BABA na mami maamenyanire mwaka wa 1919 hĩndĩ ya kĩrũrũngano kĩa Arutwo a Bibilia kĩrĩa kĩarĩ Cedar Point, Ohio, U.S.A. Magĩcoka makĩhikania o mwaka ũcio. Niĩ ndaaciarirũo 1922, nake Paul mũrũ wa maitũ agĩciarũo mĩaka ĩĩrĩ thutha ũcio. Mũtumia wakwa Grace, aaciarirũo 1930. Aciari a Grace, Roy and Ruth Howell, maareretwo nĩ aciari Akristiano, na gukawe na ũcũwe o nao maarĩ Akristiano na arata a mũrũ wa Ithe witũ Charles Taze Russell.

Twamenyanire na Grace 1947, tũgĩcoka tũkĩhikania mweri 16 Julaĩ, 1949. Tũtanahikania twambire kwaria cara rũkũ ũhoro wĩgiĩ mĩoroto itũ ũtũũro-inĩ. Tũgĩtua itua rĩa kũingĩra thĩinĩ wa ũtungata wa hĩndĩ ciothe na tũkĩrĩkanĩra atĩ tũtikũgĩa ciana. Tarĩki 1, Oktomba, 1950, tũkĩambĩrĩria ũtungata wa ũpainia. Narĩo mwaka wa 1952, tũkĩheo wĩra wa gũceerera ciũngano.

O ithuerĩ nĩ twabataraga ũteithio mũnene nĩguo tũhote kũruta ũtungata ũcio mwerũ. O na gũtuĩka niĩ nĩ ndeerutaga kuuma kũrĩ ariũ a Ithe witũ arĩa maarĩ na ũmenyeru, nĩ ndeendaga Grace o nake ateithĩrĩrio. Ngĩthiĩ harĩ mũrũ wa Ithe witũ Marvin Holien, ũrĩa warĩ mũrata witũ wa ihinda iraya na aarĩ na ũmenyeru thĩinĩ wa wĩra wa gũceerera ciũngano, ngĩmwĩra ũũ: “Grace no mũnini na ndarĩ na ũmenyeru. Ũkuona atĩa ũngĩtwĩra nĩ mwarĩ wa Ithe witũ ũrĩkũ mangĩrutithania wĩra nake gwa kahinda kanini nĩguo amũteithie?” Akĩnjĩra ũũ: “Ũcio nĩ ũndũ mwega, mwarĩ wa Ithe witũ Edna Winkle nĩ painia wa ihinda iraya na no amũteithie mũno.” Thutha-inĩ Grace aacokire kuuga ũũ igũrũ rĩgiĩ Edna: “Aatũmaga njigue wega tũkĩhunjia nake nyũmba kwa nyũmba, akĩndeithia menye kũhiũrania wega na mĩhĩnga ĩrĩa mwene nyũmba angiumĩria, na ũrĩa ingĩthikĩrĩria mwene nyũmba nĩguo menye ũrĩa njagĩrĩirũo nĩ kuuga. Ũcio nĩguo ũteithio ũrĩa ndaabataraga!”

Tũrĩ na Grace nĩ twatungatĩire thĩinĩ wa mĩthiũrũrũko ĩĩrĩ thĩinĩ wa taũni ya Iowa, o hamwe na icigo imwe cia Minnesota na Dakota ya Mũhuro. Tũgĩcoka tũgĩthamĩrio mũthiũrũrũko namba 1 wa New  York ũrĩa wahutĩtie taũni ya Brooklyn na Queens. Tũtikaariganĩrũo nĩ ũrĩa tweiguaga tũtarĩ na ũmenyeru hĩndĩ ĩrĩa twatungatagĩra mũthiũrũrũko-inĩ ũcio. Kĩũngano kĩa Brooklyn Heights, kĩrĩa gĩacemanagia thĩinĩ wa Nyũmba ya Ũthamaki ya Betheli, kĩarĩ mũthiũrũrũko-inĩ ũcio. Kĩũngano kĩu kĩarĩ na aarĩ na ariũ a Ithe witũ aingĩ a Betheli maarĩ na ũmenyeru mũnene. Thutha wa kũruta mĩario yakwa ya mbere ya ũtungata thĩinĩ wa kĩũngano kĩu, mũrũ wa Ithe witũ Nathan Knorr okire harĩ niĩ aakĩnjĩra ũũ: “Malcolm, nĩ watũhe ũtaaro tũrabatara kũrutĩra wĩra, na nĩ ũtaaro mwega. Ririkana atĩ, ũngĩaga gũtũteithia na njĩra ya gũtũhe ũtaaro mwega, ndũngĩkorũo ũrĩ na bata mũnene harĩ ithondeka. Thiĩ na mbere na wĩra waku mwega.” Thutha wa mĩcemanio, ngĩra Grace ũhoro ũcio. Twacoka rumu ya Betheli ĩrĩa twaheetwo, nĩ twarĩrire nĩ ũndũ wa ũrĩa twarĩ na guoya.

