Ombiibeli oya popya kombinga yovakainhu vahapu ovo hatu dulu okulihonga shihapu koihopaenenwa yavo. (Ovaroma 15:4; 2 Timoteus 3:16, 17) Oshitukulwa eshi osha yelifa pauxupi kombinga yovakainhu vamwe ovo va popiwa mOmbiibeli. Vahapu ove li oihopaenenwa iwa. Ofimbo vamwe ove li oihopaenenwa ii. — 1 Ovakorinto 10:11; Ovaheberi 6:12.

  Abigail

 Abigail okwa li lyelye? Okwa li omukulukadi womulumenhu oshipuna nomukwanyanya wedina Nabal. Ashike Abigail, okwa li omukainhu muwa noku na omaukwatya mawa ngaashi elininipiko neendunge dokuyoolola. — 1 Samuel 25:3.

 Oshike a li a ninga? Okwa li a katuka pandunge nokwa longifa eendunge dokuyoolola opo a henuke oupyakadi. Vo naNabal ova li hava di moshitukulwa omo mwa li mwa hondama David, oo a li ta ka ninga ohamba yaIsrael. David novalumenhu vaye ova li va amena oufita weedi daNabal kovanyeki. Ashike eshi David a tuma vamwe va ka indile Nabal oikulya, Nabal ka li e va pa. David okwa li a handuka neenghono. Onghee okwa li a ya pamwe novalumenhu vaye opo va ka dipae Nabal novalumenhu aveshe ovo va li meumbo laye. — 1 Samuel 25:10-12, 22.

 Abigail okwa li a katuka diva onghatu eshi a uda osho omushamane waye a ninga. Okwa li a pa ovapiya vaye oikulya ve i twale kuDavid novalumenhu vaye, nokwa li a shikula ko opo a ka pule David e va file onghenda. (1 Samuel 25:14-19, 24-31) Eshi David a mona eeshali, elininipiko nosho yo omayele opandunge aAbigail, okwa li didilika kutya Kalunga oye e mu tuma opo aha dipae Nabal novalumenhu vaye. (1 Samuel 25:32, 33) Diva konima yaasho, Nabal okwa ka fya, na Abigail okwa ka ninga omukulukadi waDavid. — 1 Samuel 25:37-41.

 Oshike hatu lihongo kuAbigail?

Nonande Abigail okwa li muwa noku na omaliko, ka li e litala ko a fimana. Opo a kaleke po ombili, okwa li a yandja ombili nonande haye a li e na ombedi. Okwa li a ungaunga nonghalo oyo nengungumano, noukeka, nouladi noneendunge.

•    ▸ Opo u mone ouyelele muhapu u na sha naAbigail, tala oshitukulwa “Okwa li a katuka pandunge.”

Debora

 Debora okwa li lyelye? Okwa li omuprofeti wOvaisrael, oo a li a longifwa kuJehova Kalunga a yandje omalombwelo koshiwana. Kalunga okwa li yo he mu longifa mokukandula po eenhamanana mokati kOvaisrael. — Ovatokolipangeli 4:4, 5.

 Oshike a li a ninga? Omuprofeti Debora okwa li ha yambidida nouladi ovapiya vaKalunga. Palombwelo laKalunga, Debora okwa li a waimina Barak, oo a li ta kwatele komesho etangakwaita lOvaisrael, eshi la ka lwifa ovatondi vavo Ovakaanan. (Ovatokolipangeli 4:6, 7) Eshi Barak a pula Debora ngeenge otava dulu okuya naye kolwoodi, Debora ka li a tila nokwa li a dimina okuya navo. — Ovatokolipangeli 4:8, 9.

 Konima eshi Kalunga a pa Ovaisrael efindano, Debora okwa li a tota po eimbilo olo va imba naBarak tali popi kombinga yoshiningwanima osho. Meimbilo omo, okwa tumbula mo yo onghandangala oyo ya danwa kuJael, omukainhu oo naye a li ehe na oumbada, eshi a kufa ombinga mokufinda Ovakaanan. — Ovatokolipangeli, etukulwa 5.

 Oshike hatu lihongo kuDebora? Debora okwa li e na ouladi noha ningi omaliyambo. Okwa li ha ladipike vamwe va ninge osho sha yuka momesho aKalunga. Ngeenge va ninga ngaho, okwa li he va pandula.

•    ▸ Opo u mone ouyelele muhapu u na sha naDebora, tala oshitukulwa “Ame ina yOvaisrael, nda fikama.”

Delila

 Delila okwa li lyelye? Okwa li okakadona oko ka li ka hokiwa komutokolipangeli wOvaisrael, Simson. — Ovatokolipangeli 16:4, 5.

 Oshike a li a ninga? Okwa li a tambula ko oimaliwa kovakulunhu Ovafilisti opo a kengelele Simson, oo a li ta longifwa kuKalunga a mangulule Ovaisrael momake Ovafilisti. Ovafilisti ova li va nyengwa oku mu finda molwaashi okwa li e na eenghono dinene dopashikumwifilonga. (Ovatokolipangeli 13:5) Onghee ovakulunhu Ovafilisti ova li va konga ekwafo kuDelila.

