Nkaka na mono Thomas (1) * Williams butukaka na Yanuari 20, 1815 na Horncastle na Angleterre. Mama na yandi fwaka ntangu yandi vandaka ti bamvula zole. Papa na yandi John Williams muntu sansaka yandi ti bampangi na yandi tatu. John longaka Thomas kisalu ya kisharpantie, kansi Thomas zolaka kusala kisalu ya nkaka.

Mambu ya mabundu kumaka diaka ngolo na Angleterre. Pastere mosi na zina ya John Wesley katukaka na Dibundu ya Angleterre mpi salaka dibundu ya Bametodiste. Kimvuka yai vandaka kusiamisa bantu na kulonguka Biblia mpi na kulonga nsangu ya Nzambi. Malongi ya Wesley mwanganaka nswalu mpi dibuta ya Williams kotaka na dibundu yango. Thomas kumaka pastere ya dibundu ya Wesley mpi yandi ndimaka na luzolo yonso kisalu ya kimisionere na Pacifique Sud. Na Yuli 1840, yandi ti nkento na yandi Mary, (2) kwendaka na kisanga ya Lakeba, * na Fidji. Bo ke bingaka bantu ya ke zingaka na kisanga yai nde bantu ya ke diaka bantu, mpi kisanga yango ke vandaka ti ba volkan.

Thomas ti Mary niokwamaka mingi na bamvula ya ntete ya bo lutisaka na Fidji. Bo vandaka kusala kisalu ya maboko bangunga mingi na nsi ya ntangu ya ngolo sambu bamasini vandaka ve. Bo vandaka mpi ti boma ya ngolo sambu makanda ya bwala yai vandaka kunwana bitumba bo na bo. Makanda yango vandaka kukanga mifwidi ya bankento na mungungu sambu na kufwa bo. Bo vandaka kufwa bana ya fioti mpi kudia misuni ya bantu. Mbala mingi, bantu ya bwala yango vandaka kubuya malongi na bo. Mary ti mwana na yandi ya ntete John belaka ngolo mpi zolaka kufwa. Na mvu 1843, Thomas sonikaka nde: “Mambu lutilaka mono. . . . Mono vandaka diaka ve ti kivuvu.” Kansi, Thomas ti Mary kangaka ntima na bampasi sambu bo vandaka kutula ntima na Yehowa Nzambi.

Na ntangu yina, Thomas sadilaka mayele na yandi ya kisharpantie sambu na kutunga nzo ya ntete na Fidji na mutindu ya bantu ya Eropa. Nzo yango vandaka kukotisa mupepe na nsi mpi yandi tungaka yo ti bima ya nkaka ya mpa yina bendaka dikebi ya bantu ya Fidji. Na ntwala nde nzo yango kumana, Mary butaka Thomas Whitton (3) Williams, mwana na yandi ya zole. Whitton vandaka nkaka na mono.

Na 1843, Thomas Williams pesaka maboko sambu na kubalula Evanzile ya Yoane na ndinga ya bantu ya Fidji. Kansi, yandi monaka kisalu yango mpasi. * Yandi vandaka ti makuki ya kuzaba mambu ya fioti-fioti ya  luzingu ya bantu ya Fidji. Yandi sonikaka mambu yango na mukanda na yandi ya kele na ntu-diambu, Fidji mpi bantu ya Fidji (1858). Mukanda yai ke tubila disolo ya luzingu ya bantu ya Fidji na mvu-nkama 19.

Na nima ya kusala kisalu bamvula 13 na Fidji, Thomas belaka, mpi yandi ti dibuta na yandi kwendaka na Australie. Na nima ya kuvanda ntwadisi ya dibundu bamvula mingi, Thomas fwaka na Ballarat, na Victoria, na 1891.

Na mvu 1883, Thomas Whitton Williams ti nkento na yandi Phoebe, (4) kwendaka ti bana na bo na Perth, na Australie ya Westi. Mwana na bo ya zole Arthur Bakewell (5) Williams, nkaka na mono vandaka ti bamvula uvwa na ntangu yina.

Ntangu Arthur lungisaka bamvula 22, yandi kwendaka kusosa kimvwama na Kalgoorlie, mine mosi ya wolo ya bantu vandaka kukwenda mingi, na kitamina ya bakilometre kiteso ya 600 na esti ya Perth. Kuna, yandi tangaka mikanda ya Balongoki ya Biblia, mutindu bo vandaka kubinga Bambangi ya Yehowa na ntangu yina. Yandi lombaka nde bo yantika kutindila yandi Nzozulu ya Nkengi ya Sioni. Sambu yandi sepelaka na mambu yina yandi tangaka, Arthur yantikaka kuzabisa bantu ya nkaka mambu ya mpa yina yandi sengumunaka mpi yandi kumaka kusala balukutakanu sambu na kulonguka Biblia. Banda ntangu yina, kisalu ya Bambangi ya Yehowa yantikaka kumwangana na Australie ya Westi.

Diaka, Arthur longaka dibuta na bo mambu yina yandi vandaka kulonguka. Thomas Whitton pesaka maboko na kisalu yina Arthur, mwana na yandi vandaka kusala ti Balongoki ya Biblia. Kansi, ntangu fioti na nima, papa na yandi fwaka. Mama na yandi Phoebe ti bampangi na yandi, Violet ti Mary kumaka mpi Balongoki ya Biblia. Violet vandaka kusamuna ntangu yonso. Arthur tubaka nde yandi vandaka “mupasudi-nzila ya mbote, ya kikesa, mpi ya ngolo na Australie ya Westi.” Ziku, Arthur vandaka ve ti kikalulu ya kupona-pona, kansi kikesa ya Violet vandaka ti bupusi ya ngolo na bantekolo ya nkaka ya Williams.

