BANGIUFULA YINA BALEKE KE KUDIYULAKA

Mutindu na Mono ya Kulwata Ke Monisaka Nki?

TALA NA

Sambu na nki beto fwete keba na bilele ya beto ke lwata? Sambu bilele ya beto ke lwata ke monisaka mambu mingi ya me tala beto. Bantu ya nkaka ke yindulaka nki sambu na bilele ya nge ke lwataka?

Bifu tatu yina nge fwete sala ve na mambu ya kulwata

Kifu ya ntete: Kulwata lele kaka sambu nge me mona yo na piblisite.

Theresa, leke mosi ya kele ti bamvula 19, ke tuba nde: “Bantangu ya nkaka mono ke kumaka kusepela ti mutindu mosi ya kulwata sambu mono me mona yo mingi na bapiblisite. Kana mbala na mbala nge ke mona bantu ke lwata lele mosi buna, nge ta kuma mpi kuzola kulwata yo.”

Bapiblisite ke bendaka ve dikebi kaka ya bana-bankento. Mukanda mosi (The Everything Guide to Raising Adolescent Boys) ke tuba nde: Bana-babakala mpi lenda kuma kulanda mutindu mosi ya kulwata ya me panzana. Bapiblisite lenda benda mpi dikebi na bo ata ntangu bo kele ntete bana ya fioti.”

Mambu ya nge lenda sala: Biblia ke tubaka nde: “Muntu ya kukonda mayele ke ndimaka mambu yonso, kansi muntu ya mayele ke tadilaka konso kitambi na yandi.” (Bingana 14:15) Mutindu verse yai me monisa yo, sala yonso sambu na kutadila mbote-mbote konso kima ya nge ke mona na bapiblisite. Mu mbandu, kana nge ke mona piblisite mosi ya ke songisa bilele yina ke monisa bitini ya nkaka ya nitu to yina ke pusa bantu na kukuma ti ngindu ya kuvukisa nitu, kudiyula nde:

‘Kana mono ke sumba konso ntangu bilele yai, yo ta vanda sambu na mambote ya nani?’
‘Kana mono lwata bilele yai, bantu ta kuma kutadila mono nki mutindu?’
‘Keti mono ke zola mpenza nde bantu kukuma kuyindula mambu yai sambu na mono?’

Ndongisila: Meka kusala diambu yai sambu na mposo mosi: kana nge me mona bapiblisite ya bilele to bansangu ya ke tubila yo na radio to na televizio, kudiyula nde: Bantu ya me sala piblisite yai ke sosa kupusa bantu na kukuma kulwata nki mutindu? Keti bo ke sosa kupusa mono na kulwata bilele yango? Karen, leke mosi ya nkento, ke tuba nde: “Bo ke sosaka kundimisa beto nde beto fwete vanda kitoko mingi, beto fwete lwata kitoko mpi beto fwete songa bantu ya nkaka nitu na beto ya ‘kitoko.’ Bantu ya ke salaka bapiblisite ke zabaka mambu yai yo yina bo ke sosaka kubenda dikebi ya baleke.”

Kifu ya zole: Kulwata lele mosi buna kaka sambu na kulanda bantu yonso ya nkaka.

Manuel, leke mosi ya bakala, ke tuba nde: “Kana lele mosi ya mpa me basika, bantu yonso ke zolaka kulwata yo. Ebuna kana nge me lwata yo ve, yo lenda yitukisa bantu.” Anna, leke ya nkaka, ke tuba mpi mambu ya mutindu mosi. Yandi ke tuba nde: “Baleke ke sosaka kaka kulwata mutindu bantu mingi ke lwata.”

Mambu ya nge lenda sala: Biblia ke tubaka nde: “Beno landa bikalulu ya bantu ya ntangu yai ve.” (Baroma 12:2, Bible en Kituba) Inki mutindu nge lenda sala yo? Tala diaka bilele na nge yonso mpi kudiyula nde:

‘Sambu na nki mono ke lwataka mutindu yai?’
‘Keti mono ke zolaka kaka kuvanda ti bilele yina bo me sala na baizine to bakompani ya me zabana mingi?’
Keti mono ke lwataka bilele kaka sambu bantu kutala-tala mono mpi bo budila mono maboko?

Ndongisila: Bubu yai, baleke mingi ke yindulaka nde sambu bantu ya nkaka kundima bo to sambu bo zabana mingi, bo fwete lwata konso lele ya mpa ya ke basika. Kansi kana nge ke sepela ti mutindu nge ke lwataka, nge ta landa ve mutindu bantu ya nkaka ke lwataka.

Kifu ya tatu: Kuyindula nde ‘kana lele mosi ke songa bitini ya nkaka ya nitu, pana yo kele lele ya mbote kibeni.’

Jennifer, leke mosi ya nkento, ke tuba nde: “Na kutuba masonga, bantangu ya nkaka ngindu ke kwisilaka mono na kulwata bilele yina ke mpenza mbote ve to yina lenda pusa bantu na kukuma kutala-tala mono, mu mbandu bilele ya nkufi mingi, ya ke kangama ngolo na nitu to ya ke songa bitini ya nkaka ya nitu.”

Mambu ya nge lenda sala: Biblia ke tubaka nde: “Kitoko na beno kuvanda ve ya nganda . . . kansi yo vanda kimuntu ya kubumbana ya ntima.” (1 Piere 3:3, 4) Na kutadila verse yai, nki kele mfunu mingi: Kitoko ya kati to kitoko ya nganda?

Ndongisila: Kulwata mbote ke tendula kulwata ti bukati-kati. Ya kieleka bubu yai, bantu mingi ve ke vandaka ti kikalulu yai. Kansi yindula mbandu yai:

Keti yo me kuminaka nge dezia na kusolula ti muntu mosi ya ke tuba-tubaka mingi mpi yina ke tubilaka mingi kaka mambu na yandi? Diambu ya mpasi kele nde mbala ya nkaka yandi vandaka kuzaba ve nde kikalulu yina vandaka kusala nde bantu kutina yandi!

Bantu ke zolaka ve muntu yina ke tubilaka kaka mambu na yandi. Mutindu mosi mpi bo ke zolaka ve muntu yina ke lwataka bilele kaka sambu bantu kutala-tala yandi

Kana nge ke lwata kuluta ndilu, nge ta kuma bonso muntu yina. Sambu bilele na nge ta monisa nde nge ke zola nde bantu kutala-tala kaka nge mpi yo lenda pusa bantu ya nkaka na kuyindula nde nge ke kudisongaka to nge ke sosaka kaka mambote na nge mosi. Nkutu bantu ya nkaka lenda yindula nde nge ke salaka yonso kaka sambu bantu yonso kutala-tala nge, yo vanda bantu ya mbi.

Kana nge ke zola ve nde bantu kutala-tala nge mpidina, lwataka mbote. Monica, leke mosi ya nkento, ke tuba nde: “Kulwata mbote ke tendula ve nde nge fwete lwata bonso nkaka na nge. Yo ke tendula kaka nde nge fwete lwata na mutindu yina ke monisa nde nge ke zitisa bantu ya nkaka mpi nge ke zola nde bo zitisa nge.”