1. Inki mutindu beto ke kudiwaka kana bo me sadila muntu mambu kukonda lunungu?

BO ME YIBA mama mosi ya mununu mpi ya mufwidi mbongo yonso ya yandi me bumbaka. Mama mosi ya nku me losa mwana na yandi ya fioti na bala-bala. Bo me tula bakala mosi na boloko sambu na mambu yina yandi salaka ve. Inki mutindu nge ke kudiwa na mambu yai? Ntembe kele ve nde, yo Ke pesa nge mpasi; yo ke mpidina sambu Nzambi gangaka beto na makuki ya kuzaba mambu ya mbote ti ya mbi. Beto ke waka makasi kana bo me sadila muntu mambu kukonda lunungu. Beto ke zolaka nde bo futa muntu yango, mpi bo pesa muntu yina salaka mambu ya kukonda lunungu ndola. Kana yo salama ve mpidina, beto ke kudiyulaka nde: ‘Keti Nzambi ke mona mambu ya ke salama? Sambu na nki yandi ke sala ve ata kima?’

2. Habakuki salaka nki ntangu yandi monaka mambu ya kukonda lunungu, mpi sambu na nki Yehowa nganinaka yandi ve?

² Banda ntama, bansadi ya Yehowa ya kwikama me kudiyulaka mpi bangiufula ya mutindu mosi. Mu mbandu, Profete Habakuki yulaka Yehowa na kisambu nde: “Sambu na nki nge ke bika mono kumona mambu ya mbi mutindu yai? Sambu na nki nge ke tala bampasi ke niokula bantu mpidiyai?” (Habakuki 1:3) Yehowa nganinaka ve Habakuki mutindu yandi yulaka bangiufula yina ya pwelele, sambu Yandi muntu tulaka mpusa ya lunungu na ntima ya bantu. Ee, Yehowa me pesaka beto ndambu ya kikalulu na yandi ya lunungu ya nene.

3. Sambu na nki beto lenda tuba nde Yehowa ke zabaka mambu yonso ya kukonda lunungu kuluta beto?

³ Yehowa ke zabaka mambu yonso ya kukonda lunungu. Yandi ke monaka mambu yonso ya ke salamaka. Biblia ke tuba  sambu na bilumbu ya Noa nde: “Nzambi monaka nde na bisika yonso ya nsi-ntoto bantu vandaka kusala mambu ya mbi mingi, ntangu yonso bo vandaka kaka na bangindu ya mbi mpenza na ntima na bo.” (Kuyantika 6:5) Beto tadila ntendula ya bansa yango. Mbala mingi, beto ke zabaka mambu ya kukonda lunungu na mwa mambu yina beto ke waka to yina beto mosi ke kutanaka na yo. Kansi Yehowa ke zabaka mambu ya kukonda lunungu yina ke salamaka na ntoto ya mvimba. Yandi ke monaka yo yonso. Nkutu, yandi lenda zaba mpi bangindu yina kele na ntima—disongidila bangindu ya mbi yina ke pusaka muntu na kusala mambu ya kukonda lunungu.—Yeremia 17:10.

4, 5. (a) Inki mutindu Biblia ke monisa nde Yehowa ke kudibanzaka sambu na bantu yina bo ke sadilaka mambu kukonda lunungu? (b) Inki mutindu bo me sadilaka Yehowa mambu kukonda lunungu?

⁴ Kansi Yehowa ke sukaka ve kaka na kuzaba nde mambu ya kukonda lunungu ke salama. Yandi ke kudibanzaka mpi sambu na bantu yina bo ke sadilaka mambu kukonda lunungu. Ntangu makanda ya nkaka ya bambeni vandaka kuniokula bantu na yandi, Yehowa “Nzambi vandaka kuwila bo mawa ntangu bo vandaka kudila-dila sambu na bampasi ya bambeni vandaka kumonisa bo.” (Bazuzi 2:18) Ziku, nge me monaka nde bantu ya nkaka ke kudiyangisaka diaka ve ntangu bo ke monaka mambu ya kukonda lunungu ke salama sambu bo me yikanaka na kumona yo. Kansi Yehowa kele ve mutindu yai. Yandi me monaka mambu ya kukonda lunungu ya mutindu na mutindu, banda bamvula kiteso ya 6 000; kansi, yandi ke mengaka yo kaka. Nkutu, Biblia ke zabisa beto nde Nzambi ke mengaka mambu bonso “munoko ya luvunu,” “maboko yina ke fwaka bantu me sala mbi ve” mpi “temwe yina ke tubaka luvunu na luvunu.”—Bingana 6:16-19.

