KWĨRAGWO atĩ, “Mbeca nĩcio maũndũ mothe.” Andũ makiuga ũguo matikoragwo mahĩtĩtie mũno. Mbeca nĩcio tũhũthagĩra kũgũra irio, nguo, na gũkombora kana kũgũra nyũmba. Mwandĩki ũmwe wa maũndũ ma mbeca aandĩkire ũũ: “Mbeca nĩ ihingagia itemi rĩa bata mũno ũtũũro-inĩ wa andũ. Kũngĩtuĩka atĩ mbeca itigũcoka kũhũthĩrũo, o na mweri ũmwe ndũngĩthira tũtambĩrĩirie kũrũa.”

O na kũrĩ ũguo, harĩ maũndũ mbeca itangĩhota gwĩka. Mwandĩki ũmwe wa marebeta, kuuma Norway wĩtagwo Arne Garborg oigire atĩ ũrĩ na mbeca “no ũgũre irio, no ti wendi wa kũrĩa; no ũgũre ndawa, no ti ũgima mwega wa mwĩrĩ; no ũgũre itanda njega, no ti toro; no ũgũre ũmenyo, no ti ũũgĩ; no ũgũre indo irahenia, no ti ũthaka; no ũgũre ũkaru, no ti wendo; no ũgũre ikeno, no ti gĩkeno; no ũmenyane na andũ aingĩ, no ndũngĩgũra arata; no ũgĩe na ndungata, no ti wĩhokeku.”

Mũndũ angĩkorũo na mawoni mega megiĩ mbeca hĩndĩ ciothe, na njĩra ya gũciona irĩ kĩndũ gĩa kũmũteithia kũhingia muoroto wake handũ ha gũcitua muoroto wake ũrĩa mũnene, no akorũo aiganĩire makĩria. Bibilia yugaga atĩ “kwĩrirĩria mbia nĩ kĩhumo kĩa maũũru ma mĩthemba yothe; na andũ amwe, tondũ wa kũhahanya mbia ũguo . . . nĩ gwĩtheca methecete ngoro na kĩeha kĩingĩ.”—1 Timotheo 6:10.

Rora wone atĩ kwĩrirĩria mbeca nĩkuo kũrehaga thĩna, no ti mbeca cio nyene. Hatarĩ nganja, gwĩciria ũhoro wa mbeca mũno no gũtũme arata kana andũ a famĩlĩ mahĩtanie. Reke tuone ngerekano imwe.

 Daniel: * “Ndatũire nyonaga mũrata wakwa Thomas arĩ mũndũ mwega na mwĩhokeku. Twarĩ ndũgũ mũno, no rĩrĩa ndamwendeirie ngaari yakwa, maũndũ magĩcenjia. Gũtirĩ handũ ndonaga ngaari ĩyo ĩrĩ na thĩna. Nĩ eetĩkĩrire kũmĩgũra ĩhaana o ũrĩa yatariĩ na tũkĩandĩkanĩra. No thutha wa mĩeri ĩtatũ ngaari ĩyo ĩgĩthũka ũũru mũno. Thomas onire ta ndamũheenetie na akiuga arakarĩte mũno atĩ no mũhaka ndĩmũcokerie mbeca ciake. Nĩ ndamakire mũno! Rĩrĩa ndageririe kũmũiguithia, akĩrakara makĩria. Nĩ ũndũ wa thĩna ũcio wa mbeca, Thomas agĩcenjia biũ.”

Esin: “Gwitũ tũciarĩtwo tũrĩ erĩ hamwe na Nesrim. Nĩ twaiguanĩte mũno, kwoguo ndieciragia atĩ ũrata witũ nĩ ũngĩathũkirio nĩ mbeca. No ũguo nĩguo gwathiire. Aciari aitũ matanakua nĩ maatũtigĩire igai inini rĩa mbeca, na makiuga atĩ tũgaacigayana na gatagatĩ. No mwarĩ wa maitũ nĩ aareganire na wendi wa aciari aitũ, na akiuga agaĩrũo nyingĩ gũkĩra iria aagĩrĩirũo kũgaĩrũo. Rĩrĩa onire atĩ ndeka ũrĩa aciari moigĩte, aarakarire mũno na akĩambĩrĩria kũnjĩhĩtĩra. Atũire andakarĩire nginya ũmũthĩ ũyũ.”

Mawoni matarĩ mega megiĩ mbeca no matũme mũndũ atuĩre arĩa angĩ. Kwa ngerekano, mũndũ mũtongu no atue atĩ andũ arĩa athĩni makoragwo marĩ athĩni nĩ ũndũ wa kũgũũtara. Nake mũndũ mũthĩni no ahiũhe gũtua atĩ andũ arĩa atongu nĩ mendete indo cia gũkũ thĩ mũno na nĩ akoroku. Mũirĩtu wa mĩaka 17 wĩtagwo Leanne, uumĩte famĩlĩ-inĩ ndongu nĩ aacemanirie na mũthutũkanio ta ũcio. Oigire ũũ:

“Ndetagwo mũirĩtu wa mũthuri ũrĩa ũrĩ mbeca nyingĩ. Kaingĩ nderagwo ũũ: ‘Wee gũtirĩ kĩndũ ũngĩaga, kĩrĩa ũrenda akĩrĩ o gwĩtia wĩtagia Baba wanyu’ kana ngerũo ‘Ithuothe tũtirĩ atongu ta inyuĩ na tũtingĩhota kũgũra ngaari njega ta cianyu.’ Thutha-inĩ nĩ ndeerire arata akwa matige kũnjĩraga ũguo, na ngĩmataarĩria kĩrĩa gĩatũmaga ciugo icio cinduurie. Ndeendaga manyonage ndĩ mũndũ wendete gwĩkĩra andũ arĩa angĩ maũndũ mega, no ti ta mũndũ ũrĩ mbeca.”

