhonga?”

Ovamwaina vange vahetatu, ovamati vane noukadona vane, ova li va tambula ko oshili diva. Omumwamemekadona Rose okwa kokola ondjila fiyo osheshi a fya. Momafiku aye a xuuninwa, okwa kala ta ladipike keshe umwe a yandje elitulemo kEendjovo daKalunga, ta ti: “Onda hala oku ke mu mona mounyuni mupe.” Potete omukulu wange Ted okwa li ha udifa kombinga yoheli. Ongula keshe yOsoondaxa okwa li ha udifa koradio, ta yandje outekuduliko kovapwilikini vaye, te va lombwele kutya ovanyoni otava ka pya moheli fiyo alushe. Ashike lwanima, okwa ka ninga omupiya waJehova omudiinini nomuladi.

Efiku limwe muJuni 1944 eshi nde uya keumbo nda dja kofikola, onda hanga okambo ke na oshipalanyole The Coming World Regeneration * poshitaafula shetu monduda yokulila. Onda li nda lesha epandja lotete netivali, nonda li nda twikila oku ka lesha. Konima eshi nda mana oku ka lesha, onda li nda tokola okulongela Jehova ngaashi Jesus a li a ninga.

Mbela okambo oko oka li ke uya po ngahelipi poshitaafula shetu? Omukulu wange Steve okwa ti kutya opa enda ovalumenhu vavali peumbo letu tava “landifa” omambo noumbo. Okwa ti: “Onda landa okambo oko molwaashi oka li ashike ke na eesenda nhano.” Ovalumenhu ovo ova li va aluka Osoondaxa ya shikula ko. Ove tu lombwela kutya vo Eendombwedi daJehova nohava longifa Ombiibeli okunyamukula omapulo  oo tashi dulika ovanhu ve na. Otwa li twe shi pandula molwaashi ovadali vetu ova li ve tu honga tu kale twa fimaneka Eendjovo daKalunga. Ove tu lombwela yo kutya Eendombwedi otadi ka kala di na oshoongalele moWinnipeg, modoolopa omo mwa li hamu di omumwamemekadona Elsie. Onda li nda tokola oku ka kala po poshoongalele osho.

Onda li nda londa okambashikela kange ndele handi lidenge oshinano sheekilometa 320 nda yuka koWinnipeg, ashike onda li nda tula modoolopa yaKelwood, omo mwa li hamu di Eendombwedi mbali odo da li de tu talela po keumbo letu. Ofimbo ndi li oko, onda li nda ya kokwoongala nonda mona nghee eongalo li li. Onda li nda mona kutya omunhu keshe okwa pumbwa oku ka udifa eumbo neumbo ngaashi Jesus a li a ninga.

MoWinnipeg, onda li nda shakena mo nomukulu wange, Jack, oo a li e uya koshoongalele a dja kolundume laOntario. Efiku lotete loshoongalele, omumwatate umwe okwa li a shiivifa kutya otaku ka kala eninginifo. Ame naJack otwa li twa tokola okuninginifwa poshoongalele osho. Atushe otwa li twa tokola okuhovela okukokola ondjila diva ashike eshi twa ninginifwa. Jack okwa li a hovela okukokola ondjila konima yoshoongalele. Ame onda li ndi na okushuna kofikola molwaashi onda li ashike ndi na omido 16, ashike omudo wa ka shikula ko onda li nda ninga omukokolindjila wondjikilile.

Onda li nda hovela okukokola ondjila pamwe naStan Nicolson modoolopa yaSouris moshitukulwalongo shaManitoba. Onda li nde lihonga kutya ihashi kala alushe shipu okukokola ondjila. Otwa li twa mona kutya oyuuyemo yetu otai ninipala, ashike otwa li twa pula komesho. Efiku limwe, konima yokuudifa otwa li twa shuna keumbo tuhe na nande epeni limwe notwa li twa fya ondjala neenghono. Kasha li tuu she tu kumwifa eshi twa hanga oshako yakula iyadi oikulya poshivelo! Fiyo okunena, katu shii oo a li e i tula po. Oufiku oo, otwa li twa lya nawa twa fa eehamba. Osho kasha li tuu ondjabi iwa eshi inatu efa omake etu a tyololoke! Oshidjemo, pexulilo lomwedi oo onda li da weda ko koshivixa shange osho inandi ninga nande onale monghalamwenyo.