Thutha wa mĩeri mĩnyinyi, tũkĩamũkĩra marũa ma gũtwĩta Cukuru ya Gileadi kĩrathi kĩa 24, kĩrĩa kĩarĩkire Februarĩ 1955. Mbere ya tũthiĩte cukuru ĩyo, nĩ twamenyithirio atĩ tũtiathiaga nĩguo tũtuĩke amishonarĩ, no nĩ getha tũgĩe na ũmenyeru makĩria wĩra-inĩ wa gũceerera ciũngano. Nĩ twakenire mũno nĩ gũthiĩ cukuru ĩyo na ningĩ nĩ yatũrutire wĩnyihia.

Twarĩkia cukuru, ndaaheirũo wĩra wa gũtuĩka mũrori wa ng’ongo. Mĩthiũrũrũko ĩrĩa twatungatagĩra yarĩ taũni-inĩ ya Indiana, Michigan na Ohio. Tũterĩgĩrĩire, Dicemba 1955 nĩ twanyitire marũa kuuma kũrĩ mũrũ wa Ithe witũ Knorr marĩa mooigĩte ũũ: “Ngwenda mwĩyarie kuuma ngoro. No nyende kũmenya kana no mwende gũka gũtungatĩra Betheli . . . kana hihi mũngĩenda gũtungatĩra Betheli o hanini mũcoke mũtũmwo bũrũri ũngĩ. Angĩkorũo mũkwenda gũthiĩ na mbere na wĩra wa ng’ongo na wa mũthiũrũrũko no nyende kũmenya.” Twacokirie tũkiuga atĩ no tũkenere wĩra o ũrĩa wothe tũngĩheo. Thutha wa kahinda kanini, tũkĩĩrũo tũthiĩ Betheli!

Mĩaka-inĩ yakwa ya ũtungata wa Betheli nĩ ndaagĩire na mĩeke ya kũruta mĩario ciũngano-inĩ, igomano-inĩ na irũrũngano-inĩ kũndũ guothe thĩinĩ wa Amerika (U.S.). Ningĩ nĩ ndaarĩ na itemi rĩa gũteithia ariũ a Ithe witũ aingĩ ethĩ arĩa maacokire kwĩhokerũo maũndũ maritũ thĩinĩ wa ithondeka rĩa Jehova. Thutha-inĩ nĩ ndaacokire gũtungata ndĩ mwandĩki wa mũrũ wa Ithe witũ Knorr thĩinĩ wa wabici ĩrĩa yabangaga wĩra wa kũhunjia thĩinĩ wa thĩ yothe.

Nĩ ndaakeneire mũno mĩaka ĩrĩa ndaatungatĩire thĩinĩ wa Rũhonge rwa Ũtungata. Ndĩ kũu nĩ ndaagĩire na mweke wa kũrutithania wĩra na mũrũ wa  Ithe witũ T. J. (Bud) Sullivan. Kwa ihinda rĩa mĩaka mĩingĩ nĩwe warĩ mũrori wa rũhonge rũu. No ningĩ nĩ kũrĩ angĩ ndeerutire maũndũ maingĩ kuuma kũrĩ o. Ũmwe wao aarĩ mũrũ wa Ithe witũ Fred Rusk, ũrĩa wahetwo wĩra wa kũũmenyeria wĩra ũcio. Nĩ ndirikanaga hĩndĩ ĩmwe ngĩmũũria ũũ ngenete: “Fred, nĩ kĩĩ gĩtũmaga ũrũnge maũndũ mamwe marũa-inĩ mamwe marĩa nyandĩkaga?” Agĩtheka, agĩcoka akiuga ũũ: “Malcolm, rĩrĩa mũndũ aria ũndũ na kanua, ũndũ ũcio no ũcoke ũtaarĩrio na ciugo ingĩ, no mũndũ angĩandĩka ũndũ, na makĩria uumĩte gũkũ wabici no mũhaka ũkorũo ũgĩtaũka wega na ũrĩ mũrũngĩrĩru o ũrĩa kũngĩhoteka.” Agĩcoka akĩnjĩra ũũ na njĩra ya wendo: “Gĩa na ũũmĩrĩru, nĩ ũraruta wĩra mwega na thutha wa ihinda nĩ ũkũgaacĩra.”

