“NDĨNA kĩoneki.” Ciugo icio ciogirũo nĩ mũrũĩrĩri wa ihooto cia ũmũndũ wa Amerika wetagwo Martin Luther King, Jr., mĩaka mĩrongo ĩtano mĩhĩtũku kũrĩ Agosti 28, 1963 mĩario-inĩ yake ĩrĩa ĩrĩ ngumo mũno. Akĩhũthĩra ciugo icio icokagĩrũo mũno nĩ andũ, King nĩ onanirie atĩ aarĩ na kĩĩrĩgĩrĩro mũthenya ũmwe andũ nĩ magatũũra matekuonania rũmena. O na gũtuĩka mĩario ĩyo yake yerekeirio andũ a Amerika, andũ aingĩ mabũrũri-inĩ maingĩ nĩ monete bata wa ciugo icio ciake.

Mĩeri ĩtatũ thutha wa mĩario ĩyo ya King, kũrĩ Novemba 20, 1963, mabũrũri makĩria ma 100 nĩ maanyitire mbaru Uuge wa Ũrũmwe wa Mabũrũri Wĩgiĩ Kũniina Mĩthemba Yothe ya Rũmena rwa Kĩĩrũrĩrĩ. Matua mangĩ ta macio nĩ maahĩtũkirio mĩaka ĩrĩa yaarũmĩrĩire mabũrũri-inĩ maingĩ. Nĩ ũndũ wa kĩyo kĩu gĩothe gĩekirũo, mũndũ no eyũrie, Gũkoretwo na moimĩrĩro marĩkũ?

Machi 21, 2012, Mwandĩki Mũnene wa Kĩama kĩa Ũrũmwe wa Mabũrũri, Ban Ki-moon oigire ũũ: “Kũrĩ na ngirimiti nyingĩ njega na mĩtaratara o hamwe na mũbango wa thĩ yothe wa kũgirĩrĩria na kũniina rũmena na mũthutũkanio wa kĩĩrũrĩrĩ, kwĩhũga andũ a bũrũri ũngĩ na maũndũ mangĩ ta macio ma kũhũthia andũ arĩa angĩ. O na kũrĩ ũguo, andũ milioni nyingĩ thĩinĩ wa thĩ no maranyamarĩka nĩ ũndũ wa rũmena.”

O na thĩinĩ wa mabũrũri marĩa merutanĩirie kũrũa na rũmena rwa kĩĩrũrĩrĩ na mĩthemba ĩngĩ ya mũthutũkanio, kĩũria nĩ gĩkĩ: Hihi kĩyo kĩu kĩao nĩ kĩhotete kũniina biũ rũmena ngoro-inĩ cia andũ kana hihi no kũruta kĩrutĩte andũ kũhithĩrĩra ciĩko ciao cia rũmena? Amwe monaga atĩ kĩyo ta kĩu gĩteithagia tu kũrigĩrĩria mũthutũkanio no gĩtingĩhota kũniina rũmena. Nĩkĩ hihi? Nĩ tondũ mũthutũkanio nĩ ũndũ ũngĩoneka na maitho na mũndũ oerũo ikinya rĩa kĩĩwatho, no rũmena ruumanaga na meciria ma mũndũ na ũrĩa aiguaga ngoro thĩinĩ, na kwoguo mũndũ ũngĩ ndangĩhota kũrweheria.

Nĩ ũndũ ũcio, kĩyo gĩa kũniina rũmena kĩagĩrĩire kũrigĩrĩria ciĩko cia mũthutũkanio na gĩcenjie meciria na mawoni ma mũndũ kwerekera andũ a kuuma kũndũ kũngĩ. Hihi ũndũ ũcio no ũhoteke? Na angĩkorũo nĩguo-rĩ, nĩ na njĩra ĩrĩkũ? Rekei twarĩrĩrie maũndũ maya monetwo marĩa megũtũteithia kuona atĩ no kũhoteke andũ meke ũgarũrũku ũcio na atĩ nĩ harĩ kĩndũ kĩngĩmateithia gwĩka ũguo.