⁵ Beto tadila mutindu Yehowa nganinaka ngolo bantwadisi ya Izraele sambu na mambu ya kukonda lunungu yina bo vandaka kusala. Na nzila ya profete na yandi, yandi yulaka bo ngiufula yai: “Keti beno ve bantu ya bo tulaka na kulandaka mbote-mbote bansiku ya Nzambi?” Na nima ya kutubila  pwelele mutindu ya mbi yina bo vandaka kusadila kiyeka na bo, Yehowa zabisaka bo mambu yina ta kumina bo: “Beno ta didila Mfumu Nzambi, kansi yandi ta wila beno ve; yandi ta tala beno ve sambu beno salaka mbi.” (Mishe 3:1-4) Yehowa ke mengaka kibeni mambu ya kukonda lunungu! Nkutu yandi vandaka muntu ya ntete ya bo sadilaka mambu kukonda lunungu. Banda bamvula mingi, Satana ke sosilaka yandi makambu. (Bingana 27:11) Diaka, bo sadilaka Yehowa kima mosi ya kuluta mbi, ya kukonda lunungu ntangu bo fwaka Mwana na yandi bonso muntu mosi ya mbi, ata “yandi salaka masumu ve.” (1 Piere 2:22; Yezaya 53:9) Ntembe kele ve nde, Yehowa ke zabaka mpi ke tudilaka bantu yina bo ke sadilaka mambu kukonda lunungu dikebi.

6. Beto ke kudiwaka nki mutindu kana bo me sadila beto mambu kukonda lunungu, mpi sambu na nki?

⁶ Yo yina, mambu ya kukonda lunungu ke pesa beto makasi—yo vanda ntangu bo me sadila muntu ya nkaka to bo me sadila beto mosi. Nzambi gangaka beto na kifwani na yandi, mpi mambu ya kukonda lunungu ke wakanaka ve ata fioti na bikalulu ya Yehowa. (Kuyantika 1:27) Kansi, sambu na nki Yehowa ke pesaka nzila na mambu ya kukonda lunungu?

7. Tubila mutindu bo tulaka ntembe na luyalu ya Yehowa.

⁷ Mvutu ya ngiufula yai me simbama na ntembe yina ke tadila luyalu. Mutindu beto monaka yo, Ngangi kele ti nswa ya kuyala ntoto ya mvimba mpi bima yonso yina kele na kati. (Nkunga 24:1; Kusonga 4:11) Kansi, na luyantiku ya disolo ya luzingu ya bantu, bo tulaka ntembe na luyalu ya Yehowa. Yo yantikaka nki mutindu? Yehowa pesaka Adami, muntu ya ntete, ntuma ya kudia ve mbuma ya nti mosi, yina vandaka na Paladisu. Nzambi kebisaka yandi nde, ‘kilumbu nge ta dia yo, ntembe kele ve nde nge ta fwa.’ (Kuyantika 2:17) Nsiku yai ya Nzambi vandaka ngolo ve sambu na Adami ti nkento na yandi Eva. Kansi, Satana ndimisaka Eva nde Nzambi vandaka kutudila bo bansiku kaka mpamba mpidina. Nki ta kumina  yandi kana yandi dia mbuma ya nti yina? Satana zabisaka yandi nde: “Luvunu! Beno ta fwa ve. Nzambi tubaka mpidina sambu yandi zaba nde kilumbu ya beno ta dia yo, meso na beno ta kanguka, beno ta vanda bonso yandi Nzambi, beno ta zaba mambu ya mbote ti mambu ya mbi bonso yandi.”—Kuyantika 3:1-5.

8. (a) Satana monisaka nki na mambu yina yandi zabisaka Eva? (b) Inki ntembe Satana tulaka sambu na luyalu ya Nzambi?

⁸ Na bangogo yina, Satana monisaka nde Yehowa sukaka ve kaka na kubumbila Eva mambu ya mfunu, kansi yandi kusaka mpi Eva. Satana tulaka ve ntembe nde Nzambi kele kibeni mfumu ya bima yonso. Kansi yandi tulaka ntembe na lunungu ya Yehowa mpi na nswa na yandi ya kuyala. Na kutuba ya nkaka, yandi monisaka nde Yehowa vandaka kusadila ve luyalu na Yandi na lunungu yonso mpi sambu na mambote ya bantu na Yandi.

9. (a) Inki kuminaka Adami na Eva ntangu bo kolamaka na Nzambi, mpi yo basisaka nki bangiufula? (b) Sambu na nki Yehowa fwaka ve bankolami yai mbala mosi?

