SARA akĩinamũka akĩamba gũtigana na wĩra ũrĩa aarutaga na akĩrora mbere biũ. Ndungata iria ciarĩ gwake ciarutaga wĩra ikenete na irĩ na kĩyo rungu rwa ũtongoria wake wa ũũgĩ. Sara aakoragwo na kĩyo na nĩ aarutaga wĩra o nake. Ta hũũra mbica agĩĩcũrania o agĩĩcocoraga moko make nĩguo anyihanyihie ruo. No gũkorũo aatahĩtwo meciria nĩ wĩra wa gũtuma kĩraka hema-inĩ ĩrĩa rĩu yarĩ mũciĩ wao. Gĩtambaya kĩa guoya wa mbũri kĩrĩa gĩathondekete hema ĩyo nĩ gĩacenjetie rangi nĩ gũcinwo nĩ riũa na kuurĩrũo, ũndũ ũrĩa waririkanagia Sara ihinda iraihu rĩrĩa maaikarĩte ũtũũro ũcio wa gũthamathama. Mathaa ma thutha wa mĩaraho maathiĩte na ihenya mũno na ũtheri wa riũa ũkambĩrĩria gũcenjia rĩgĩthũa. Nĩ onete Iburahimu * akiumagara rũcinĩ, na aaikaraga akĩroraga mwena ũrĩa Iburahimu aathiĩte. Mũthuri wake aambĩrĩria kuoneka agĩũka karĩma-inĩ karĩa kaarĩ hakuhĩ, ũthiũ wake mũthaka ũgĩkenga.

Mĩaka ikũmi nĩ yahĩtũkĩte kuuma rĩrĩa Iburahimu aatongoririe famĩlĩ yake nene kũringa Rũũĩ rwa Farati na kũingĩra Kanaani. Sara nĩ aanyitire mũthuri wake mbaru eyendeire rũgendo-inĩ rũu mataamenyaga kũrĩa maathiaga, tondũ nĩ aamenyaga atĩ aarĩ na itemi rĩa bata harĩ muoroto wa Jehova wa kũruta mbeũ ĩrathimĩtwo, o hamwe na rũrĩrĩ. No Sara nĩ itemi rĩrĩkũ angĩahingirie? Aarĩ thata, na rĩu aarĩ na mĩaka 75. Nĩ angĩeyũririe ũũ, ‘Kĩĩranĩro kĩa Jehova kĩngĩhinga atĩa niĩ ndĩ mũtumia wa Iburahimu?’ Angĩkorũo nĩ eeyũragia ciũria ta icio kana akaigua akĩremwo nĩ gweterera, no tũtaũkĩrũo gĩtũmi!

Rĩmwe o na ithuĩ no twĩyũrie ciĩranĩro cia Ngai ikahinga rĩ. Gweterera gũtikoragwo kũrĩ ũndũ mũhũthũ harĩ ithuĩ, makĩria rĩrĩa twĩrĩgĩrĩire ũndũ twendete ũhinge. Tũngĩĩruta atĩa kuumana na wĩtĩkio wa mũtumia ũyũ?

Famĩlĩ ya Iburahimu yakoretwo yoima Misiri. (Kĩambĩrĩria 13:​1-4) Maambire hema kũndũ kwarĩ igũrũ mwena wa irathĩro wa Betheli, kana Luzu, ta ũrĩa Akanaani maagwĩtaga. Marĩ kũu, Sara nĩ angĩonire gĩcigo kĩnene mũno kĩa Bũrũri wa Kĩĩranĩro. Kwarĩ na matũũra ma Akanaani na barabara ciatwaraga agendi kũndũ kũnene mũno. No kũndũ kũu guothe Sara onaga, gũtirĩ o na kũmwe kwahanaga taũni ĩrĩa oimĩte. Aakũrĩire Uru, taũni yarĩ Mesopotamia, ĩrĩa yarĩ rũgendo rwa kilomita 1,900 kuuma kũu maarĩ. Kũu, nĩ aatigĩte andũ ao aingĩ, ũtũũro mwega wa gũikara taũni yakũrĩte mũno yarĩ nginya na thoko na nduka, mũciĩ wao wagitĩtwo wega na warĩ na thingo, na hihi nginya maĩ ma mĩberethi. No tũngĩkorũo tũrahũũra mbica Sara arorete mwena wa irathĩro arĩ na kĩeha, meciria make marĩ maũndũ-inĩ mega marĩa maarĩ kũrĩa aarereirũo, tũtingĩkorũo tũĩ mũtumia ũyũ warĩ na ngumo cia ũngai.

