1-3. Inki mambu salaka nde lufwa ya Yezu kuswaswana ti lufwa ya bantu ya nkaka?

NA KILUMBU mosi ya printemps, bamvula kiteso ya 2 000 me luta, bo kangaka bakala mosi yina salaka kima ve, bo pesaka yandi ndola sambu na mbi yina yandi salaka ve, bo niokulaka yandi tii na lufwa. Yo vandaka ve mbala ya ntete ya kufwa muntu na nku mpi kukonda lunungu mpidina na disolo ya luzingu ya bantu; yo kele mawa na kumona nde, yo vandaka mpi ve mbala ya nsuka. Kansi, lufwa yina vandaka ve bonso lufwa ya bantu ya nkaka.

² Ntangu bakala yango vandaka kuniokwama ngolo na bangunga ya nsuka ya luzingu na yandi, mambu yina salamaka na zulu monisaka nde yo vandaka diambu ya mfunu mingi. Ata yo vandaka na ntangu mpenza, mpimpa bwaka mbala mosi na nsi yina. Muntu mosi ya istware sonikaka nde, “nsemo ya mwini vilaka.” (Luka 23:44, 45) Na ntwala ya kufwa, muntu yango tubaka bangogo yai ya beto lenda vila ve: “Yo me lungana!” Ya kieleka, ntangu yandi tambikaka luzingu na yandi, yandi salaka diambu mosi ya mfunu mingi. Kimenga na yandi monisaka zola ya kuluta nene yina muntu ya nkaka me monisaka ntete ve.—Yoane 15:13; 19:30.

³ Muntu yango vandaka Yezu Kristu. Mpasi mpi lufwa na yandi na kilumbu ya Nisani 14, 33 T.B. me zabanaka mbote. Kansi mbala mingi, bantu ke vilaka diambu mosi ya mfunu mingi. Ata Yezu waka mpasi ya ngolo, muntu ya nkaka mpi waka mpasi ya ngolo kuluta. Nkutu muntu yango salaka mpi kibansa ya kuluta nene kilumbu yina—zola ya kuluta nene yina ata muntu mosi ve me monisaka na luyalanganu ya mvimba. Yandi salaka nki? Mvutu ya ngiufula yai ke kotisa beto na disolo  mosi ya mfunu mingi kuluta masolo ya nkaka: Zola ya Yehowa.

4. Inki mutindu soda mosi ya Roma bakisaka nde Yezu vandaka ve bonso bantu ya nkaka, mpi soda yango tubaka inki?

⁴ Mfumu ya basoda ya Roma yina bo ponaka sambu na kufwa Yezu yitukaka mingi ntangu mpimpa bwaka na ntwala nde Yezu kufwa mpi mutindu ntoto nikanaka. Yandi tubaka nde: “Ya kieleka, muntu yai vandaka Mwana ya Nzambi.” (Matayo 27:54) Ya kieleka, Yezu vandaka ve bonso bantu ya nkaka. Soda yina vandaka na kati ya bantu yina fwaka Mwana mosi kaka ya kubutuka ya Muntu ya Kuluta Kuzanguka! Keti Mwana yango vandaka na mbalu mingi na meso ya Tata na yandi?

5. Yezu lutisaka bamvula ikwa ti Yehowa na zulu na ntwala ya kukwisa na ntoto?

⁵ Biblia ke binga Yezu nde, “Mwana ya ntete ya lugangu yonso.” (Bakolosai 1:15) Yindula fioti—Mwana ya Yehowa vandaka na luzingu na ntwala nde bima yonso ya luyalanganu kusalama. Bantangu ikwa Tata lutisaka kumosi ti Mwana? Bantu ya nkaka ya mayele ke tubaka nde, luyalanganu me salaka bamvula kiteso ya bamiliare 13. Keti nge ke bakisa ntalu ya bamvula yina? Yo vanda nde dibanza yina kele ya masonga to ve, bamvula yina yonso me fwanana ve ti ntalu ya bamvula ya luzingu ya Mwana ya Yehowa! Yandi vandaka kusala nki bantangu yai yonso?

6. (a) Inki kisalu Mwana ya Yehowa vandaka kusala na ntwala ya kukwisa na ntoto? (b) Yehowa ke vandaka ti bangwisana ya nki mutindu ti Mwana na yandi?