⁹ Na nima, Adami na Eva kolamaka na Yehowa ntangu bo diaka mbuma yina yandi buyisaka bo. Yo yina, yo lombaka nde bo baka ndola ya lufwa mutindu Nzambi zabisaka bo. Luvunu ya Satana basisaka bangiufula ya mfunu. Keti Yehowa kele kibeni na nswa ya kuyala bantu, to bantu fwete kudiyala bo mosi? Keti Yehowa ke sadilaka luyalu na yandi na mutindu ya kuluta mbote? Yehowa lendaka kusadila ngolo na yandi ya kuluta nene sambu na kufwa bankolami yina mbala mosi. Kansi ntembe yango tadilaka luyalu ya Yehowa, kansi ngolo na yandi ve. Yo yina, kufwa Adami, Eva, ti Satana zolaka kumonisa ve nde luyalu ya Yehowa kele ya lunungu. Nkutu, yo zolaka kubasisa bantembe sambu na luyalu na yandi. Mutindu mosi kaka ya kuzaba kana bantu lendaka kudiyala mbote-mbote kukonda lutwadisu ya Nzambi vandaka ya kubikila bo ntangu mingi.

10. Bamvula yai yonso ya me lutaka ke monisaka nki sambu na luyalu ya bantu?

¹⁰ Bamvula yai yonso ya me lutaka ke monisa nki? Na nsungi ya mafunda mingi, bantu me mekaka baguvernema  ya mutindu na mutindu, mu mbandu autocratie, démocratie, socialisme mpi communisme. Mambu yai Biblia ke tuba ke monisa pwelele mbuma yina baguvernema yai me butaka: “Bantu ya nkaka kele bamfumu ebuna bankaka ke mona mpasi na maboko na bo.” (Longi 8:9) Profete Yeremia kusaka ve ntangu yandi tubaka nde: “Mfumu Nzambi, mono zaba nde ke na muntu ve lenda sola nzila na yandi mosi, ke na muntu ve lenda songa nzila na makulu na yandi ntangu yandi ke tambula.”—Yeremia 10:23.

11. Sambu na nki Yehowa me bikaka nde bantu kumona mpasi?

¹¹ Yehowa zabaka banda luyantiku nde, kana bantu me baka kimpwanza, to me kudiyala, yo ta natila bo kaka bampasi ya mingi. Keti yo kele kukonda lunungu mutindu yandi me bikaka nde mambu ya mpasi landa na kusalama? Ata fioti ve! Beto baka mbandu: Yindula nde bo fwete sala mwana na nge operasio sambu na kugulusa yandi. Nge me bakisa nde operasio yina ta sala yandi mpasi mingi, mpi yo ke pesa nge mawa kibeni. Kansi nge ke zaba mpi nde, yo ta sadisa mwana na nge na kukuma ti mavimpi ya mbote. Mutindu mosi, Nzambi zabaka—mpi nkutu yandi bikulaka—nde kupesa bantu nswa ya kuyala ta natila bo bampasi ya mingi kibeni. (Kuyantika 3:16-19) Kansi, yandi zabaka mpi nde, sambu bantu kuvanda na luzingu ya mbote mpi ya mvula na mvula, yo lombaka kubikila bo ntangu ya kumona malanda ya mbi ya kukolama na bo. Na mutindu yina, ntembe yango lenda mana kimakulu.

12. Mutindu mbandu ya Yobi ke monisa yo, Satana fundaka bantu nde nki?

¹² Ntangu Satana tulaka ntembe na lunungu mpi na nswa ya Yehowa ya kuyala, yandi kusilaka Yehowa makambu na yina me tala luyalu na Yandi; kansi yandi kusilaka mpi bansadi ya Nzambi makambu na yina me tala kwikama na bo. Mu mbandu, tala mambu yina Satana tubaka sambu na Yobi, muntu ya  lunungu: “Si nge ke kebaka yandi ti fami na yandi ti bima yonso ya yandi ke na yo. Nge ke salaka yandi mbote na mambu yonso ya yandi ke salaka; nge me pesaka yandi mpi bambisi mingi, yo me fuluka na ntoto ya mvimba. Kansi ntangu yai, meka fioti na kubotula bima yonso ya yandi ke na yo, nge ta mona nde yandi ta finga nge na meso ya bantu yonso!”—Yobi 1:10, 11.