Ta rora ũrĩa mũtũmwo Paulo aatongoririo nĩ roho kwandĩka mĩaka ta 2,000 thutha ũcio. Akĩaria ũhoro wa wĩtĩkio wa Sara na Iburahimu, oigire ũũ: “Korũo nĩ maathiire na mbere kũririkana kũndũ kũrĩa moimĩte-rĩ, nĩ mangĩagĩire na mweke wa gũcoka kuo.” (Ahibirania 11:​8, 11, 15) Sara na Iburahimu matiaikaraga makĩĩriragĩria maũndũ marĩa maatigĩte na thutha. Mangĩaikarire magĩciragia maũndũ ta  macio, kwahoteka nĩ mangĩatuire itua rĩa gũcoka mũciĩ. No marĩ Uru, matingĩagĩire na mweke wa mwanya ũrĩa Jehova aamaheaga. Na handũ ha kũririkanagwo nĩ andũ marĩ cionereria cia wĩtĩkio iria ihutĩtie andũ milioni nyingĩ, mangĩariganĩire biũ.

Handũ ha kũrora na thutha, Sara aarorire mbere. Aathire na mbere kũnyita mbaru mũthuri wake rũgendo-inĩ rũu, agateithĩrĩria kwambũra hema, gũthiĩ hamwe na rũũru, na kwamba hema rĩngĩ. Nĩ aakirĩrĩirie moritũ na mogarũrũku mangĩ. Jehova nĩ eerũhirie rĩngĩ kĩrĩkanĩro gĩake na Iburahimu, no nginya hĩndĩ ĩyo Sara ndaagwetirũo.​—Kĩambĩrĩria 13:​14-17; 15:​5-7.

Mũthia-inĩ, Sara agĩtua itua rĩa kwĩra Iburahimu ũndũ aakoretwo agĩciria. Ta hũũra mbica ũthiũ wake ũkĩonania ũrĩa aaiguaga rĩrĩa oigire ũũ: “Atĩrĩ, rĩu-rĩ, Jehova aanangiria gũciara.” Agĩcoka akĩũria mũthuri wake etĩkĩre kũgĩa ciana na Hagari, ũrĩa warĩ ngombo yake. Hihi no wĩcirie ruo rũrĩa Sara aaiguaga akĩũria mũthuri wake eke ũguo? Ũndũ ũcio no woneke ũrĩ ũndũ wa magegania harĩ ithuĩ, no mũthuri kũhikia mũtumia ũngĩ kana thuriya nĩguo agĩe mwana, nĩ ũndũ wekĩkaga mahinda-inĩ macio. * Hihi no gũkorũo Sara onaga ta kũgerera njĩra ĩyo muoroto wa Ngai wa kũruta rũrĩrĩ kuuma harĩ njiarũa cia Iburahimu ũngĩakinyanĩire? O ũrĩa kũngĩkorũo kwarĩ, nĩ eehaarĩirie kwĩima na njĩra nene. Iburahimu eekire atĩa? Tũthomaga atĩ nĩ eetĩkĩrire “kũigua mũgambo ũcio wa [Sara].”​—Kĩambĩrĩria 16:​1-3.

Hihi rũgano rũu ruonanagia atĩ nĩ Jehova watindĩkire Sara gwĩka ũguo? Aca. Handũ ha ũguo, ũndũ ũcio eerire Iburahimu eke wonanagia muonere wa ũmũndũ. Eeciragia atĩ mathĩna make moimanĩte na Ngai, na ndonaga ta haarĩ na kĩhonia kĩngĩ. Kĩhonia kĩu Sara aarĩ nakĩo nĩ kĩngĩamũreheire ruo na thĩna. O na kũrĩ ũguo, ũndũ ũcio eerire Iburahimu wonanagia ngumo njega aarĩ nayo ya kwaga kwĩyenda. Na githĩ kĩonereria gĩa Sara gĩa kwaga mwĩyendo ti kĩa mwanya mũno thĩinĩ wa thĩ ĩiyũirũo nĩ andũ maigaga merirĩria mao mbere ya andũ arĩa angĩ? Angĩkorũo nĩ twĩhaarĩirie kũiga muoroto wa Ngai mbere ya maũndũ maitũ, nĩ tũrĩĩgerekanagia na wĩtĩkio wa Sara.