Na nima, Arthur kwelaka mpi bo kwendaka na Donnybrook, mbanza yina vandaka ti banti ya bambuma mingi na sudi-westi ya Australie ya Westi. Kuna, bo pesaka yandi zina ya “Mbuta-muntu ya Diboma ya 1914!” sambu yandi vandaka kulonga na kikesa yonso bambikudulu ya Biblia ya ke tadila 1914. * Kuvweza yai sukaka ntangu Mvita ya Ntete ya Ntoto ya Mvimba yantikaka. Arthur vandaka kusamuna mbala na mbala na bakiliya ya vandaka kukwisa na magazini na yandi. Yandi tulaka mikanda ya ke tendulaka Biblia na fenetre ya magazini na yandi. Na fenetre yango, yandi tulaka mpi kima mosi ya kusonika nde muntu yina ta pesa yandi banzikisa ya ke monisa nde dilongi ya Butatu kele ya kieleka, yandi ta baka badolare 96. Arthur buyaka mpenza dilongi yina sambu yo ke vandaka ve na Biblia. Ata muntu mosi ve kukaka kubaka mbongo yango.

Na Donnybrook, nzo ya Williams kumaka kisika mosi ya mfunu sambu na kulonguka Biblia na kimvuka mpi sambu na kusala balukutakanu ya dibundu. Na nima, Arthur tungaka Nzo ya Kimfumu to kisika ya balukutakanu na mbanza. Yo vandaka mosi ya Banzo ya Kimfumu ya ntete na Australie ya Westi. Ntangu Arthur  vandaka ti bamvula 70 ti ndambu, yandi vandaka kulwata kazaka ti kravate mpi vandaka kumata na zulu ya mpunda na yandi na zina ya Doll sambu na kukwenda kusamuna na distrike ya mvimba ya Donnybrook.

Bana ya Arthur bakaka mpenza bikalulu ya papa na bo yina vandaka muntu ya pima, ya luzitu mpi ya kikesa. Mwana na yandi ya nkento, Florence (6) kumaka misionere na Inde. Bana na yandi ya babakala, Arthur Lindsay (7) mpi Thomas vandaka bankuluntu na dibundu mpi sadilaka Nzambi bamvula mingi.

Bantu zabaka nkaka Arthur Lindsay Williams mpi zolaka yandi sambu na kikalulu na yandi ya mawete. Ntangu yonso, yandi vandaka kusolula ti bantu mbote mpi kuzitisa bo. Yandi vandaka kununga ngolo na nsaka ya kuzenga banti ti disoka. Na bamvula 12, yandi nungaka mbala 18 na distrike na bo.

Kansi, Arthur vandaka ve na kiese ntangu Ronald (8) (nkaka na mono), mwana na yandi ya bamvula zole bakaka disoka mpi tulaka nti ya pome ya fioti yina vandaka na lweka ya nzo na bo mputa. Mama ya Ronald kangaka mputa ya nti yango bansinga mpi nsuka-nsuka, yo butaka bapome ya ntomo kibeni. Bo pesaka pome yango zina ya Lady Williams. Na nima, bo sadilaka pome yai ya mpa sambu na kusala pome ya bo ke bingaka Cripps Pink. Na ntoto ya mvimba, bantu ke zolaka pome yai mingi kibeni.

Na nima, nkaka Ronald, kumaka kusala kisalu ya kutunga. Bamvula mingi, yandi ti nkaka ya nkento kudipesaka na luzolo yonso na kisalu ya kutunga yina Bambangi vandaka kusala na Australie mpi na îles Salomon. Bubu yai, nkaka ya bakala ke zola kulungisa bamvula 80, kansi yandi kele nkuluntu na dibundu mpi ke pesaka maboko na kutunga mpi kuyidika Banzo ya Kimfumu na Australie ya Westi.

Sambu dibuta na beto ke bakaka dikabu yango na mbalu, bibuti na mono Geoffrey (9) mpi Janice (10) Williams salaka ngolo sambu na kulonga mono (12) ti mpangi na mono ya nkento, Katharine (11) na kubaka minsiku ya Bukristu na mbalu. Ntangu mono lungisaka bamvula 13, mono salaka bangwisana ti Yehowa. Ntangu mono kwendaka na lukutakanu ya nene ya Bukristu, mono waka John E. Barr, mpangi mosi ya vandaka kusala na Nto-Kimvuka ya Bambangi ya Yehowa, ke zabisa batoko nde: “Beno bebisa ve kima ya mbalu yina beno kele na yo, disongidila dibaku ya kuzaba mpi ya kuzola Yehowa.” Na mpimpa yina, mono bakaka lukanu ya kudipesa na Yehowa. Bamvula zole na nima, mono yantikaka kisalu ya kimupasudi-nzila.

Bubu yai, mono ke sepelaka na kusala kisalu ya ntangu yonso ti nkento na mono, Chloe, na Tom Price, mbanza mosi ya kele ti mine na nordi-westi ya Australie ya Westi. Beto ke salaka kisalu ya kinsuni ntangu fioti sambu na kulungisa bampusa na beto. Bibuti na mono mpi mpangi na mono ya nkento, Katharine ti bakala na yandi, Andrew ke salaka kisalu ya kimupasudi-nzila na Port Hedland na kitamina ya bakilometre kiteso 420 na nordi. Mono ti papa kele mpi bankuluntu na dibundu.

Bandonga ya bantu nsambwadi me luta tuka nkaka na mono Thomas Williams bakaka lukanu ya kusadila Yehowa Nzambi. Dibuta na beto me bikisilaka mono dikabu ya kimpeve, disongidila lukwikilu mpi kisalu ya ntangu yonso. Kimvwama ya kimpeve yai kele mpenza lusakumunu sambu na mono.