Mĩaka ĩrĩa twatungatĩire Betheli, Grace aarutire mawĩra matiganĩte ta gũtheria na gũthondeka nyũmba cia gũikara, na nĩ aakenagĩra wĩra ũcio mũno. Rĩrĩa twacemania na ariũ a Ithe witũ amwe arĩa maarĩ ethĩ rĩrĩa twarĩ Betheli, meraga Grace ũũ makenete: “Nĩ wandutire kwara ũrĩrĩ, na mami nĩ aakenirio mũno nĩ ũndũ ũcio.” Ningĩ Grace nĩ aakeneire kũruta wĩra thĩinĩ wa rũhonge rwa Ngathĩti, Marũa, na rwa gũthondeka Kaseti. Kũruta mawĩra macio ngũrani ngũrani, nĩ kwamũteithirie kũmenya atĩ ũndũ o wothe ũrĩa tũreka kana o kũrĩa guothe tũratungatĩra thĩinĩ wa ithondeka rĩa Jehova, nĩ gĩtĩo na kĩrathimo. O na ũmũthĩ macio nomo mawoni make.

Gatagatĩ-inĩ ka mĩaka ya 1970 nĩ twambĩrĩirie kuona atĩ nĩ ũndũ wa ũkũrũ aciari aitũ nĩ maabataraga ũteithio makĩria. Macũngĩrĩro-inĩ nĩ twatuire itua rĩtaarĩ ihũthũ. Tũtiendaga gũtiga ũtungata wa Betheli na gũtiga aarĩ na ariũ a Ithe witũ tondũ nĩ twamendete mũno. O na kũrĩ ũguo, nĩ ndoonaga atĩ warĩ wĩra wakwa gũtungata aciari aitũ. Nĩ ũndũ ũcio, thutha wa ihinda tũkiuma Betheli tũrĩ na mwĩhoko atĩ maũndũ maitũ mangĩgaacenjia, nĩ tũgaacoka.

Nĩguo tũhote kwĩrũgamĩrĩra kĩĩmbeca, ngĩambĩrĩria kũruta wĩra wa insurance. Ndikariganĩrũo nĩ ũrĩa menenja ũmwe aanjĩrire hĩndĩ ĩrĩa ndaarutagwo wĩra ũcio. Aanjĩrire ũũ: “Biacara ĩno yagĩragio nĩ kũhũũrĩra andũ thimũ hwaĩ-inĩ. Hĩndĩ ĩyo nĩrĩo ũngĩnyitithia andũ. Gũtirĩ ũndũ wa bata ta gũtigĩrĩra atĩ ũrĩ kuo hwaĩ-inĩ nĩguo ũhũũrĩre andũ thimũ.” Ndaamũcokeirie ũũ: “Ndĩ na ma ũraria ũguo kũringana na ũrĩa wĩyoneire na mawoni macio nĩ mega. O na kũrĩ ũguo, nĩ ngoragwo na maũndũ mangĩ ma kĩĩroho itarĩ ndaringa itherũ, na ndingĩenda kwambĩrĩria kũmaringa itherũ. Nĩ ndĩhũũraga thimũ hwaĩ-inĩ, no Njumaine na Aramithi hwaĩ-inĩ nĩ ndĩbataraga gũthiĩ mĩcemanio ya bata mũno.” Jehova nĩ andathimĩte mũno tondũ ndirĩ ndareka wĩra ũtũme njage gũthiĩ mĩcemanio.

Mami witũ aakuire Julaĩ 1987 tũrĩ gĩtanda-inĩ gĩake thibitarĩ. Mũrigitani ũrĩa warĩ mũnene okire harĩ Grace akĩmwĩra ũũ: “Thiĩ ũkahurũke rĩu. Gũtirĩ mũndũ ũtoĩ atĩ ndũnoima ũtiganĩirie mami wanyu. Gĩa  na thayũ wa ngoro na ũiganĩre tondũ nĩ ũramũteithĩtie ũrĩa wothe ũngĩrahotire.”