⁶ Mwana vandaka na kiese ya kusadila Tata na yandi bonso, “kapita ya kisalu.” (Bingana 8:30) Biblia ke tuba nde: “Ata kima mosi ve salamaka kukonda yandi.” (Yoane 1:3) Yehowa salaka kumosi ti Mwana na yandi sambu na kuganga bima yonso ya nkaka. Bo lutisaka bantangu ya kiese mingi kibeni! Bantu mingi me zaba nde bibuti ke zolanaka mingi ti bana na bo. Zola kele mpi “kikangila ya kukuka ya bumosi.” (Bakolosai 3:14) Yindula ngolo yina bangwisana ya bamvula mingi mpidina  lenda vanda na yo! Ya kieleka, Yehowa Nzambi ti Mwana na yandi ke vandaka ti bangwisana ya ngolo kuluta bangwisana yonso ya nkaka.

7. Ntangu Yezu bakaka mbotika, Yehowa kudiwaka nki mutindu sambu na Mwana na yandi?

⁷ Ata mpidina, Tata tindaka Mwana na yandi sambu na kubutuka na ntoto bonso bebe. Kusala mpidina tendulaka nde yandi fwete kabwana bamvula mingi ti Mwana na yandi ya zola. Tuka na zulu, Yandi vandaka kutala na dikebi mpenza ntangu mwana na yandi ke yela tii ntangu yandi kumaka muntu ya kukuka. Ntangu Yezu kumaka ti bamvula 30, yandi bakaka mbotika. Yehowa kudiwaka nki mutindu na ntangu yina? Yandi mosi tubaka tuka na zulu nde: “Yai kele Mwana na mono, ya mono ke zolaka mingi.” (Matayo 3:17) Ntangu Yehowa monaka nde Yezu me lungisa mambu yonso yina baprofete tubaka, ntembe kele ve nde yo pesaka yandi kiese mpenza!—Yoane 5:36; 17:4.

8, 9. (a) Bo salaka Yezu nki na Nisani 14, ya mvu 33 T.B., mpi nki mutindu Tata na yandi ya zulu kudiwaka? (b) Sambu na nki Yehowa pesaka nzila nde Mwana na yandi kuniokwama mpi kufwa?

⁸ Kansi nki mutindu Yehowa kudiwaka na Nisani 14, 33 T.B.? Yandi kudiwaka nki mutindu ntangu bo yekulaka Yezu mpi kibuka mosi ya bantu kangaka yandi na mpimpa? Ntangu banduku ya Yezu tinaka yandi mpi ntangu bantu sambisaka yandi na mutindu ya mbi? Ntangu bo vwezaka yandi, bo losilaka yandi mate mpi bo bulaka yandi makofi? Ntangu bo bulaka yandi fimbu mpi lwadisaka yandi na mukongo? Ntangu bo bulaka yandi bansonso na maboko ti na makulu mpi bo bikaka yandi na zulu ya nti sambu bantu kuseka yandi? Tata kudiwaka nki mutindu ntangu Mwana na yandi ya zola bokaka na ntangu yina ya mpasi ya lufwa? Inki mutindu Yehowa kudiwaka ntangu Yezu fwaka, ntangu yina, sambu na mbala ya ntete banda luyalanganu me salamaka, Mwana na Yandi ya zola vandaka diaka ve na luzingu?—Matayo 26:14-16, 46, 47, 56, 59, 67; 27:38-44, 46; Yoane 19:1.

⁹ Beto kele ve na mvutu ya siki-siki. Sambu Yehowa ke  vandaka ti mawi, beto kele ve ti bangogo yina beto lenda sadila sambu na kutendula mpasi yina yandi waka sambu na lufwa ya Mwana na yandi. Kansi beto lenda tendula kikuma yina pusaka Yehowa na kupesa nzila na lufwa yina. Sambu na nki Tata ndimaka mpasi ya mutindu yina? Mvutu kele na Yoane 3:16, verse mosi ya mfunu mingi yina bantu ke bingaka nde Evanzile na bunkufi. Yo ke tuba nde: “Sambu Nzambi zolaka nsi-ntoto mingi kibeni yo yina yandi pesaka Mwana na yandi mosi kaka ya kubutuka, na mpila nde konso muntu yina ke monisa lukwikilu na yandi kufwa ve kansi yandi baka luzingu ya mvula na mvula.” Diambu yina pusaka Yehowa na kusala mpidina kele: zola. Dikabu ya Yehowa—mutindu yandi tindaka Mwana na yandi sambu na kuniokwama mpi kufwa sambu na beto—vandaka zola mosi ya kuluta nene mpenza.