Konima yeemwedi dinini, otwa li twa tuminwa kodoolopa yaGilbert Plains, oyo i li eekilometa 240 kolundume laSouris. Pefimbo opo, eongalo keshe ola li li na ekafa linene li li komutune oko haku didilikwa oilonga yomomapya yeongalo omwedi keshe. Omwedi umwe eshi oilonga ya li ya shuna pedu, onda li nda yandja oshipopiwa meongalo opo ndi ladipike ovamwatate novamwameme va longe shihapu. Konima yokwoongala, omumwameme omunamido omukokolindjila, oo omushamane waye ehe li moshili, okwa li a lombwela nge ta lili a ti: “Onda kendabala, ashike kanda li handi dulu okulonga shihapu shi dulife pwaasho nda longa.” Naame onda li nda lila ndele handi mu pe ombili.

Ovamwatate ovanyasha ovo ve na ondjungu otava dulu okuninga omapuko noupu nohave lipe oushima, ngaashi ashike ame eshi nda li omunyasha. Ashike onda mona kutya ponhele yokweefa omake a tyololoke, oshiwa okulihonga oilihongomwa komapuko nokudimbuluka oilihongomwa oyo eshi to pula komesho. Mokweendela ko kwefimbo, oto ka pewa ondjabi omolwoilonga yoye youdiinini.

Eshi nda li ndi na omido 21, onda li nda mona oufembanghenda wokuya kOfikola yaGilead mondodo onhi-14, oyo ya li ya pwa muFebruali 1950. Ovanhu vahapu mongudu yetu ova li va tuminwa koshitukulwalongo shaQuebec moCanada, oko haku popiwa elaka lOshifransa, nEendombwedi oda li hadi patanekwa komalongelokalunga. Onda li nda tuminwa kodoolopa yaVal-d’Or, oko haku longwa oshingoli. Efiku limwe, ongudu yetu oya li ya ka udifila komukunda wopopepi wedina Val-Senneville. Omupristeli womoshitukulwa osho okwa li e tu ningila omatilifo okulongelwa omunyonena ngeenge inatu dja mo momukunda omo. Etilifo olo a li a ningila nge ola li la ningifa nge ndi ka patulule oshibofa komhangu. Omupristeli okwa li a pewa ehandukilo. *

Oshiningwanima osho nosho yo ikwao ya faafana oya ninga oshitukulwa ‘shOmapataneko moQuebec.’ Ongeleka yaKatolika kaRoma oyo unene ya li tai dana onghandangala moshitukulwalongo shaQuebec oule womido di dulife 300. Ovawiliki vomalongelokalunga novayambididi vavo vopapolotika ova li hava hepeke Eendombwedi daJehova. Kasha li shipu pefimbo opo,  nokatwa li tu vahapu, ashike katwa li twa efa omake etu a tyololoke. Ovanamitimadiwa moQuebec ova li va tambula ko oshili. Onda li nda mona oufembanghenda wokukonakona noohandimwe ovo va tambula ko oshili. Umwe womovakonakonimbiibeli vange okwa li hadi moukwaneumbo mu na ovanhu omulongo. Oukwaneumbo aushe owa li wa hovela okulongela Jehova. Oshihopaenenwa shavo shouladi osha li she linyengifa vamwe va fiye po ongeleka yaKatolika. Otwa twikila okuudifa, nolwanima otwa li twa finda omapataneko oo.

Mo 1956, onda li nda tuminwa ndi ka longele koHaiti. Kasha li shipu kovatumwa vape vahapu okulihonga elaka lOshifransa, ashike ovanhu ova li hava pwilikine. Omutumwa wedina Stanley Boggus okwa ti: “Otwa li twa kumwa neenghono eshi ovanhu va li va ninga ngaashi tava dulu opo ve tu kwafele tu va udifile.” Potete, osha li shipu kwaame molwaashi onda li nde lihonga Oshifransa moQuebec. Ashike otwa li twa mona diva kutya ovamwatate vahapu moshitukulwa osho ohava popi ashike elaka lOshihaitian Creole. Onghee hano, ngeenge otwa hala okupondola tu li ovatumwa, otu na okulihonga elaka lomoshitukulwa. Osho twa li twa ninga, notwa li twa pewa ondjabi omolweenghendabala detu.