13. Satana zolaka kutuba nki ntangu yandi fundaka Yobi, mpi nki mutindu yo ke tadila bantu yonso?

¹³ Satana zolaka kumonisa nde Yehowa sadilaka ngolo na Yandi ya kutanina sambu na kuleba Yobi na kubikala ya kwikama. Yo monisaka mpi nde, kwikama ya Yobi vandaka ya luvunu, mpi nde yandi vandaka kusambila Nzambi kaka sambu na kubaka lufutu. Satana tubaka mpi nde, kana Nzambi yambula kusakumuna Yobi, Yobi ta finga Yandi. Satana zabaka nde Yobi ‘ke lemfukaka mpenza na Nzambi, mpi ke zolaka ve kusala mambu ya mbi.’ * Yo yina, kana yandi kuka na kubebisa kwikama ya Yobi, nani ya nkaka lendaka kubikala ya kwikama? Yo ke monisa nde Satana vandaka kutula ntembe na kwikama ya bantu yonso yina ke zola kusadila Nzambi. Sambu na kumonisa nde ntembe yango ke tadila Yobi mpamba ve, Satana zabisaka Yehowa nde: “Muntu [Yobi mpamba ve] lenda bikisa bima yonso ya yandi ke na yo kansi moyo na yandi ve.”—Yobi 1:8; 2:4.

14. Disolo ya luzingu ya bantu me monisaka nki sambu na mambu yina Satana fundaka bantu?

¹⁴ Disolo ya luzingu ya bantu me monisaka nde, bonso Yobi, bantu mingi me bikalaka ya kwikama na Yehowa na ntangu ya bampasi—ata Satana kusilaka bantu makambu. Mutindu na bo ya kuzinga me pesaka Yehowa kiese na ntima, mpi yo me pesaka yandi dibaku ya kupesa Satana mvutu yai na ntembe yina yandi basisaka: bantu yonso ve ta bika kusadila Nzambi  kana bo me kutana na bampasi. (Baebreo 11:4-38) Ee, bantu ya ntima ya mbote me yambulaka ve Nzambi. Ata ntangu bo ke zabaka ve nki bo lenda sala na ntwala ya bampasi ya ngolo, bo ke kudipesaka kaka na Yehowa sambu na kubaka ngolo ya kukanga ntima.—2 Bakorinto 4:7-10.

15. Inki ngiufula beto lenda kudiyula sambu na balusambisu ya Yehowa ya ntangu ya ntama mpi ya bilumbu ke kwisa?

¹⁵ Kansi lunungu ya Yehowa ke tadila kaka ve ntembe yina basikaka sambu na luyalu na yandi mpi sambu na kwikama ya bantu. Biblia ke tubila mpi mutindu Yehowa sambisaka bantu ya nkaka mpi makanda ya mvimba. Yo kele mpi ti bambikudulu ya balusambisu na yandi ya bilumbu ke kwisa. Inki lenda sadisa beto na kutula ntima nde Yehowa me sambisaka mpi ta sambisa bantu na lunungu yonso?

16, 17. Inki bambandu ke monisa nde, bantu ke bakisaka ve lunungu ya kieleka sambu bo kele bantu ya kukonda kukuka?

¹⁶ Sambu na Yehowa, beto lenda tuba mpenza nde “banzila na yandi yonso kele lunungu.” (Kulonga 32:4, NW) Ata muntu mosi ve lenda tuba mambu yai sambu na yandi mosi; mutindu na beto ya kutadila mambu kele ya kukonda kukuka. Yo yina mbala mingi, beto ke zabaka mbote ve mambu ya lunungu. Beto baka mbandu ya Abrahami. Yandi bondilaka Yehowa sambu na kufwa ve Sodome—ata mambi fulukaka kuna. Yandi yulaka Yehowa nde: ‘Keti nge ta fwa bantu ya mbote nzila mosi na bantu ya mbi?’ (Kuyantika 18:23-33) Mvutu vandaka nde, ve. Yehowa “bwisaka tiya ya ngolo na zulu” ya Sodome kaka ntangu bantu ya lunungu, disongidila Loti ti bana na yandi, kumaka na mbanza Soare. (Kuyantika 19:22-24) Kansi, Yonasi “waka makasi” ya mingi ntangu Nzambi wilaka bantu ya Ninive mawa. Sambu yandi bikulaka nde bantu ya Ninive ta fwa, yandi zolaka kaka nde bo fwa sambu ntima na yandi kukita—ata bo balulaka ntima.—Yonasi 3:10–4:1.