 Ovafilisti ova li va yandja ombubo kuDelila opo va dule okumona odjo yeenghono daSimson. Delila okwa li a tambula ko oimaliwa, nokonima eshi a ninga eenghendabala donhumba okwa ka pondola mokushiiva opo pe na eenghono daSimson. (Ovatokolipangeli 16:15-17) Opo nee Delila okwa hololela Ovafilisti opo pe na eenghono daSimson, ovo ve mu kwata po noku mu tula modolongo. — Ovatokolipangeli 16:18-21.

   Oshike hatu lihongo kuDelila? Delila oku li oshihopaenenwa tashi londwele. Okwa li a kengelela omupiya waJehova Kalunga molwaashi okwa li e hole oimaliwa, e lihole ye mwene noka li omudiinini.

Ester

 Ester okwa li lyelye? Okwa li omukainhu Omujuda oo a li a hoololwa kohamba yaPersia, Ahasveros, a ninge omukulukadi wayo.

 Oshike a li a ninga? Omumbada Ester okwa li a longifa eenghonopangelo daye opo a amene oshiwana shaye shiha hanaunwe po. Okwa li a uda kutya opa yandjwa omhango yopaveta opo Ovajuda aveshe ovo va li mOuhamba waPersia va dipawe mefiku limwe. Omhangela oyo youkolokoshi oya li ya pangelwa komulumenhu wedina Haman, oo a li omuprima woshilongo. (Ester 3:13-15; 4:1, 5) Kekwafo lamhedi yaye Mordekai, Ester okwa li a dula okulombwela omushamane waye ohamba Ahasveros, omhangela oyo youkolokoshi nonande omwenyo waye owa li moshiponga. (Ester 4:10-16; 7:1-10) Ahasveros okwa li a pitika Ester naMordekai va tule po omhango imwe oyo ya li ya amena Ovajuda. Ovajuda ova li va finda filufilu ovatondi vavo. — Ester 8:5-11; 9:16, 17.

 Oshike hatu lihongo kuEster? Omumbada Ester okwe tu tulila po oshihopaenenwa sha denga mbada shouladi, shelininipiko noshondjele. (Epsalme 31:24; Ovafilippi 2:3) Kakele kouwa waye nondodo, okwa li a konga omayele nekwafo. Ngeenge ta popi nomushamane waye okwa li he shi ningi nelungi nonefimaneko, ashike okwa li he shi ningi nouladi. Nopefimbo opo Ovajuda va li ve li moshiponga okwa li e liholola kutya naye oumwe womuvo.

•    ▸ Opo u mone ouyelele muhapu u na sha naEster, tala oshitukulwa “Okwa li a popila oshiwana shaKalunga” nosho yo “Okwa katuka pandunge, nouladi nokuheliholamwene.”

Eva

 Eva okwa li lyelye? Okwa li omukainhu wotetetete, noye omukainhu wotete oo a tumbulwa mOmbiibeli.

 Oshike a li a ninga? Eva ka li a dulika koshipango shaKalunga sha yela. Ngaashi omushamane waye, Adam, Eva okwa li a shitwa a wanenena, e na emanguluko lokuninga omatokolo nokwa li ta dulu okukulika omaukwatya opakalunga ngaashi ohole nounongo. (Genesis 1:27) Eva okwa li e shii oshipango osho Kalunga a li a lombwela Adam kutya ngeenge ova li komuti wonhumba otava ka fya. Onghee hano, okwa li a pukifwa kuSatana, ndele ta itavele kutya ita ka fya ngeenge okwa li ko. Okwa li ta diladila kutya ota ka kala nonghalamwenyo i li nawa ngeenge okwa kala ina dulika kuKalunga. Opo nee okwa lya oshiimati, nokwa ka pa yo omushamane waye. — Genesis 3:1-6; 1 Timoteus 2:14.

   Oshike hatu lihongo kuEva? Eva oku li oshihopaenenwa tashi londwele kutya osha nyika oshiponga ngeenge otwa kala tu na omahalo a puka. Molwaashi omahalo aye okwa li e mu dula eenghono, okwa li a ninga oshinima osho sha li omhinge noshipango shaKalunga sha yela. — Genesis 3:6; 1 Johannes 2:16.

Hanna

 Hanna okwa li lyelye? Okwa li omukulukadi waElkana nokwa li ina yomuprofeti Samuel, oo a li a shiivika nawa muIsrael shonale. — 1 Samuel 1:1, 2, 4-7.