Dicemba 1987 nĩ twaiyũririe rĩngĩ fomu ya gũtungata Betheli, kũndũ kũrĩa tweendete mũno. No thutha wa thikũ nini Grace agĩthimwo na akĩonwo atĩ aarĩ na kansa ya nda. Thutha wa gũthĩnjwo nĩ aahonire. Ihinda-inĩ o rĩu, nĩ twamũkĩrire marũa kuuma Betheli ma gũtwĩkĩra ngoro tũthiĩ na mbere gũtungatĩra hamwe na kĩũngano gĩa gwitũ. Nĩ twehotorete gũthiĩ na mbere na ũtungata witũ wa Ũthamaki.

Thutha wa ihinda, nĩ ndoonire wĩra taũni-inĩ ya Texas. Tũkĩona atĩ tondũ nĩ kũndũ gũkoragwo na ũrugarĩ no gũtwagĩrĩre, na hatarĩ nganja nĩ gwatwagĩrĩire. Tũkoretwo gũkũ Texas kwa ihinda rĩa mĩaka 25. Tũkoragwo na aarĩ na ariũ a Ithe witũ aingĩ matũrũmbũyagia na nĩ matuĩkĩte arata aitũ mũno.

Grace nĩ aakoretwo akĩhiũrania na kansa ya nda na ya mũmero, na ica ikuhĩ ya nyondo. No gũtirĩ hingo anugunĩkaga nĩ ũndũ wa mathĩna macio kana akaga wĩnyihia na ũnyitanĩri thĩinĩ wa famĩlĩ. Nĩ maita maingĩ aanorio ũũ: “Mũrĩ na mũthuri waku nĩ kĩĩ kĩmũteithĩtie kũgaacĩra na mũgaakorũo na gĩkeno kĩrĩa muonekaga mũrĩ nakĩo?” Aheanaga itũmi inya: “Tũkoragwo tũrĩ arata a ma. Hingo ciothe nĩ tũgĩaga na mahinda ma gũteereta hamwe. Nĩ twendete gũceera tũrĩ hamwe o mũthenya. Na gũtirĩ hĩndĩ tũthiaga gũkoma tũrakaranĩire.” Ma nĩ atĩ rĩmwe na rĩmwe nĩ tũhĩtanagia, ĩndĩ tũkohanĩra na tũkariganĩrũo, na ũndũ ũcio nĩ ũtũteithagia mũno.

O na gũtuĩka nĩ tũgereire magerio-inĩ maingĩ, nĩ kũrĩ maũndũ maigana ũna mega twĩrutĩte:

1.  Hingo ciothe wĩhokage Jehova na wĩtĩkagĩre maũndũ marĩa etĩkagĩria mahanĩke. Ndũkanehoke ũũgĩ waku mwene.—Thim. 3:5, 6; Jer. 17:7.

2.  Wĩhokage ũtongoria wa Kiugo kĩa Jehova ũndũ-inĩ o wothe. Gwathĩkĩra Jehova na mawatho make nĩ kwa bata mũno. Maũndũ nĩ merĩ, ũkorũo ũrĩ mwathĩki kana ũkorũo ũrĩ mũremi.—Rom. 6:16; Ahib. 4:12.

3.  Harĩ ũndũ ũmwe wa bata mũno ũtũũro-inĩ, gwĩthondekera rĩĩtwa rĩega hamwe na Jehova. Igaga maũndũ make mbere ũtũũro-inĩ waku handũ ha gwĩcarĩria indo cia kĩĩmwĩrĩ.—Thim. 28:20; Koh. 7:1; Mat. 6:33, 34.

4.  Hoyaga ũgĩe na kĩyo na moimĩrĩro mega o ũrĩa kũngĩhoteka ũtungata-inĩ wa Jehova. Wĩciragie mũno ũhoro wa maũndũ marĩa ũngĩhota kũhingia no ti marĩa ũtangĩhota.—Mat. 22:37; 2 Tim. 4:2.

5.  Menya atĩ gũtirĩ ithondeka rĩngĩ rĩtĩkĩrĩkĩte nĩ Jehova na rĩrĩ na irathimo ciake.—Joh. 6:68.

Tũrĩ na Grace o mũndũ nĩ atungatĩire Jehova makĩria ma mĩaka 75, na tũrĩ thĩinĩ wa kĩhiko tũmũtungatĩire hakuhĩ mĩaka 65. Hatarĩ nganja nĩ tũkoretwo na ihinda rĩega mũno tũgĩtungatĩra Jehova hamwe mĩaka ĩyo yothe. Tũrehoka na tũkahoya atĩ aarĩ na ariũ a Ithe witũ othe o nao nĩ marĩĩyonagĩra ũrĩa ũtũũro ũkoragwo na irathimo rĩrĩa mũndũ ehoka Jehova.