¹⁷ Yehowa kitisaka Abrahami ntima nde, yandi ke sadilaka ve lunungu na Yandi kaka sambu na kufwa bantu ya mbi kansi  sambu na kugulusa mpi bantu ya lunungu. Yonasi bakaka mpi dilongi nde, Yehowa kele Nzambi ya mawa. Kana bantu ya mbi me soba luzingu na bo, yandi ‘ke wilaka bo mawa.’ (Nkunga 86:5) Yehowa me swaswana na bantu yina ke waka boma nde bo ta botula bo kimfumu; yandi ke pesaka ve ndola kaka sambu na kumonisa nde yandi kele na kiyeka, to kuwa boma nde kana yandi wila muntu mawa, bo ta mona nde yandi kele ngolo ve. Yandi ke wilaka bantu mawa, kana yo me fwana na kuwila bo mawa.—Yezaya 55:7; Ezekiele 18:23.

18. Monisa na nsadisa ya Biblia nde, Yehowa ke bikaka ve nde mawi mpamba kutambusa yandi.

¹⁸ Kansi Yehowa ke bikaka ve nde mawi mpamba kutambusa yandi. Ntangu bantu na yandi kudikotisaka na lusambu ya biteki, yandi zabisaka bo pwelele nde: “Mono ke sambisa nge na mambu yonso ya nge salaka. Nge ta baka ndola sambu na bifu na nge ya mbi. Mono ta bika ve kupesa nge ndola, mono ta wila nge mawa ve. Mono ke pesa nge ndola sambu na mambu ya mbi ti ya nsoni ya nge me salaka.” (Ezekiele 7:3, 4) Kana bantu ke landa na kusala mambu ya mbi, Yehowa ke sambisaka bo sambu na mambu yina. Kansi yandi ke sosaka ntete banzikisa ya siki-siki na ntwala ya kupesa ndola. Yo yina, ntangu yandi monaka nde ‘bo me funda mingi’ bantu ya Sodome na Gomore, Yehowa tubaka nde: “Mono fweti kwenda kutala kana mambu yai kele ya kieleka to ve.” (Kuyantika 18:20, 21) Beto kele na ntonda mpenza sambu Yehowa kele ve bonso bantu mingi yina ke bakaka badesizio nswalu na ntwala ya kuwa mambu yonso! Ya kieleka, Yehowa kele kaka mutindu Biblia ke tubaka, disongidila ‘Nzambi mosi ya kwikama yina me konda ve lunungu ata fioti.’—Kulonga 32:4.

19. Beto lenda sala nki, kana beto ke bakisa ve mutindu Yehowa ke sadilaka lunungu?

¹⁹ Biblia ke tubilaka ve mambu yonso yina Yehowa salaka na ntangu ya ntama; yo ke tubilaka mpi ve mambu ya fioti-fioti ya ke tadila mutindu Yehowa ta sambisa bantu ya nkaka to bimvuka ya bantu na bilumbu ke kwisa. Kana Biblia me tubila ve mambu  ya fioti-fioti ya disolo mosi to mbikudulu mosi, mpi beto ke bakisa yo ve, beto lenda monisa kwikama bonso profete Mishe; yandi sonikaka nde: ‘Mono ke tala kaka Nzambi, yandi ta gulusa mono.’—Mishe 7:7.

20, 21. Sambu na nki beto lenda tula ntima nde Yehowa ta salaka kaka mambu ya mbote?

²⁰ Beto lenda tula ntima nde, Yehowa ta salaka mambu ya mbote konso ntangu. Ata yo ke monana nde bantu ke tula ve dikebi na mambu ya kukonda lunungu, Yehowa ke sila beto nde: “Mono muntu ke vutulaka mbela; mono muntu ta pesa ndola.” (Baroma 12:19) Kana beto ke landa kuvingila, beto ta monisa lukwikilu ya ngolo bonso Polo, yina tubaka nde: “Keti Nzambi me konda lunungu? Ata fioti ve!”—Baroma 9:14.

²¹ Kansi bubu yai, beto ke zinga na “bantangu ya mpasi mpi ya nku.” (2 Timoteo 3:1) Kukonda lunungu mpi ‘mambu ya mbi’ ke pesa bantu mpasi mingi. (Longi 4:1) Kansi Yehowa me sobaka ve. Yandi ke mengaka kaka mambu ya kukonda lunungu, mpi yandi ke kudibanzaka sambu na bantu yina ke kutana ti yo. Kana beto ke bikala ya kwikama na Yehowa mpi na luyalu na yandi, yandi ta pesa beto ngolo ya kukanga ntima tii na ntangu yina yandi me tulaka sambu Kimfumu na yandi kukatula mambu yonso ya kukonda lunungu.—1 Piere 5:6, 7.