Thutha wa ihinda rĩtaarĩ inene, Hagari nĩ aagĩire nda ya Iburahimu. Hagari nĩ aambĩrĩirie kũnyũrũria Sara hihi nĩ ũndũ wa gwĩciria atĩ aarĩ wa bata kũrĩ Sara nĩ ũndũ wa kũgĩa nda. Ũndũ ũcio nĩ woragire Sara ngoro mũno. Sara arĩ na rũtha rwa Iburahimu na etĩkĩrĩtio nĩ Ngai, nĩ aaherithirie Hagari na njĩra ĩtataarĩirio. Hagari nĩ aagĩire mwana wetagwo Ishumaeli, na thutha ũcio mĩaka ĩkĩhĩtũka. (Kĩambĩrĩria 16:​4-9, 16) Rũgano rũu rũgĩcoka kuonania ndũmĩrĩri kuuma kũrĩ Jehova, Sara aarĩ na mĩaka 89 na mũthuri wake aarĩ na 99. Maamũkĩrire ndũmĩrĩri ya magegania mũno.

 O rĩngĩ, Jehova nĩ eerĩire mũrata wake Iburahimu atĩ nĩ angĩaingĩhirie rũciaro rwake. Ngai o na nĩ aacenjirie rĩĩtwa rĩake. Gũkinyĩria ihinda-inĩ rĩu oĩkaine ta Aburamu. No Ngai aamũcenjirie rĩĩtwa akĩmwĩta Iburahimu, rĩrĩa riugĩte “Ithe wa Kĩrĩndĩ.” Na ihinda-inĩ rĩu, Jehova akĩonania itemi rĩa Sara ũndũ-inĩ ũcio. Nĩ aacenjirie rĩĩtwa rĩake kuuma Sarai, rĩrĩa kwahoteka rĩoigaga ũndũ ta “Ngarari,” akĩmwĩta Sara, rĩĩtwa rĩrĩa tũĩ. Rĩĩtwa Sara riugĩte atĩa? “Mwarĩ wa Mũthamaki.” Jehova nĩ aataarĩirie kĩrĩa gĩatũmire athuure kũhe mũtumia ũcio rĩĩtwa rĩu rĩrĩa oigire ũũ: “O nake-rĩ, nĩngũmũrathima, na ningĩ nĩngatũma agũciarĩre kahĩĩ. Ĩĩ-ni, nĩngũmũrathima, na nĩagatuĩka nyina wa ndũrĩrĩ nyingĩ, na thĩinĩ wake nĩgũkoima athamaki a gũthamakĩra irĩndĩ.”​—Kĩambĩrĩria 17:​5, 15, 16.

Kĩrĩkanĩro kĩa Jehova gĩa kũruta rũciaro rũrĩa rũngĩareheire ndũrĩrĩ ciothe irathimo, kĩngĩahingirio kũgerera mũriũ wa Sara. Rĩĩtwa rĩrĩa Ngai aathurire rĩheo kahĩĩ kau, Isaaka, riugaga “Mĩtheko.” Rĩrĩa Iburahimu aamenyire muoroto wa Jehova wa kũrathima Sara na njĩra ya kũmũteithia agĩe na mwana wake, “[eegũithirie] agĩturumithia ũthiũ thĩ, agĩtheka.” (Kĩambĩrĩria 17:17) Nĩ aagegire na agĩkena mũno. (Aroma 4:​19, 20) Ĩ Sara nake?

Kahinda kanini thutha ũcio, arũme atatũ ageni magĩũka hema-inĩ ya Iburahimu. Kwarĩ mahinda ma mũthenya kũrĩ na riũa inene, no Iburahimu na mũtumia wake o na marĩ akũrũ makĩoya ikinya rĩa na ihenya rĩa gũtuga ageni acio. Iburahimu eerire Sara ũũ: “Ruta narua ibaba ithatũ cia mũtu ũrĩa mũhinyu wega, ũũmande, ũthondeke mĩgate ya hĩhio.” Mahinda-inĩ macio, kũnyitana ũgeni gwakoragwo kũrĩ wĩra mũingĩ. Iburahimu ndaatigĩire mũtumia wake wĩra wothe, aateng’erire agĩthĩnja ndegwa na akĩhaarĩria irio ingĩ na kĩndũ gĩa kũnyua. (Kĩambĩrĩria 18:​1-8) “Andũ” acio maarĩ araika a Jehova! Kwahoteka mũtũmwo Paulo eeciragia ũndũ ũcio rĩrĩa aandĩkire ũũ: “Mũtikariganĩrũo kũnyitanaga ũgeni, nĩ gũkorũo kũgerera gwĩka ũguo amwe matekũmenya nĩ maanyitire araika ũgeni.” (Ahibirania 13:2) Hihi no wĩgerekanie na ngerekano ĩyo njega ya kũnyitana ũgeni ya Iburahimu na Sara?