10. Bantu ke vandaka na mpusa ya nki, mpi nki beto lenda tuba sambu na ntendula ya ngogo “zola”?

¹⁰ Ngogo “zola” ke tendula nki? Bantu ke tubaka nde zola kele mpusa ya kuluta ngolo yina bantu ke vandaka na yo. Banda na lubutuku ti na lufwa, muntu ke sosaka nde bo zola yandi mpi nde yandi yela na kisika yina bantu kele na zola; kansi yandi ke niokwamaka mpi ke fwaka nswalu kana bantu ke zola yandi ve. Ata mpidina, zola kele mpasi na kutendula. Ya kieleka bantu ke tubilaka zola mingi. Bo ke lembaka ve kubasisa mikanda mingi, bankunga mpi ba-poeme ya ke tubila zola. Kansi mambu yai yonso ke tendulaka ve zola mbote-mbote. Nkutu mutindu bantu ke tubilaka yo mingi me salaka nde ntendula na yo kukuma diaka mpasi kibeni.

11, 12. (a) Na wapi beto lenda zaba mambu mingi ya ke tadila zola, mpi sambu na nki? (b) Ndinga ya Kigreki ya ntama ke tubilaka nki mitindu ya zola, mpi Masonuku ya Kigreki ke sadilaka mbala mingi nki ngogo sambu na kutubila “zola”? (Tala mpi noti na nsi ya lutiti.) (c) Agapê ke tendula nki?

¹¹ Kansi Biblia ke longa zola na mutindu ya pwelele. William Vine sonikaka na diksionere na yandi nde: “Zola ke monanaka kaka na mambu yina yo ke pusa muntu na kusala.”  Mambu ya Yehowa me salaka, yina kele na Biblia, ke pesaka beto malongi mingi ya ke tadila zola na yandi ya kuluta nene—zola ya ntima, yina yandi ke vandaka na yo sambu na bigangwa na yandi. Mu mbandu, nki lendaka kutendula pwelele zola ya kuluta nene yina Yehowa me monisilaka beto, mutindu beto tubilaka yo na luyantiku? Na kapu ya ke landa, beto ta tadila bambandu mingi ya nkaka ya ke monisa zola ya Yehowa. Beto ta bakisa mpi mwa mambu ya ke tadila bangogo ya kisina yina bo balulaka na Biblia nde “zola.” Na ndinga ya Kigreki ya ntama, bo vandaka kusadila bangogo tatu sambu na kutubila “zola.” * Kansi na Masonuku ya Kigreki, ngogo ya bo ke sadilaka mingi na kati ya bangogo yai kele agapê. Diksionere mosi ke bingaka yo nde, “ngogo ya kuluta ngolo ya kutubila zola.” Sambu na nki?

¹² Agapê ke tendula zola yina ke landaka minsiku. Yo yina, yo kele ve kaka mawi yina muntu ke vandaka na yo na ntima sambu na bankaka. Yo ke tendula mambu mingi; yo kele zola yina muntu ke yindulaka ntete na ntwala ya kumonisa yo mpi yandi ke salaka yo na luzolo yonso. Kima ya kuluta mfunu kele nde, agapê ke vandaka ve na bwimi. Mu mbandu, beto tadila diaka Yoane 3:16. “Nsi-ntoto,” yina Nzambi zolaka mingi kibeni mpi pesaka Mwana na yandi mosi kaka ya kubutuka, ke tendula inki? Yo kele bantu yina bo lenda sumba diaka. Yo ke tadila mpi bantu mingi yina ke kudipesaka na masumu. Keti Yehowa ke zolaka konso muntu na kati na bo bonso nduku, mutindu yandi zolaka Abrahami, muntu ya kwikama? (Yakobo 2:23) Ve, kansi yandi ke monisilaka bo yonso mambote na zola yonso, ata yo ke lomba nde yandi sala kibansa ya nene. Yandi ke zolaka nde bo yonso kubalula ntima  mpi kusoba bikalulu na bo. (2 Piere 3:9) Bantu mingi ke salaka yo. Yehowa ke vandaka na kiese ya kuyamba bo bonso banduku.

13, 14. Inki ke monisa nde Agapê kele zola yina ke vandaka na mawi ya tiya-tiya?

¹³ Kansi, bantu ya nkaka ke bakisaka mbote ve agapê. Bo ke yindulaka nde yo kele zola mosi ya ke sukaka kaka na mabanza, kansi na ntima ve. Kansi mbala mingi, agapê ke tendulaka mawi ya zola ya tiya-tiya. Mu mbandu, ntangu Yezu tubaka nde, “Tata ke zolaka Mwana,” yandi sadilaka ngogo agapê. (Yoane 3:35) Keti zola yina me konda mawi ya tiya-tiya? Simba nde na Yoane 5:20, Yezu tubaka mpi nde “Tata kele na zola sambu na Mwana;” awa yandi sadilaka ngogo philéô. Mbala mingi, Yehowa ke monisaka zola ti mawi ya tiya-tiya. Kansi, zola na yandi ke sukaka ve na mawi ya mpamba. Yo ke landaka minsiku na yandi ya mayele mpi ya lunungu.