 Oshike a li a ninga? Eshi Hanna a li iha mono ounona okwa li a pula Kalunga e mu hekeleke. Omushamane waye okwa li e na vali omukulukadi umwe. Nyamunghwao Peninna, okwa li e na ounona, ofimbo Hanna a kala iha mono ounona oule wefimbo. Peninna okwa li ha ungaunga nai naye, ashike Hanna okwa li ha ilikana kuKalunga e mu hekeleke. Okwa li a udanekela Kalunga kutya ngeenge okwe mu pe okaana okamati, ote ke ka yandja ka kale haka yakula metwalihangano, olo la li hali longifwa kOvaisrael mokulongela Kalunga. — 1 Samuel 1:11.

 Kalunga okwa li a uda eilikano laHanna, nokwa mona Samuel. Hanna okwa wanifa po eudaneko laye nokwa twala Samuel ketwalihangano eshi a li natango okamatyona. (1 Samuel 1:27, 28) Omudo keshe, Hanna okwa li ha hondjele Samuel oshikutu shokombada noku shi mu twaalela. Lwanima, Kalunga okwa li a nangeka noupuna Hanna eshi e mu pa vali ounona vatano, ovamati vatatu noukadona vavali. — 1 Samuel 2:18-21.

 Oshike hatu lihongo kuHanna? Omailikano aHanna taa di komutima okwe mu kwafela e lididimikile omayeleko. Eilikano laye lolupandu olo tali hangwa mu 1 Samuel 2:1-10 otali ulike kutya okwa li e na eitavelo la kola muKalunga.

•  ▸ Opo u mone ouyelele muhapu u na sha naHanna, tala oshitukulwa “Okwa li a mbubulila Kalunga omutima waye meilikano.”

•    ▸ Opo u mone ouyelele kutya omolwashike Kalunga a li a pitika oshiwana shaye shonale shi hombole ombada, tala oshitukulwa “Mbela Kalunga okwa pitika okuhombola ombada?”

Jael

 Jael okwa li lyelye? Okwa li omukulukadi waEber, oo a li ehe fi Omuisrael. Jael okwa li a yambidida oshiwana shaKalunga nouladi.

 Oshike a li a ninga? Jael okwa li a tokola toko okukatuka onghatu eshi Sisera, omukulunhu wetangakwaita lOvakaanan, a li e uya metwali laye. Sisera okwa li a faduka po Ovaisrael nokwa li ta kongo onhele yokuhondama nokufuda po. Opo nee Jael okwa li e mu ifana metwali laye, a hondame nokufuda po. Ofimbo a li a kofa, okwa li e mu dipaa. — Ovatokolipangeli 4:17-21.

 Eenghatu daJael oda wanifa po exunganeko olo la popiwa kuDebora tali ti: “Omwene ota ka landifa po Sisera meke lomwalikadi.” (Ovatokolipangeli 4:9) Jael okwa li a tangwa kutya okwa ‘nangekwa noupuna mokati kovalikadi’ omolwonghandangala oyo a dana. — Ovatokolipangeli 5:24.

   Oshike hatu lihongo kuJael? Jael okwa li a katuka nelungi nosho yo nouladi. Oshimoniwa shaye otashi ulike nghee Kalunga ha dulu okuningifa oinima i ningwe opo a wanife po omaxunganeko aye.

Isabel

 Isabel okwa li lyelye? Okwa li omukulukadi wohamba yaIsrael, Ahab. Isabel ka li Omuisrael noka li ha longele Jehova. Ponhele yaasho, okwa li ha longele oshikalunga shOvakaanan, Baal.

 Oshike a li a ninga? Omumbada Isabel okwa li e na eenghonopangelo dihapu, omukwanyanya nomukolokoshi. Okwa li ha xumifa komesho okulongela Baal, noluhaelo ola li oshitukulwa shokulongela Baal. Nopefimbo opo tuu opo, okwa li ta kendabala okuhanauna po ovo hava longele Kalunga kashili, Jehova. — 1 Eehamba 18:4, 13; 19:1-3.

 Isabel okwa li ha lundile ovanhu noku va dipaifa ngeenge ove na oshinima shonhumba osho a hala kuvo. (1 Eehamba 21:8-16) Ngaashi Kalunga a xunganeka, Isabel okwa fya efyo linyanyalifa noina pakwa. — 1 Eehamba 21:23; 2 Eehamba 9:10, 32-37.

   Oshike hatu lihongo kuIsabel? Isabel oku li oshihopaenenwa tashi londwele. Ka li ha fi ohoni ngeenge a ninga oshinima shii, ka li a koshoka paenghedi, ka li a fimaneka ovo ve na eenghonopangelo noka li e na ko nasha noinima ii oyo a ninga.

Lea

 Lea okwa li lyelye? Okwa li omukulukadi wotete watatekulululwa Jakob. Ondenge yaye, Rakel, nayo oya li ya hombolwa kuJakob. — Genesis 29:20-29.

 Oshike a li a ninga? Lea okwa li ina yovanamati vaJakob vahamano. (Rut 4:11) Jakob okwa li a hala okuhombola Rakel, ndele haLea. Ashike xe yavo, Laban, okwa li a yandja Lea ponhele yaRakel. Eshi Jakob a mona kutya okwa kengelelwa a hombole Lea, okwa li a pula Laban. Laban okwa ti kutya kashi fi onghedi yavo yokuhombolifa onghelo komesho yoshiveli. Konima yoshivike, Jakob okwa ka hombola Rakel. — Genesis 29:26-28.