Natango opo tu kwafele ovamwatate, Olutuwiliki ola li le tu pa epitikilo lokutoloka Oshungonangelo nosho yo oishangomwa ikwao melaka lOshihaitian Creole. Omuvalu waavo have uya kokwoongala owa li wa ya pombada meendelelo moshilongo ashishe. Mo 1950, moHaiti omwa li ovaudifi 99, ashike mo 1960 omuvalu wovaudifi owa li wa konda po 800. Pefimbo opo, onda li nda tumwa ndi ka longe kObetel. Mo 1961, onda li nda mona ehafo eshi nda li nda ka kwafela kOfikola yOukalele wOuhamba. Otwa li twa deula ovakulunhuongalo nosho yo ovakokolindjila ve likalekelwa ve li 40. MuJanuali mo 1962 poshoongalele, otwa li twa ladipika ovamwatate ovo va pyokoka va tamunune mo oukalele wavo, navamwe ova li va nangekwa po ve li ovakokolindjila ve likalekelwa. Nonande oinima oya li tai ende nawa, opwa ka holoka vali omapataneko.

Momafiku 23 Januali 1962, konima ashike yoshoongalele, ame nosho yo omutumwa wedina Andrew D’Amico otwa li twa kwatelwa poshitaimbelewa, noifo yo-Awake! yo 8 Januali 1962 (i li melaka lOshifransa) oya li ya kwatwa ko. O-Awake! oyo oya li i na etofwemo  la dja moshifokundaneki shOshifransa osho sha popya kutya moHaiti ohamu ningwa oumhulile. Vamwe kava li va hafela etofwemo olo nova li va popya kutya ofye twa shanga oshitukulwa osho koshitaimbelewa. Konima yoivike inini, ovatumwa ova li va shunifwa koilongo yavo. * Ashike ovamwatate vomoshitukulwa osho ovo va deulwa ova li va twikila noudiinini. Kunena, ohandi hafele pamwe navo omolwelididimiko olo va ulika nosho yo exumokomesho lopamhepo olo va ninga. Paife ove na nokuli o-New World Translation of the Holy Scriptures melaka lOshihaitian Creole, oshinima osho twa li ashike hatu diladila nale.

Konima eshi nda longela moHaiti, onda li nda tumwa ndi ka longele koCentral African Republic ndi li omutumwa. Lwanima, onda ka mona oufembanghenda wokulonga oko ndi li omupashukili omweendi nonda ka kala omupashukili woshitaimbelewa.

Pefimbo opo, Omalupale Ouhamba mahapu okwa li e li paunafangwa filufilu. Onda li handi ka tala omwiidi momufitu nokuuvilika Omalupale Ouhamba. Ovo va li hava ende po ngeenge handi longo ova li hava kala va kumwa. Osha li yo sha twa ovamwatate omukumo va kufe ombinga mokutunga nokukaleka Omalupale Ouhamba avo monghalo iwa. Ovawiliki vomalongelokalunga ova li have tu sheke, molwaashi eengeleka davo oda li di na oipeleki pombada ofimbo detu kadi na oipeleki. Katwa li twa sholola, otwa li twa twikila okukala mOmalupale Ouhamba etu a uvilikwa nomwiidi. Ovasheki ova li va xulifa po oku tu sheka eshi oshikungulu shinene sha li sha denga Bangui, oshilandopangelo. Osha li sha dukula ko oipeleki yongeleka ndele tashi i ndonyonene mepandavanda olo la kula. Omalupale Ouhamba kaa li a ningwa sha. Opo tu file oshisho oilonga yOuhamba, otwa li twa tunga oshitaimbelewa shipe nosho yo eumbo lovatumwa lipe meemwedi ashike nhano. *

Mo 1976 oilonga yOuhamba oya li ya shilikwa moCentral African Republic, nonda li nda tumwa ndi ka longele koN’Djamena, oshilandopangelo shaChad. Onda li nda shakena ko naHappy, omukokolindjila e likalekelwa omuladi, a dja koCameroon. Otwa li twa hombola me 1 Aprili 1978. Omwedi oo tuu oo, moshilongo omwa li mwa holoka oita yopashiwana, notwa li twa ya onhapo kolukadi loshilongo ngaashi vahapu va li va ninga. Eshi olwoodi la xula, otwa li twa shuna notwa hanga eumbo letu la ninga eembelewa da kula dovakwaita. Haishangomwa ashike ya li ya iwa nayo ndele nodede yaHappy nosho yo eeshali detu dohango oda li da iwa nado. Ashike katwa li twa efa omake etu a tyololoke. Natango otwa li pamwe notwa li twa pula komesho noilonga.