¹⁴ Mutindu beto monaka, bikalulu yonso ya Yehowa ke vandaka ya kuyituka, ya kukuka, mpi yo ke bendaka bantu na Yehowa. Kansi zola ke bendaka bantu mingi kuluta bikalulu yonso ya nkaka. Ata kima mosi ve ke bendaka beto na Yehowa kuluta zola na yandi. Kima ya kiese kele nde, zola kele kikalulu na yandi ya kuluta nene. Inki mutindu beto me zaba yo?

15. Biblia ke tuba nki sambu na kikalulu ya Yehowa ya zola?

¹⁵ Biblia ke tuba kima mosi ya kuluta mfunu sambu na kikalulu yai ya iya ya Yehowa: “Nzambi kele zola.” (1 Yoane 4:8) Ya kieleka, yandi ke vandaka ti bikalulu yai ya nkaka ya nene: ngolo, lunungu, mpi mayele. Yo ke katukaka na yandi, mpi ata muntu mosi ve me fwanana ti yandi na bikalulu yai yonso tatu. Kansi kikalulu na yandi ya zola kele ya sipesiali.

16-18. (a) Inki ke monisa nde zola kele kikalulu mosi ya sipesiali? (b) Na kati ya bigangwa yonso na ntoto, sambu na nki muntu kele kifwani ya mbote sambu na kumonisa zola ya Yehowa?

¹⁶ Yehowa kele muntu mosi ya ke vandaka ti mawi mpi bikalulu mingi; zola kele na kati ya bikalulu yango. Kansi, Yehowa me fulukaka na zola. Mukanda mosi ke tubaka sambu na verse  yai nde: “Kimuntu ya Yehowa ya mvimba kele zola.” Beto lenda tuba nde: Ngolo ya Yehowa ke sadisaka yandi na kusala mambu. Lunungu ti mayele na yandi ke twadisaka na mutindu ya kusala mambu. Kansi zola ya Yehowa ke pusaka yandi na kusala mambu. Zola na yandi ke monanaka konso ntangu yina yandi ke monisaka bikalulu yina ya nkaka.

¹⁷ Mbala mingi, bantu ke tubaka nde zola kele kimuntu ya mvimba ya Yehowa. Yo yina, kana beto ke zola kuzaba zola yina ke landaka minsiku, beto fwete longuka na kuzaba Yehowa. Ya kieleka beto lenda mona mpi kikalulu yai ya kitoko na bantu. Kansi sambu na nki bantu kele ti yo? Ntangu Yehowa gangaka muntu, ntembe kele ve nde yandi zabisaka Mwana na yandi mambu yai: “Ntangu yai beto ke sala bantu, bo ta vanda bonso beto, bo ta fwanana na beto.” (Kuyantika 1:26) Na kati ya bigangwa yonso awa na ntoto, kaka bantu lenda pona na kumonisa zola mpi kulanda mbandu ya Tata na bo ya zulu. Kuvila ve nde Yehowa sadilaka bigangwa ya mutindu na mutindu sambu na kufwanisa yo ti bikalulu na yandi ya nene. Kansi yandi me ponaka muntu, kigangwa ya kuluta bigangwa yonso na ntoto, sambu na kufwanisa yandi ti zola, kikalulu na Yandi ya kuluta nene.—Ezekiele 1:10.

¹⁸ Kana beto ke zola bantu kukonda bwimi, na mutindu ya ke wakana ti minsiku ya Yehowa, beto ke monisa kikalulu na yandi ya nene. Yo kele kaka mutindu ntumwa Yoane sonikaka: “Kansi beto, beto ke zolaka, sambu yandi zolaka beto ntete.” (1 Yoane 4:19) Kansi nki mutindu Yehowa me zolaka beto ntete?