 Jakob okwa li e hole neenghono Rakel shi dulife Lea. (Genesis 29:30) Osho osha li sha ningifa Lea a twile ondubo ondenge yaye molwaashi okwa li i holike kuJakob. Kalunga okwa li a didilika nghee Lea e udite, nokwe mu nangeka noupuna nounona vaheyali, ovamati vahamano nokakadona kamwe. — Genesis 29:31.

 Oshike hatu lihongo kuLea? Lea okwa li ha ilikana kuKalunga. Nonande okwa li e na omaupyakadi moukwaneumbo wavo, okwa li e shii kutya Kalunga ota dulu oku mu yambidida. (Genesis 29:32-35; 30:20) Ehokololo longhalamwenyo yaye otali ulike kutya okuhombola ombada, elongekido olo Kalunga a li a pitika oule wokafimbo, ihaku pondola. Omifikamhango daye di na sha nohombo oda pitika ashike omushamane ile omukulukadi a kale nakaume kopahombo umwe. — Mateus 19:4-6.

•  ▸ Opo u mone ouyelele muhapu u na sha naLea, tala oshitukulwa “Ovamwainakadona ovo va li inava hafa va ‘tunga eumbo laIsrael.’”

•    ▸ Opo u mone ouyelele kutya omolwashike Kalunga a li a pitika oshiwana shaye shonale shi hombole ombada oule wefimbo, tala oshitukulwa “Mbela Kalunga okwa pitika okuhombola ombada?”

Marta

 Marta okwa li lyelye? Okwa li omumwainakadona waLasarus naMaria, naaveshe vatatu ova li hava di muBetania, omukunda u li popepi naJerusalem.

 Oshike a li a ninga? Marta okwa li kaume kopofingo kaJesus, oo a “li e hole Marta, Maria naLasarus.” (Johannes 11:5) Marta okwa li ha yakula vamwe. Pomhito imwe eshi Jesus a li e uya oku va talela po, Maria okwa li ta pwilikine kuJesus, ofimbo Marta a li e lipyakidila nokuviyauka. Marta okwa li a pula Jesus kutya omolwashike Maria ite mu kwafele. Jesus okwa li a pukulula Marta pahole omolwetaleko laye. — Lukas 10:38-42.

 Eshi Lasarus a li ta yahama, Marta nomumwainakadona ova li va pula Jesus e uye, ve na elineekelo kutya ota ka velula omumwainamati wavo. (Johannes 11:3, 21) Ashike Lasarus okwa fya. Eenghundafana odo da li pokati kaMarta naJesus otadi ulike kutya Marta okwa li e na eitavelo meudaneko lOmbiibeli li na sha nenyumuko nosho yo kutya Jesus okwa li ta dulu okunyumuna omumwainamati. — Johannes 11:20-27.

 Oshike hatu lihongo kuMarta? Marta okwa li ha longo noudiinini opo a yakule vamwe. Okwa li yo ha tambula ko nehalo liwa omayele. Okwa li yo a popya a manguluka shi na sha nomaliudo nosho yo neitavelo laye.

•    ▸ Opo u mone ouyelele muhapu u na sha naMarta, tala oshitukulwa ‘Onda itavela.’

Maria (ina yaJesus)

 Maria okwa li lyelye? Okwa li omukainhu omunyasha Omujuda, nokwa li okakadona elela pefimbo opo a dala Jesus, omona waKalunga, oo a dalwa pashikumwifilonga.

 Oshike a li a ninga? Maria okwa li a longa ehalo laKalunga nelininipiko. Okwa hangwa a valekwa kuJosef eshi a holokelwa komweengeli noku mu lombwela kutya ota ka ninga omufimba nokudala Messias, oo a kala a teelelwa oule wefimbo. (Lukas 1:26-33) Okwa li a tambula ko nehalo liwa oshinakuwanifwa osho. Konima eshi Jesus a dalwa, Maria naJosef ova ka mona ovanamati vane nosho yo ovanakadona vavali. Maria ina ka kala ashike okakadona elela. (Mateus 13:55, 56) Nonande Maria okwa li e na oufembanghenda we likalekelwa, ina kala a hala okutumbalekwa ile okuungaungiwa naye monghedi ye likalekelwa pefimbo loukalele waJesus ile eshi a li oshilyo sheongalo lopaKriste lotete.

 Oshike hatu lihongo kuMaria? Maria okwa li omukainhu omudiinini oo a li a tambula ko nehalo liwa oshinakuwanifwa sha kwata moiti. Okwa li e shii nawanawa Omishangwa. Osha fa shi li ngaha kutya Maria okwa li a tofa mOmishangwa oikando 20 lwaapo meendjovo daye odo tadi hangwa muLukas 1:46-55.