Bibilia ndiugaga atĩ mbeca nĩ njũru, kana ĩkamenereria andũ arĩa marĩ na mbeca nyingĩ. Thĩna ndũkoragwo harĩ mũigana wa mbeca iria mũndũ arĩ nacio, no nĩ mwerekera wake harĩ mbeca iria arĩ nacio kana iria arerirĩria kũgĩa. Ũtaaro wa Bibilia wĩgiĩ mbeca ũkoragwo ũrĩ mũigananĩru na no ũhũthĩke ũmũthĩ o ta ũrĩa wahũthĩkaga rĩrĩa waandĩkirũo. Ta reke tuone motaaro marĩa ĩheanaga.

BIBILIA YUGAGA ŨŨ: “Tiga kwĩnogia na kwenda gwĩtongia.”—Thimo 23:4.

Ibuku rĩtagwo The Narcissism Epidemic, riugaga atĩ andũ arĩa methaga ũtonga makoragwo marĩ ũgwati-inĩ mũnene wa “kũrũara meciria; ningĩ no manyitwo nĩ mĩrimũ ta ngaĩ cia mũmero, gũtuurũo nĩ mũgongo, na kũrĩo nĩ mũtwe na nĩ ũhũthũ gwĩkora makĩnyua njohi mũno na kũhũthĩra ndawa cia ũrĩu. Ũndũ ũcio ũkonania atĩ, andũ arĩa menogagia mũno magĩcaria mbeca no mage gĩkeno.”

 BIBILIA YUGAGA ŨŨ: “Mĩikarĩre-inĩ yanyu-rĩ, ikaragai mũtegũkorokera mbia; na mũiganagwo nĩ indo iria mwĩ nacio.”—Ahibirania 13:5.

O na mũndũ ũrĩa ũiganagĩra no akorũo na mĩtangĩko ya mbeca; no nĩ ahotaga kũhiũrania na mĩtangĩko ĩyo. Kwa ngerekano, mũndũ ũrĩa ũiganagĩra ndegiaga mũno rĩrĩa agĩa thĩna wa mbeca. Handũ ha ũguo, erutanagĩria gũkorũo na mwerekera ta wa mũtũmwo Paulo ũrĩa waandĩkire ũũ: ‘Nĩ menyerete gũikara ndĩ mũkĩaru, na ngamenyera gũikara ndĩ mũtongu: kũndũ guothe o na maũndũ-inĩ mothe nĩ ndĩĩrutĩte kũhũna o na kũhũta, na ningĩ gũtonga o na kwaga.’—Afilipi 4:12.

BIBILIA YUGAGA ŨŨ: “Mwĩhoki ũtonga wake nĩ kũgũa akagũa.”—Thimo 11:28.

Athuthuria moigaga atĩ mathĩna ma mbeca nĩ ũndũ ũmwe ũthũkagia ihiko nyingĩ nginya gũkagĩa ndigano. Mathĩna ma mbeca o na nĩ matũmaga andũ amwe meyũrage. Andũ amwe monaga mbeca irĩ cia bata mũno gũkĩra kĩhiko kĩao o na kana muoyo wao! Ngũrani na ũguo, arĩa makoragwo na mawoni mega matiigaga mwĩhoko wao harĩ mbeca. Handũ ha ũguo, metĩkanagia na ciugo cia Jesu rĩrĩa oigire ũũ: “Muoyo wa mũndũ nduonekaga nĩ ũndũ wa ũrĩa indo ciingĩhĩte iria arĩ nacio.”—Luka 12:15.

Gwĩthuthuria no gũgũteithie kũgĩa na mawoni mega megiĩ mbeca. Kwa ngerekano, ta wĩyũrie ciũria ici.

• Hihi nĩ ngucagĩrĩrio nĩ biacara iria ituĩkaga atĩ nĩ itongagia mũndũ na ihenya?

• Hihi nĩ njiguaga arĩ ũndũ mũritũ kũheana mbeca ciakwa?

• Hihi arata akwa nĩ andũ arĩa mendaga gũtinda makĩaria ũhoro wa mbeca na indo iria marĩ nacio?

• Hihi no henanie kana ndĩingĩrie maũndũ-inĩ matagĩrĩire nĩguo nyone mbeca?

• Hihi mbeca nĩ itũmaga ndĩyone ndĩ wa bata mũno?

• Hihi ndindaga ngĩciria ũhoro wa mbeca?

• Hihi mwerekera wakwa harĩ mbeca nĩ ũtũmaga ũgima wakwa wa mwĩrĩ na ũtũũro wa famĩlĩ yakwa ũkorũo ũgwati-inĩ?

  Kũria ngumo ya ũtaana na njĩra ya kũheanaga

Angĩkorũo maũndũ macio weyũria harĩ ũndũ wĩkaga, wĩrutanĩrie gũtooria merirĩria ma indo cia thĩ o hamwe na magerio. Wĩtheme ũrata wa andũ arĩa mendete mbeca na ũtonga gũkĩria njano. Caragia ũrata na andũ arĩa monaga mĩtugo mĩega ĩrĩ ya bata gũkĩra ũtonga.

Ndũkanareke ngoro yaku yambĩrĩrie kwĩrirĩria mbeca. Hĩndĩ ciothe koragwo na mawoni marĩa magĩrĩire kwerekera mbeca—itiagĩrĩirũo gũkorũo irĩ cia bata gũkĩra arata, famĩlĩ, na ũgima waku wa mwĩrĩ. Ũngĩka ũguo, nĩ ũrĩonanagia atĩ ũrĩ na mawoni mega megiĩ mbeca.