Konima yomido mbali lwaapo, oilonga yetu kaya li vali ya shilikwa moCentral African Republic. Otwa li twa shuna nokutwikila noilonga yetu youpashukili. Eumbo letu ola li okabesa ke na ombete hai tonywa, okangoma komeva keelita 200, ofrigi yokohaasa nosho yo ohaasa yokuteleka. Olweendo kala li lipu. Molweendo limwe, otwa li twa kanghama peenhele apeshe opo pa li hapa kala ovapolifi vomeendjila oikando i dulife 117.

Luhapu onghalo yomhepo oya li hai i pombada fiyo opeedigili 50. Omafimbo amwe, osha li hashi kala shidjuu okumona omeva a wana eninginifo poyoongalele. Onghee ovamwatate ova li hava fe elambo komunghulo womulonga oo wa pwiinina, nohava ongele omeva a wana eninginifo olo luhapu la li hali ningilwa mongoma.

Mo 1980, otwa li twa tuminwa koNigeria. Omido mbali netata odo twa kala koNigeria, otwa li twa kwafela shi na sha nomalongekido okutunga oshitaimbelewa shipe. Ovamwatate ova li va landa etungo le lilonda olo la li li na okungumunwa po, nokutunga po letu. Ongula imwe, onda li nda londa pombada yetungo opo ndi kwafele moku li ngumuna po. Pefimbo lomutenya, onda li nda hovela okulondoloka ko handi dilile opo nda endela eshi nda ya ko. Ashike okungumuna okwa li kwa lundulula oinima, kanda li vali ndi na apa handi lyatele nonda li nda wa ko ketungo. Onda li nda ehama, ndele konima eshi nda konakonwa keshina, ndokotola okwa li a lombwela Happy a ti: “Ino tila. Okwa domoka ashike peembinga dimwe, nota kala nawa meni loshivike ile mokweendela ko kwefimbo.”

 Mo 1986, otwa li twa tembukila koCôte d’Ivoire, oko twa ka longa tu li ovapashukili ovaendi. Oilonga oyo oya li ye tu twala fiyo oposhishiindalongo Burkina Faso. Inandi diladila nande onale kutya fikulimwe onatu ka tungile moBurkina.

Onda fiya po Canada mo 1956, ashike mo 2003, konima yomido 47, onda li nda shuna kObetel koCanada nopefimbo opo onda li naHappy. Peembapila detu domaufemba otwa li Ovacanada, ashike fye otwa li tu udite kutya Ovaafrika.

Mo 2007, eshi nda li ndi na omido 79, otwa li vali twa tembukila koAfrica. Otwa li twa tuminwa koBurkina Faso, oko nda ka kwafela ndi li oshilyo shOkomitiye yOshilongo. Lwanima, ombelewa oyo oya li ya ninga ombelewa yokutoloka i li koshi yoshitaimbelewa shaBenin, nomuAuguste 2013, otwa li twa tuminwa kObetel yaBenin.

Nonande ondi na ounghundi wopalutu, natango ondi hole unene oukalele. Momukokomoko womido nhatu da ka dilongela, eshi ovakulunhuongalo va kwafela nge pahole nosho yo eyambidido lopahole lomukulukadi wange, onda li nda hafa okumona ovakonakonimbiibeli vange Gédéon naFrégis tava ninginifwa. Paife otava longele Jehova nouladi.

Mokweendela ko kwefimbo, ame nomukulukadi wange otwa ka tuminwa koshitaimbelewa shaSouth Africa, oko oilyo youkwaneumbo waBetel hai file oukolele wange oshisho. Oshilongo shaSouth Africa oshitiheyali moilongo yaAfrica omo nda li nda pewa oufembanghenda woku ka longela. MuOktoba 2017, otwa li twa mona oufembanghenda munenenene. Otwa li twa ya keyapulo leembelewa da kula koWarwick, shaNew York. Osho kashi li tuu oshiningwanima shihe fi okudimbiwa!

Embo lokomudo (1994 Yearbook) pepandja 255 ola popya la ti: “Kwaaveshe ovo ve lididimika moilonga omido dihapu, ohatu mu ladipike: ‘Kaleni ovaladi noinamu efa omake eni a tyololoke, molwaashi otamu ka pewa ondjabi omolwoilonga yeni.’ — 2 Omaf. 15:7.” Ame naHappy otwa tokola okutula moilonga eladipiko olo nokutwa vamwe omukumo va ninge sha faafana.