•    ▸ Opo u mone ouyelele muhapu u na sha naMaria, tala oshitukulwa “Osho hatu lihongo koshihopaenenwa shaMaria.”

Maria (omumwainakadona waMarta naLasarus)

 Maria okwa li lyelye? Ngaashi omumwainamati Lasarus nosho yo omumwainakadona Marta, naye okwa li yo kaume kopofingo kaJesus.

 Oshike a li a ninga? Maria okwa li a ulika lwoikando kutya okwa tala ko Jesus e li Omona waKalunga. Okwa li e na eitavelo kutya Jesus okwa li ta dulu okukelela efyo opo omumwainamati Lasarus aha fye, na Maria opo a li eshi Jesus e mu nyumuna. Omumwainakadona, Marta, okwa li a uda nai eshi Maria a li ta pwilikine kuJesus ponhele yoku mu kwafela nokuviyauka. Ashike Jesus okwa li a pandula Maria eshi a pitifa komesho oinima yopamhepo. — Lukas 10:38-42.

 Pomhito imwe, Maria okwa li a yakula Jesus eshi a li e mu tila “omaadi ondilo edimba liwa” momutwe nokeemhadi. (Mateus 26:6, 7) Vamwe ova li tava kembaula Maria tava ti ota hepeke omaadi. Ashike Jesus okwa li e mu popila ta ti: “Keshe apa onghundana ei iwa [yOuhamba waKalunga] tai udifwa mounyuni aushe, oshilonga eshi omukainhu ou a longa nasho otashi ka hepaululwa opo a dimbulukiwe.” — Mateus 24:14; 26:8-13.

   Oshike hatu lihongo kuMaria? Maria okwa li a kulika eitavelo la kola. Okwa li a pitifa komesho okulongela Kalunga ponhele yoinima aishe. Okwa li yo ha fimaneke Jesus nelininipiko, nonande okwa li she mu pula oimaliwa ihapu oku shi ningi.

Maria Magdalena

 Maria Magdalena okwa li lyelye? Okwa li omushikuli waJesus omudiinini.

 Oshike a li a ninga? Maria Magdalena okwa li umwe womovakainhu ovo va li hava ende pamwe naJesus novahongwa vaye. Okwa li ha longifa nehalo liwa oiniwe yaye opo e va wanifile po eemhumbwe davo. (Lukas 8:1-3) Okwa kala omushikuli waJesus fiyo opexulilo loukalele waye, nokwa li yo popepi eshi Jesus a dipawa. Okwa li yo e na oufembanghenda wokukala mokati kaavo va mona Jesus tete konima eshi a nyumuka. — Johannes 20:11-18.

   Oshike hatu lihongo kuMaria? Maria Magdalena okwa li ha yambidida Jesus nehalo liwa moukalele nokwa kala omuhongwa omudiinini.

Mirjam

 Mirjam okwa li lyelye? Omumwainakadona waMoses naAron. Oye omukainhu wotete a tumbulwa mOmbiibeli a li omuprofeti.

 Oshike a li a ninga? Okwa li e na oufembanghenda wokulombwela ovanhu osho Kalunga a popya molwaashi okwa li omuprofeti. Okwa li ha hafele oufembanghenda oo nokwa li a imba pamwe novalumenhu Ovaisrael eshi Kalunga a hanauna po etangakwaita laEgipiti pEfuta Litilyana. — Exodus 15:1, 20, 21.

 Lwanima pomhito imwe, Mirjam naAron ova li va popila mowii Moses. Ova li va kwatwa kounhwa nokondubo. Kalunga okwa “uda” eendjovo daMirjam naAron nokwa li e va pa omayele a kwata moiti. (Numeri 12:1-9) Kalunga okwa li a tumina Mirjam oudu woshilundu molwaashi osha fa shi li ngaha kutya okwa li a hovela okupopya eendjovo dikukutu. Eshi Moses a indila Kalunga ponhele yaMirjam, Kalunga okwa li e mu velula. Konima yomafiku aheyali eshi Mirjam a veluka, okwa li a pitikwa a shune metwali lOvaisrael. — Numeri 12:10-15.

 Ombiibeli otai ulike kutya Mirjam okwa li a tambula ko epukululo. Konima yomafelemido, Kalunga okwa li e mu pa oufembanghenda we likalekelwa eshi Kalunga a dimbulukifa Ovaisrael a ti: ‘Ame onda tuma Moses, Aron naMirjam ve mu kwatele komesho.’ — Mika 6:4.

   Oshike hatu lihongo kuMirjam? Ehokololo laMirjam otali ulike kutya Kalunga oha kala ta pwilikine eshi ovapiya vaye tava popi kombinga yavakwao. Otali tu hongo yo kutya opo tu hafife Kalunga otwa pumbwa okuhenuka ounhwa nosho yo ondubo, omaukwatya oo hae tu ningifa tu popye oinima oyo tai nyono po omadina mawa avamwe.