Rĩrĩa ũmwe wa araika aacokerire kĩĩranĩro kĩa Ngai kũrĩ Iburahimu kĩgiĩ Sara kũgĩa kahĩĩ, Sara ndaarĩ hamwe nao, no aarĩ na hau hema-inĩ agĩthikĩrĩria. Rĩciria rĩa atĩ no agĩe mwana arĩ mũkũrũ, rĩarĩ rĩa kũgegania mũno harĩ we nginya akĩremwo nĩ kwĩgirĩrĩria agĩĩthekerera, akiuga ũũ: “Anga ndagĩcoka kũgĩa na gĩkeno ta kĩu, ndĩkĩtie gũkũra, o na mũthuri wakwa nake agakũra?” Mũraika akĩrũnga Sara na kĩũria gĩkĩ: “Anga nĩkũrĩ ũndũ o na ũrĩkũ wa kĩgeganio ũngĩũmĩra Jehova?” Sara aiguire guoya, akĩgeria gwĩtetera, o ta ũrĩa mũndũ ũngĩ o wothe angĩka. Oigire ũũ: “Ndinatheka niĩ.” Mũraika akĩmũcokeria: “Aca-ni, nĩwatheka.”​—Kĩambĩrĩria 18:​9-15.

Hihi gĩtheko gĩa Sara kĩonanagia atĩ ndaarĩ na wĩtĩkio? Aca o na hanini. Bibilia yugaga, “Nĩ ũndũ wa wĩtĩkio, o nake Sara nĩ aamũkĩrire hinya wa kũgĩa nda, o na ahĩtũkĩtie mĩaka, tondũ nĩ onaga Ũrĩa weranĩire kĩĩranĩro kĩu arĩ mwĩhokeku.” (Ahibirania 11:11) Sara nĩ oĩ Jehova, na nĩ aamenyaga atĩ nĩ angĩahingirie kĩĩranĩro o gĩothe eeranĩire. Ithuothe nĩ tũbataraga wĩtĩkio o ta ũcio. Nĩ ũndũ mwega kũmenya Ngai ũrĩa warĩrĩirio thĩinĩ wa Bibilia wega. Tweka ũguo, nĩ tũkuona atĩ warĩ ũndũ mwagĩrĩru harĩ Sara gũkorũo na wĩtĩkio ũcio aarĩ naguo. Jehova nĩ mwĩhokeku biũ na nĩ ahingagia kĩĩranĩro o gĩothe eranĩire, na rĩmwe no eke ũguo na njĩra cia magegania o na ingĩtũma tũtheke.

Sara arĩ na mĩaka 90 nĩ aagĩire na mweke wa gũkenera ũndũ ũrĩa aatũũrĩte erirĩirie ũtũũro-inĩ wake wothe. Agĩciarĩra mũthuri wake eendete, ũrĩa rĩu warĩ na mĩaka 100, mwana wa kahĩĩ. Iburahimu agĩta mwana ũcio Isaaka, kana “Mĩtheko,” o ta ũrĩa Ngai oigĩte. No tũhũũre mbica Sara o na anogete akiuga ciugo ici akenete: “Nĩ Ngai ũtũmĩte ‘theke, o nake mũndũ o wothe ũrĩa ũrĩiguaga ũhoro ũcio nĩarĩthekaga hamwe na niĩ.” (Kĩambĩrĩria 21:6) Kĩheo kĩu kĩrĩa aaheirũo na njĩra ya kĩama nĩ Jehova nĩ kĩamũkenirie ũtũũro-inĩ wake wothe. O na kũrĩ ũguo, kĩheo kĩu nĩ kĩamuongereire wĩra makĩria.

 Rĩrĩa Isaaka aakinyirie mĩaka ĩtano, nĩ mahaarĩirie iruga hĩndĩ ĩrĩa aatigithagio kuonga. No ti maũndũ mothe maathiaga wega. Bibilia yugaga atĩ Sara nĩ ‘onaga’ mũtugo ũtaarĩ mwega. Ishumaeli, mũrũ wa Hagari, ũrĩa rĩu warĩ na mĩaka 19, aaikaraga akĩnyũrũragia Isaaka. Ishumaeli ti gũthaaka aathaakaga. Thutha-inĩ mũtũmwo Paulo aatongoririo nĩ roho kwandĩka atĩ ũndũ ũcio Ishumaeli eekaga warĩ kũnyarirana. Sara onire mũtugo ũcio wa Ishumaeli ũrĩ ũgwati harĩ mũriũ wake. Nĩ aamenyaga wega atĩ Isaaka ndaarĩ o mũriũ wake tu, no aarĩ na itemi inene harĩ muoroto wa Jehova. Kwoguo, agĩetha ũmĩrĩru wa kwaria na Iburahimu atekũhithĩrĩra ũndũ na akĩmwĩra aingate Hagari na Ishumaeli.​—Kĩambĩrĩria 21:​8-10; Agalatia 4:​22, 23, 29.