Linda: Ndaciarĩirũo bũrũri-inĩ wa Afrika ya Mũhuro. Ndonaga andũ airũ a bũrũri ũcio marĩ a kĩrathi gĩa thĩ, matarĩ athomu, matangĩĩhokeka, na ta arĩ ngombo cia andũ erũ. Ndiamenyaga atĩ nĩ ndanyitĩtwo nĩ mũtego wa kuonania rũmena. No mwerekera ũcio nĩ waambĩrĩirie gũcenjia ndambĩrĩria kwĩruta Bibilia. Nĩ nderutire atĩ “Ngai ndarĩ mũthuutũkanio” na atĩ ngoro ya mũndũ nĩ ya bata gũkĩra rangi kana rũthiomi rwake. (Atũmwo 10:34, 35, New Kikuyu Bible; Thimo 17:3) Nĩ ndateithirio nĩ rĩandĩko rĩa Afilipi 2:3 kuona atĩ ingionaga arĩa angĩ marĩ a bata kũngĩra, nĩ ngũhota gũtooria rũmena. Kũhũthĩra motaaro ta macio ma Bibilia nĩ kũndeithĩtie gwĩciragia arĩa angĩ gũtekũmakania mũndũ nĩ wa rangi ũrĩkũ. Rĩu nĩ nyonaga atĩ nĩ nyumĩte mũtego-inĩ ũcio wa rũmena.

 Michael: Ndarereirũo gĩcigo-inĩ kĩmwe bũrũri-inĩ wa Australia kũrĩa andũ aingĩ marĩ athũngũ, na ngĩgĩa rũmena rũũru mũno kwerekera andũ a Asia na makĩria a kuuma China. Ingĩonire mũndũ ũhaana ta oimĩte Asia ndĩ ngari-inĩ, ndaikũrũkagia gĩcicio na ngamwanĩrĩra na irumi ngĩmwĩraga maũndũ ta, “Coka kwanyu, mũndũ ũyũ wa Asia!” Thutha ũcio ndambĩrĩria kwĩruta Bibilia, nĩ ndataũkĩirũo nĩ ũrĩa Ngai onaga andũ. Nĩ amendete gũtekũmakania kũrĩa moimĩte na ũrĩa mahaana. Wendo ũcio wa Ngai nĩ wahutirie mũno, na handũ ha kũmena andũ ngĩambĩrĩria kũmenda. Nĩ ũndũ wa magegania mũno kuona atĩ nĩ hotete gwĩka ũgarũrũku ũcio. Rĩu nĩ ngenaga mũno kũnyitanĩra na andũ a kuuma mabũrũri na ũndũire mwanya mwanya. Ũndũ ũcio nĩ ũcenjetie mawoni makwa megiĩ ũtũũro na ũkaahe gĩkeno kĩnene.

Sandra: Maitũ oimĩte taũni ya Umunede Gĩtarũ-inĩ kĩa Delta, bũrũri-inĩ wa Nigeria. Nake baba oimĩte Gĩtarũ-inĩ kĩa Edo na aragia rũthiomi rwa Esan. Nĩ ũndũ ũcio, maitũ aatũire amenetwo mũno nĩ andũ a famĩlĩ ya baba nginya rĩrĩa aakuire. Kwoguo ngĩĩhĩta atĩ gũtirĩ ũndũ nganyitanĩra na mũndũ o wothe waragia rũthiomi rwa Esan kana kũhikĩra mũndũ wa kuuma Gĩtarũ kĩa Edo. No ndanjia kwĩruta Bibilia, ngĩambĩrĩria kuona maũndũ na njĩra ĩngĩ. Na tondũ Bibilia yugaga atĩ Ngai ndarĩ mũthutũkanio na atĩ mũndũ o wothe ũmwĩtigĩrĩte nĩ etĩkĩrĩkaga harĩ we-rĩ, niĩ ngũkĩmena andũ nĩ ũndũ wa rũrĩrĩ kana rũthiomi rwao nĩkĩ? Ngĩcenjia mwĩcirĩrie wakwa na ngĩiguithania na andũ a famĩlĩ ya baba. Rĩu nĩ ngĩte thayũ wa meciria na gĩkeno nĩ ũndũ wa kũhũthĩra motaaro ma Bibilia. Ningĩ nĩ kũndeithĩtie gũikarania wega na arĩa angĩ gũtekũmakania ũndũire, rũrĩrĩ, rũthiomi kana bũrũri wao. Ĩĩ mũndũ ũrĩa ndahikĩire? Oimĩte Gĩtarũ kĩa Edo na aragia rũthiomi rwa Esan!