Rakel

 Rakel okwa li lyelye? Okwa li omonakadona waLaban nokwa li omukulukadi oo a li e holike tau pu mo kutatekulululwa Jakob.

 Oshike a li a ninga? Rakel okwa li a hombolwa kuJakob, nokwa li e mu dalela ovanamati vavali, ovo va ka kala vamwe vomwaavo va ka ninga omitwe domapata 12 aIsrael shonale. Rakel okwa li a shakena oshikando shotete naJakob ofimbo a li ta nwefa eedi daxe. (Genesis 29:9, 10) Rakel okwa li “muwa” neenghono e dule omukulu waye, Lea. — Genesis 29:17.

 Jakob okwa li e hole unene Rakel, nokwa li a dimina okulonga eedula heyali opo e mu hombole po. (Genesis 29:18) Ashike, Laban okwa li e mu kengelela opo a hombole po tete Lea, opo nee okwe ke mu pitika a hombole Rakel. — Genesis 29:25-27.

 Jakob okwa li e hole unene Rakel nosho yo ovana vaye shi dulife Lea novana vaye. (Genesis 37:3; 44:20, 27-29) Naasho osha li sha etifa okuhaudafana pokati kovakainhu ovo vavali. — Genesis 29:30; 30:1, 15.

 Oshike hatu lihongo kuRakel? Rakel okwa li e lididimikila omaupyakadi omoukwaneumbo nokwa li e na elineekelo kutya Kalunga ota ka uda omailikano aye. (Genesis 30:22-24) Ehokololo laye otali ulike nghee hashi kala shidjuu komaukwaneumbo oo a hombola ombada. Oshimoniwa shaRakel otashi ulike kutya Kalunga omunongo a shiya ko eshi a tula po omifikamhango di na sha nohombo, kutya omulumenhu a kale nomukainhu umwe. — Mateus 19:4-6.

•  ▸ Opo u mone ouyelele muhapu u na sha naRakel, tala oshitukulwa “Ovamwainakadona ovo va li inava hafa va ‘tunga eumbo laIsrael’”

•    ▸ Opo u mone ouyelele kutya omolwashike Kalunga a li a pitika oshiwana shaye shonale shi hombole ombada oule wefimbo, tala oshitukulwa “Mbela Kalunga okwa pitika okuhombola ombada?”

Rahab

 Rahab okwa li lyelye? Okwa li ombwada nokwa li ha di muJeriko, oshilando shi li muKaanan, nolwanima okwa ka ninga omulongeli waJehova Kalunga.

 Oshike a li a ninga? Rahab okwa li a holeka Ovaisrael vavali ovo va li tava ndaada edu laKaanan. Okwa li a ninga ngaho molwaashi okwa li a uda nghee Jehova, Kalunga kaIsrael, a xupifa oshiwana shaye muEgipiti nolwanima okwe ke shi amena komaponokelo Ovaamori.

 Rahab okwa li a kwafela eendadi nokwe di pula opo di xupife omwenyo waye nosho yo ovaneumbo laye eshi Ovaisrael va li tava ka hanauna po Jeriko. Eendadi oda li da dimina, ashike Rahab okwa li e na okuninga oinima yonhumba: Okwa li e na oku shi kaleka oshiholekwa, ye novaneumbo laye ova li ve na okukala meumbo eshi Ovaisrael tava ka ponokela Jeriko, nokwa li e na okupitifa ongodi itilyana mekende leumbo laye opo liha hanaunwe po. Okwa li a shikula nawa omalombwelo aeshe, nokwa li a xupa pamwe novaneumbo laye eshi Ovaisrael va kwata ko Jeriko.

 Lwanima Rahab okwa ka hombolwa komushamane Omuisrael nokwa ka ninga inakulululwa yohamba David nosho yo yaJesus Kristus. — Josua 2:1-24; 6:25; Mateus 1:5, 6, 16.

 Oshike hatu lihongo kuRahab? Rahab okwa popiwa mOmbiibeli e li oshihopaenenwa sha denga mbada sheitavelo. (Ovaheberi 11:30, 31; Jakob 2:25) Ehokololo laye otali tu hongo kutya Kalunga oha dimine po noke na okatongo, oha nangeke noupuna ovo ve mu lineekela kashi na nee mbudi kutya ove na onakudiwa ya tya ngahelipi.

•    ▸ Opo u mone ouyelele muhapu u na sha naRahab, tala oshitukulwa “Okwa li ‘a yukipalifwa molwoilonga.’”

Rebeka

 Rebeka okwa li lyelye? Okwa li omukulukadi waIsak, noye a li ina yeehamba ile tu tye ovakwana, Jakob naEsau.