19. Sambu na nki beto lenda tuba nde zola vandaka mfunu mingi na kisalu ya Yehowa ya kuganga?

¹⁹ Zola kele ve kima ya mpa. Inki pusaka Yehowa na kuyantika kuganga? Yo kele ve nde sambu yandi vandaka kudiwa yandi mosi mpi vandaka na mfunu ya banduku. Yehowa kele ya kukuka mpi ke lungisaka bampusa na yandi yandi mosi; yandi me konda ve ata kima mosi yina muntu ya nkaka lenda pesa  yandi. Kansi zola na yandi, kikalulu yina ke pusaka na kusala mambu, pusaka yandi na kukabula kiese ya luzingu ti bigangwa ya mayele yina lenda sepela na dikabu ya mutindu yai. “Luyantiku ya lugangu ya Nzambi” vandaka Mwana na yandi mosi kaka ya kubutuka. (Kusonga 3:14) Na nima, Yehowa sadilaka yandi bonso Kapita ya Kisalu sambu na kuganga bima yonso ya nkaka, banda na bawanzio. (Yobi 38:4, 7; Bakolosai 1:16) Sambu yandi salaka bo ti kimpwanza, mayele, mpi mawi, bigangwa yai ya ngolo vandaka ti makuki ya kuzolana—kuzolana bo na bo mpi kuzola Nzambi. (2 Bakorinto 3:17) Yo yina, bo ke zolaka sambu Nzambi zolaka bo ntete.

20, 21. Inki vandaka kumonisa Adami ti Eva nde Yehowa ke zolaka bo, kansi nki bo salaka?

²⁰ Yo vandaka mpi mutindu mosi sambu na bantu. Banda na luyantiku, Adami ti Eva vandaka na kati ya zola mpenza. Na Paladisu, kilanga ya Edeni yina bo vandaka kuzinga, bo vandaka kumona bisika yonso zola ya Tata sambu na bo. Tala mambu Biblia ke tuba: ‘Ebuna Mfumu Nzambi salaka kilanga na ntoto ya Edeni, na ndambu ya este. Muna yandi tulaka muntu ya yandi salaka.’ (Kuyantika 2:8) Keti nge me kotaka dezia na kilanga mosi to parke ya kitoko mpenza? Inki pesaka nge kiese? Ntangu yina ke lutaka na kati-kati ya matiti ya banti sambu na kupesa nsemo na mwa bisika ya mudidi? Bintuntu ya kitoko yina ke fulukaka na ntoto? Makelele ya nsi-nsi ya masa yina ke kulumuka, bankunga ya bandeke, mpi makelele ya baniama? Ebuna nsudi ya banti, ya bambuma, ti ya bintuntu? Na mambu yai, ata kilanga mosi ve to parke lenda fwanana ti kilanga ya Edeni. Sambu na nki?

²¹ Yehowa yandi mosi muntu salaka kilanga yai! Ntembe kele ve nde yo vandaka kitoko ya kuluta mpenza. Banti yonso ya kitoko to ya bambuma ya kitoko vandaka muna. Masa vandaka ya kufwana na kati, yo vandaka nene mpenza ti bambisi ya mutindu na mutindu. Adami ti Eva vandaka na bima yonso yina lendaka kupesa bo kiese na mambu yonso; bo vandaka ti kisalu ya mbote mpi bangwisana ya kukuka. Sambu Yehowa muntu zolaka bo ntete, bo vandaka na bikuma ya  mbote ya kuzola yandi mpi. Kansi bo salaka ve mpidina. Na kisika ya kulemfukila Tata na bo ya zulu na zola yonso, bo kumaka na bwimi mpi kolamaka na bansiku na yandi.—Kuyantika, kapu 2.

22. Inki mutindu bangidika yina Yehowa bakaka ntangu kukolama basikaka na Edeni ke monisa nde zola na yandi kele ya kwikama?

²² Ntembe kele ve nde yo pesaka Yehowa mpasi mpenza na ntima! Kansi, keti kukolama yai kumisaka yandi ntima-mbi? Ve! “Sambu . . . kuzola ya yandi ke zolaka beto yo ke manaka ve.” (Nkunga 136:1) Yo yina yandi bakaka mbala mosi bangidika ya zola sambu na kusumba diaka bana ya Adami ti Eva, bayina kele na nkadilu ya mbote. Mutindu beto monaka yo, bangidika yai ke tadila mpi kimenga ya nkudulu ya Mwana na yandi ya zola, kimenga yina lombaka nde Tata kusala kibansa ya nene.—1 Yoane 4:10.

23. Sambu na nki Yehowa ke vandaka “Nzambi ya kiese,” mpi kapu ya ke landa ta pesa mvutu na nki ngiufula ya mfunu mingi?

²³ Ee, banda na luyantiku, Yehowa ke monisaka nde yandi muntu “zolaka beto ntete.” Yandi ke monisaka yo na mitindu mingi mpenza. Zola ke siamisaka kuwakana mpi kiese; yo yina, beto ke yituka ve na kumona nde Biblia ke binga Yehowa, “Nzambi ya kiese.” (1 Timoteo 1:11) Kansi ngiufula ya mfunu yo yai: Keti Yehowa ke zolaka mpenza muntu mosi-mosi na kati na beto? Kapu ya ke landa ta pesa mvutu na ngiufula yai.