Iburahimu eekire atĩa? Bibilia yugaga ũũ: “Naguo ũndũ ũcio Iburahimu akĩona ta ũkũmũiguithia ũũru mũno nĩ ũndũ wa mũriũ.” Nĩ eendete Ishumaeli mũno, na wendo ũcio wa mũciari nĩ watũmaga ndakone ũndũ ũcio na njĩra njega. No Jehova nĩ onaga ũndũ ũcio na njĩra ĩrĩa yagĩrĩire na kwoguo akĩingĩrĩra. Bibilia yugaga, “Nake Ngai akĩĩra Iburahimu atĩrĩ, Tiga kuona ũndũ ũcio ta ũgũkũiguithia ũũru nĩ ũndũ wa kĩhĩĩ kĩu, na tondũ wa ngombo ĩo yaku ya mũndũ-wa-nja; ũndũ o wothe ũrĩa ũrerũo nĩ Sara, ĩtĩkĩra kũigua mũgambo wake, amu thĩinĩ wa Isaaka nĩho mbeũ ĩrĩ ĩrĩa ĩrĩĩtanagio nawe.” Jehova nĩ eerire Iburahimu atĩ mabataro ma Hagari na mwana ũcio nĩ mangĩarũmbũirio. Iburahimu aarĩ mwĩhokeku na kwoguo agĩtĩkĩra.​—Kĩambĩrĩria 21:​11-14.

Sara aarĩ mũtumia mwega biũ harĩ Iburahimu tondũ nĩ aamũteithagia mũno. Ndeeraga mũthuri wake o maũndũ marĩa eendaga kũigua. Rĩrĩa onaga ũndũ ũtarathiĩ wega na ũrahutia famĩlĩ yao na nginya ihinda rĩao rĩũkĩte, nĩ aaragia na mũthuri wake atekũhithĩrĩra. Gũkorũo atĩ aaragia maũndũ atekũhithĩrĩra ti kuuga atĩ ndaarĩ na gĩtĩo. O na ũrĩa kũrĩ nĩ atĩ, thutha-inĩ mũtũmwo Petero, ũrĩa wahikanĩtie, nĩ aagwetire Sara arĩ kĩonereria kĩega kĩa mũtumia watĩĩte mũno mũthuri wake. (1 Akorintho 9:5; 1 Petero 3:​5, 6) Ũhoro wa ma nĩ atĩ korũo Sara ndaaririe ũndũ-inĩ ũcio, ndangĩakorirũo akĩonania gĩtĩo harĩ Iburahimu, tondũ no gũkorũo moimĩrĩro marĩa mangĩakorire Iburahimu hamwe na famĩlĩ yake yothe mangĩarĩ moru. Sara arĩ na wendo, oigaga ũndũ ũrĩa wabataraga kuugwo.

Atumia aingĩ nĩ mendete kwĩgerekania na kĩonereria gĩa Sara. Nĩ meerutaga kwaranĩria na athuri ao na njĩra ya gĩtĩo na matekũhithĩrĩra ũndũ. Rĩmwe atumia amwe no merirĩrie korũo Jehova no aingĩrĩre maũndũ ta ũrĩa eekire ũhoro-inĩ wa Sara. O na kũrĩ ũguo, nĩ merutaga kuumana na wĩtĩkio, wendo, na wetereri wa Sara.

O na gũtuĩka mũtumia ũcio wendetwo aaheirũo rĩĩtwa “Mwarĩ wa Mũthamaki” nĩ Jehova we mwene, ndeerĩgagĩrĩra andũ mamuonage na mamwĩkagĩre maũndũ ta mũthamaki. Nĩkĩo rĩrĩa aakuire arĩ na mĩaka 127, Iburahimu ‘aamũcakaĩire na akĩmũrĩrĩra.’ * (Kĩambĩrĩria 23:​1, 2) Nĩ aaiguaga aagĩte mũtumia ũcio wake eendete mũno, ũrĩa waheetwo rĩĩtwa “Mwarĩ wa Mũthamaki.” Hatarĩ nganja, Jehova Ngai o nake nĩ aiguaga aagĩte mũtumia ũcio mwĩhokeku na nĩ eriragĩria gũkamũcokia muoyo thĩinĩ wa paradiso gũkũ thĩ. Sara, o hamwe na arĩa megerekanagia na wĩtĩkio wake, nĩ magakenera ihinda rĩtarĩ mũthia na rĩega mahinda mokĩte.​—Johana 5:28, 29.