 Oshike a li a ninga? Rebeka okwa li a longa ehalo laKalunga nonande osha li shidjuu. Ofimbo a li ta teke omeva momufima, omulumenhu umwe okwa li e mu pula a nwe mo moshitoo shaye. Rebeka okwa li e mu pa diva omeva a nwe mo nokuxwiila eengamelo domulumenhu oo. (Genesis 24:15-20) Omulumenhu oo okwa li omupiya waAbraham nokwa enda oshinano shile opo a ka kongele omukulukadi Isak, omonamati waAbraham. (Genesis 24:2-4) Omulumenhu oo okwa li yo a ilikana kuKalunga e mu nangeke noupuna. Eshi a mona kutya Rebeka oha longo noudiinini noha yakula ovanhu, okwa li a mona kutya Kalunga okwa nyamukula eilikano laye noye a hoolola a ninge omukulukadi waIsak. — Genesis 24:10-14, 21, 27.

 Eshi Rebeka a uda kutya omupiya oo okwa li a ila shike, okwa li a dimina okushuna naye opo a ka ninge omukulukadi waIsak. (Genesis 24:57-59) Mokweendela ko kwefimbo, Rebeka okwa ka mona ounona veehamba ovamati. Kalunga okwa li e mu hololela kutya ou a kula, Esau, ota ka kala omupiya waau munini, Jakob. (Genesis 25:23) Eshi Isak a ninga elongekido opo a nangeke noupuna Esau oo a li oshiveli, Rebeka okwa li a katuka onghatu opo omanangeko noupuna oo a pewa Jakob, molwaashi oshi li metwokumwe nehalo laKalunga. — Genesis 27:1-17.

 Oshike hatu lihongo kuRebeka? Rebeka okwa li omulininipiki, ha longo noudiinini nosho yo ha yakula ovanhu, omaukwatya oo e mu kwafela a pondole e li omukulukadi, omudali noku longele Kalunga kashili.

•    ▸ Opo u mone ouyelele muhapu u na sha naRebeka, tala oshitukulwa “Heeno, onda hala okuya.”

Rut

 Rut okwa li lyelye? Okwa li Omumoab oo a li a fiya po oikalunga yavo, noshilongo shavo opo a ka ninge omulongeli waJehova muIsrael.

 Oshike a li a ninga? Rut okwa li a ulikila inamweno, Naomi, ohole ya tongomana. Naomi, pamwe nomushamane waye novanamati vavo vavali, ova li va ya onhapo kuMoab omolwondjala oyo ya li muIsrael. Mokweendela ko kwefimbo, ovanamati vavo ova ka hombola ovakainhu Ovamoab, Rut naOrpa. Lwanima, omushamane waNaomi novanamati vavo vavali ova ka fya, nova fiya po ovafiyekadi vatatu.

 Molwaashi oshikukuta osha li sha xula kuIsrael, Naomi okwa li a tokola okushuna. Rut naOrpa ova li va tokola okuya naye. Ashike Naomi okwa li e va lombwela va shune kovapambele vavo. Orpa osho a li a ninga. (Rut 1:1-6, 15) Ashike Rut okwa li a kanyatela kuinamweno. Okwa li e hole Naomi, nokwa li a hala okulongela Kalunga kaNaomi, Jehova. — Rut 1:16, 17; 2:11.

 Molwaashi Rut okwa li oshitenya shi diinini nohashi longo noudiinini, osho oshe ke mu pefa edina liwa moshilando shooNaomi, Betlehem. Omulumenhu umwe, oo a li e na epya la kula wedina Boas, okwa li a kuminwa Rut nokwa li e va pa oikulya aveshe naNaomi. (Rut 2:5-7, 20) Lwanima, Rut okwa ka hombolwa kuBoas, nokwa ka ninga inakulululwa yohamba David nosho yo yaJesus Kristus. — Mateus 1:5, 6, 16.

 Oshike hatu lihongo kuRut? Molwaashi Rut okwa li e hole Naomi nosho yo Jehova, okwa li a fiya po nehalo liwa eumbo lavo novapambele vaye. Okwa li ha longo nondjungu, noudiinini nohe lipake mo nonande okwa li a taalela eenghalo didjuu.

•    ▸ Opo u mone ouyelele muhapu u na sha naRut, tala oshitukulwa ‘Keshe apa to i naame opo handi i’ nosho yo ‘Ove omukainhu a fimana.’

Sara

 Sara okwa li lyelye? Okwa li omukulukadi waAbraham nokwa li ina yaIsak.

 Oshike a li a ninga? Sara okwa li a fiya po onghalamwenyo youdjeko oyo va li ve na moshilando shaUr molwaashi okwa li e na eitavelo momaudaneko oo Kalunga a li a udanekela omushamane waye, Abraham. Kalunga okwa li a lombwela Abraham a fiye po Ur nokuya kedu laKanaan. Kalunga okwa li e mu udanekela kutya ote ke mu nangeka noupuna note ke mu ninga oshiwana shinene. (Genesis 12:1-5) Efimbo olo otashi dulika Sara a li a hangwa e na omido 60 nasha. Okudja opo, Sara naAbraham ova kala hava di momatwali nokutembuka.