Nĩ kĩĩ gĩtũmĩte Bibilia ĩhote gũteithia andũ acio na angĩ aingĩ kweheria rũmena rũũru ngoro-inĩ ciao? Nĩ tondũ Bibilia nĩ Kiugo kĩa Ngai. Nĩ ĩrĩ ũhoti wa gũcenjia ũrĩa mũndũ eciragia na akaigua igũrũ  rĩgiĩ arĩa angĩ. Makĩrĩa ma ũguo, Bibilia nĩ yonanagia ũndũ ũngĩ ũbataranagia nĩguo andũ mahote kũniina rũmena ruothe.

O na gũtuĩka ũmenyo wa Bibilia no ũteithie kũgirĩrĩria na kũniina rũmena, harĩ maũndũ mangĩ merĩ marabatara kwamba kweherio nĩguo rũmena rũthire kaimana. Wa mbere, nĩ mehia na kwaga gũkinyanĩra. Bibilia yugaga wega ũũ: “Hatikĩrĩ mũndũ o na ũmwe ũtehagia.” (1 Athamaki 8:46) Nĩ ũndũ ũcio o na twerutanĩria atĩa, nĩ tũkoragwo na mbaara thĩinĩ witũ o ta mũtũmwo Paulo ũrĩa waandĩkire ũũ: “O na ngĩendaga gwĩka wega-rĩ, ũũru nĩũkoragwo ũnjikairie.” (Aroma 7:21) Kwoguo rĩmwe na rĩmwe, ngoro ciitũ nĩ ũndũ wa kwaga gũkinyanĩra nĩ irĩcokagĩgĩrĩra “meciria moru” marĩa mangĩtũma tuonanie rũmena.—Mariko 7:21.

Wa kerĩ, nĩ ũgucania mũũru wa Shaitani ũrĩa Mũcukani. Bibilia ĩmwĩtaga “mũũragani” na ikoiga atĩ nĩwe “ũrĩa ũhĩtithagia kĩrĩndĩ gĩa thĩ gĩothe.” (Johana 8:44; Kũguũrĩrio 12:9) Ũndũ ũcio nĩ wonanagia kĩrĩa gĩtũmaga rũmena rũkorũo rũrĩ rũingĩ na andũ maremwo kũrũniina, kũniina mũthutũkanio, njũragano cia kĩĩrũrĩrĩ, kũhũthia arĩa angĩ nĩ ũndũ wa rũrĩrĩ, ndini, na mĩikarĩre yao.

Kwoguo, nĩguo rũmena rũniinwo kaimana, no mũhaka mehia na kwaga gũkinyanĩra kwa andũ kweherio o hamwe na ũgucania mũũru wa Shaitani ũrĩa Mũcukani. Bibilia yonanagia atĩ ũguo nĩguo Ũthamaki wa Ngai ũgeeka.

Jesu Kristo aarutire arũmĩrĩri ake mahoyage Ngai ũũ: “Ũthamaki waku ũũke. O ũrĩa wendete Wee, nĩwĩkagwo gũkũ thĩ, o ta ũrĩa wĩkagwo kũu Igũrũ.” (Mathayo 6:10) Ũthamaki wa Ngai nĩguo ũkaaniina wagi wothe wa kĩhooto o hamwe na mĩthemba yothe ya rũmena na ya kũhũthia arĩa angĩ.

Rĩrĩa Ũthamaki wa Ngai ũgooka na wambĩrĩrie gwathana gũkũ thĩ, Shaitani nĩ ‘akohwo’ kana agirĩrĩrio biũ nĩgetha ‘ndagacoke kũhĩtithia ndũrĩrĩ.’ (Kũguũrĩrio 20:2, 3) Thutha ũcio nĩ gũkagĩa na “thĩ njerũ,” kana rũruka rwa andũ ‘kũrĩa gũgatũũraga ũthingu.’ *—2 Petero 3:13.

Andũ arĩa magatũũra thĩinĩ wa thĩ ĩyo njerũ, nĩ magateithio gũkinyanĩra na mehererio mehia. (Aroma 8:21) Raiya acio a Ũthamaki wa Ngai, ‘matikageranaga ngero, kana kũniinana.’ Nĩkĩ hihi? “Nĩ gũkorũo thĩ yothe nĩĩkaiyũrũo nĩ ũhoro wa kũmenya Jehova.” (Isaia 11:9) Hĩndĩ ĩyo andũ othe nĩ makeruta njĩra cia Jehova na monanagie ngumo ta ciake cia wendo. Ũndũ ũcio hatarĩ nganja nĩ ũkaniina kaimana rũmena ruothe, “nĩ ũndũ Ngai ndathuutũkanagia.”—Aroma 2:11, New Kikuyu Bible.