Bantu mingi ya ke kudiyulaka bangiufula yai ke vandaka na mpasi ya ngolo mpenza sambu bo me fwaka bampangi na bo mpi banduku na bo mingi kibeni. Bo ke vandaka na mfunu ya kubaka bamvutu mpi kikesa. Bantu ya nkaka ke tubaka nde lufwa ya Bayuda (Shoah to holocauste) vandaka mpenza mambu ya kuluta nku, yo yina yo ke vandaka mpasi kibeni sambu bo kwikila na Nzambi.

 Mambu ya bantu ke tubaka: Kuyula sambu na nki Nzambi bikaka nde bantu ya Nazi kufwa Bayuda mingi kele mbi.

 Kieleka: Bantu yina ke kwikilaka mpenza na Nzambi ke kudiyulaka sambu na nki Nzambi ke pesaka nzila na mambu ya mbi. Mu mbandu, profete Habakuki yulaka Nzambi nde: “Sambu na nki nge ke tala bampasi ke niokula bantu mpidiyai? Mono ke mona kaka lufwa ti nku me ziunga mono.” (Habakuki 1:3, Bible en Kituba) Nzambi nganinaka ve Habakuki sambu na bangiufula yina yandi yulaka, kansi yandi ndimaka nde bo sonika yo na Biblia sambu bantu yonso kutanga yo.

 Mambu ya bantu ke tubaka: Nzambi ke kudiyangisaka ve sambu na bampasi ya beto ke monaka.

 Kieleka: Nzambi ke mengaka mambu ya mbi mpi bampasi yina yo ke nataka. (Bingana 6:16-19) Na bilumbu ya Noa, Nzambi “waka mawa na ntima” sambu mambi vandaka mingi na ntoto. (Kuyantika 6:5, 6) Ntembe kele ve nde Nzambi waka mpi mpasi mingi kibeni ntangu bo fwaka Bayuda mingi.—Malaki 3:6.

 Mambu ya bantu ke tubaka: Lufwa ya Bayuda mingi vandaka ndola yina Nzambi pesaka bo.

 Kieleka: Na mvu-nkama ya ntete, Nzambi bikaka nde bantu ya Roma kufwa Yeruzalemi. (Matayo 23:37–24:2) Banda pana, Nzambi ke vandaka diaka ve ti dikanda mosi awa na ntoto yina yandi ke kotilaka to ke pesaka ndola. Sambu na Nzambi, “[luswaswanu] kele ve na kati ya Bayuda ti bayina kele Bayuda ve.”—Baroma 10:12, Bible en Kituba.

 Mambu ya bantu ke tubaka: Kana Nzambi mosi ya zola mpi nkwa-ngolo yonso vandaka, yandi zolaka ve kubika nde bantu ya Nazi kufwa Bayuda mingi mutindu yai.

 Kieleka: Ata bampasi na beto ke katukaka ve ata fioti na Nzambi, bantangu ya nkaka yandi ke bikaka nde yo kumina beto sambu na mwa ntangu mosi buna.—Yakobo 1:13; 5:11.

 Nzambi bikaka nde bo fwa Bayuda mingi kaka mutindu yandi me bikaka nde bantu yonso kumona mpasi: sambu na kumanisa bantembe yina basikaka bamvula mingi me luta. Biblia ke monisaka pwelele nde tii bubu yai, Diabulu muntu ke yalaka nsi-ntoto kansi Nzambi ve. (Luka 4:1, 2, 6; Yoane 12:31) Mambu zole ya mfunu ya kele na Biblia lenda sadisa beto na kubakisa sambu na nki Nzambi bikaka nde bantu ya Nazi kufwa Bayuda mingi.

1.   Nzambi salaka bantu ti kimpwanza ya kupona. Nzambi songaka bakala ti nkento ya ntete, Adami ti Eva, mambu yina yandi vandaka kuzola nde bo sala, kansi yandi pusaka bo ve na ngolo na kulemfukila yandi. Bo monaka nde yo vandaka mbote sambu bo kuma kupona bo mosi mambu ya mbote mpi ya mbi. Lukanu ya mbi yina bo bakaka mpi balukanu yina bantu mingi ke bakaka banda pana tii bubu yai, ke natilaka bantu bampasi ya ngolo mpenza. (Kuyantika 2:17; 3:6; Baroma 5:12) Yai kele mambu ya mukanda mosi (Statement of Principles of Conservative Judaism) ke tuba: “Mbala mingi bantu ke kutanaka ti bampasi mingi sambu bo ke sadilaka ve mbote kimpwanza ya kupona yina beto ke vandaka ti yo.” Nzambi me botulaka ve bantu kimpwanza ya kupona mambu ya bo ke zola, yo yina yandi me bikilaka bo mwa ntangu sambu bo meka fioti kutwadisa bo mosi nsi-ntoto.

2.   Nzambi kele ti ngolo ya kumanisa bampasi yonso yina lufwa ya Bayuda mingi me nataka mpi yandi ta manisa yo. Nzambi ke tuba nde yandi ta vutula diaka na luzingu bantu mingi kibeni ya me fwaka (ti Bayuda mingi yina bantu ya Nazi fwaka mpi). Yandi ta manisa mpi bampasi yina bantu ya gulukaka na lufwa ya Bayuda me bikalaka ti yo na mabanza sambu na mambu ya mbi yina salamaka. (Yezaya 65:17; Bisalu 24:15) Zola yina Nzambi ke vandaka ti yo sambu na bantu ke ndimisaka beto nde yandi ta sala mambu yai.—Yoane 3:16.

 Bantu mingi yina gulukaka ntangu bantu ya Nazi fwaka Bayuda mingi, me bakisaka sambu nki Nzambi me pesaka nzila na mambu ya mbi mpi mambu yina yandi ta sala sambu na kumanisa yo. Yo yina, bo ke landaka kutanina lukwikilu mpi kiese na bo.