 Nonande kasha li shipu kuSara okutembuka, okwa li ha yambidida Abraham eshi ta shikula ewiliko laKalunga. (Genesis 12:10, 15) Oule womido dihapu, Sara okwa kala ehe na okaana, naasho osha li she mu nyemateka neenghono. Opo nee Kalunga okwa li a udanekela Abraham kutya ote mu pe oludalo. (Genesis 12:7; 13:15; 15:18; 16:1, 2, 15) Mokweendela ko kwefimbo, Kalunga okwa li a udanekela Sara kutya ota ka dalela Abraham okaana. Sara okwa ka mona okaana eshi a kulupa. Pefimbo opo okwa li e na eedula 90, nomushamane waye eedula 100. (Genesis 17:17; 21:2-5) Okaana ove ka luka Isak.

 Oshike hatu lihongo kuSara? Oshihopaenenwa shaSara otashi tu hongo okukala twe lineekela filufilu omaudaneko aKalunga nonande omafimbo amwe otashi dulika a kale a fa itaa dulu okuwanifwa. (Ovaheberi 11:11) Oshihopaenenwa shaye e li omukulukadi otashi ulike kutya okwa li a fimaneka elongekido lohombo. — 1 Petrus 3:5, 6.

•    ▸ Opo u mone ouyelele muhapu u na sha naSara, tala oshitukulwa “Ove omwalikadi muwa” nosho yo “Kalunga okwe mu ifana ‘omona wohamba.’”

Okakadona Okasulamit

 Okakadona Okasulamit oka li lyelye? Oka li okakadona kawa komoshilongo noko taka dana onghandangala membo lOmbiibeli hali ifanwa Eimbiloelela laSalomo. Ombiibeli inai tumbula edina lako.

 Oshike ka li ka ninga? Oka kala okadiinini komumati wako omufita weedi oo ka li ke hole unene. (Eimbiloelela laSalomo 2:16) Ouwa wako owa li yo wa nana ohamba Salomo oyo ya li oshipuna, noya li tai kendabala oku ka hola. (Eimbiloelela laSalomo 7:6) Nonande vakwao ova li tave ka ladipike ka itavele Salomo, oka li ka dika eenyala medu. Oka li ke hole omumati oo a li omufita weedi noka li okadiinini kuye. — Eimbiloelela laSalomo 3:5; 7:10; 8:6.

   Oshike hatu lihongo kOkakadona Okasulamit? Nonande oka li kashitikika noha ka pewa elitulemo kuvamwe, oka li ha ke litale ko pandjele. Kaka li ka efa omafininiko oomakula, ile omaudaneko e na sha noupuna nokukala ke shiivike keshe pamwe shi ka imbe okukala ke hole omumati wako oo a li omufita weedi. Oka kala haka pangele omaliudo ako, noka kala ka koshoka paenghedi.

Omukulukadi waLot

 Omukulukadi waLot okwa li lyelye? Ombiibeli inai tumbula edina laye. Ashike oya popya kutya okwa li e na ovanakadona vavali nova li va tungila muSodom. — Genesis 19:1, 15.

 Oshike a li a ninga? Ka li a dulika kelombwelo laKalunga. Kalunga okwa li a tokola okuhanauna po Sodom nosho yo oilando yopopepi molwaashi oya li ya duvila oluhaelo. Molwaashi Kalunga okwa li e hole Lot noukwaneumbo waye, ovo va li hava di muSodom, okwa li a tuma ovaengeli vavali ve va pitife mo. — Genesis 18:20; 19:1, 12, 13.

 Ovaengeli ova li va lombwela oukwaneumbo waLot uye onhapo, noinava keuka opo vaha fye. (Genesis 19:17) Omukulukadi waLot “okwa keuka monima ndele ye okwa shituka oshivanda shomongwa.” — Genesis 19:26.

  Oshike hatu lihongo komukulukadi waLot? Ehokololo laye otali ulike nghee sha nyika oshiponga okukala tu hole oinima yopamaliko fiyo oposhitwa opo hatu nyono kuKalunga. Jesus okwa popya kutya omukulukadi oo oku li oshihopaenenwa tashi londwele. Okwa ti: “Dimbulukeni omukulukadi waLot.” — Lukas 17:32.

Efimbo olo ovakainhu ovo va popiwa mOmbiibeli va li ko

1.  Eva

2. Eyelu (2370 K.O.P.)

3.  Sara

4.  Omukulukadi waLot

5.  Rebeka

6.  Lea

7.  Rakel

8. Etembu (1513 K.O.P.)

9.  Mirjam

10.  Rahab

11.  Rut

12.  Debora

13.  Jael

14.  Delila

15.  Hanna

16. Ohamba yotete yOvaisrael (1117 K.O.P.)

17.  Abigail

18.  Okakadona Okasulamit

19.  Isabel

20.  Ester

21.  Maria (ina yaJesus)

22. Eninginifo laJesus (29 O.P.)

23.  Marta

24.  Maria (omumwainakadona waMarta naLasarus)

25.  Maria Magdalena

26. Efyo laJesus (33 O.P.)