Kubaka Mbotika na Zina ya Nani mpi ya Nki?

“Yo yina, beno kwenda kukumisa bantu yonso balonguki . . . , beno botika bo na zina ya Tata ti ya Mwana ti ya Mpeve-Santu.”​—MAT. 28:19.

1, 2. (a) Inki kusalamaka na Yeruzalemi na Pantekoti ya mvu 33 T.B.? (b) Sambu na inki bantu mingi kundimaka kubaka mbotika?

YERUZALEME vandaka ya kufuluka na bibuka ya bantu yina kukatukaka na bansi mingi. Na kilumbu ya Pantekoti ya mvu 33 T.B., feti mosi ya nene vandaka kusalama mpi banzenza mingi kuvukanaka na feti yango. Kansi dyambu mosi ya kuyituka kusalamaka; na nima na yo ntumwa Piere kusalaka diskure mosi ya kafukafu yina vandaka ti bupusi ya ngolo kibeni. Mambu ya yandi tubaka kusimbaka ntima ya Bayuda mpi baprozelite kiteso ya 3 000, bo balulaka ntima, mpi bo bakaka mbotika na masa. Na mutindu yina, bo kotaka na dibundu ya Bukristu yina kusalamaka ntama mingi ve. (Bis. 2:41) Yo fwete vanda nde milolo kutokaka na kumona mbotika ya bantu mingi mpidina na bisika ya kuyobila yina vandaka na nzyunga ya Yeruzalemi!

² Inki kusalaka nde bantu mingi mpidina kubaka mbotika? Mwa ntangu fyoti na ntwala kaka na kilumbu yina, “makelele bonso mupepe ya ngolo katukaka na zulu.” Na suku ya zulu ya nzo mosi, balongoki ya Yezu kiteso ya 120 kufulukaka na mpeve santu. Na nima, babakala mpi bankento ya kinzambi kuvukanaka mpi kuyitukaka na kuwa balongoki ketuba “na bandinga ya nkaka.” Na nima ya kuwa mambu yina Piere kutubaka, yika mpi bakomantere na yandi ya pwelele na yina metala lufwa ya Yezu, bantu mingi “monaka mpasi na ntima.” Yo lombaka nde bo sala inki? Piere kutubaka nde: “Mbote konso muntu na kati na beno kubalula ntima, yandi kubaka mbotika na zina ya Yesu Kristo. . . . Ebuna Nzambi ta pesa beno Mpeve-Santu makabu.”​—Bis. 2:1-4, 36-38.

3. Yo lombaka nde Bayuda ti baprozelite yina kubalulaka ntima na kilumbu ya Pantekoti kusala inki?

³ Yindula kimpeve ya Bayuda mpi ya baprozelite yina kuwaka Piere. Bo vandaka dezia kundima Yehowa bonso Nzambi na bo. Mpi na nsadisa ya Masonuku ya Kiebreo, bo zabaka mambu ya  metala mpeve santu, ngolo ya kisalu ya Nzambi yina yandi sadilaka ntangu yandi gangaka bima mpi na nima. (Kuy. 1:2; Baz. 14:5, 6; 1 Sam. 10:6; Nk. 33:6) Kansi, bo vandaka na mfunu ya kusala mambu yankaka. Yo vandaka mfunu nde bo bakisa mpi bo ndima Mesia, Yezu​—nzila yina Nzambi sadilaka sambu na kugulusa bantu. Yo yina, Piere kumonisaka nde bo vandaka na mfunu ya “kubaka mbotika na zina ya Yesu Kristo.” Mwa bilumbu na ntwala, Yezu yina kufutumukaka kupesaka ntuma na Piere mpi na balongoki yankaka na kubotika bantu “na zina ya Tata ti ya Mwana ti ya Mpeve-Santu.” (Mat. 28:19, 20) Ntuma yina vandaka mfunu mingi na mvu-nkama ya ntete mpi yo kele mfunu mingi tii bubu yai. Yo ketendula inki?

Na Zina ya Tata

4. Na yina metala bangwisana yina bantu vandaka na yo ti Yehowa, inki nsoba kusalamaka?

⁴ Mutindu beto tubilaka yo, bantu yina kundimaka diskure ya Piere vandaka kusambila Yehowa mpi bo vandaka dezia na bangwisana ti yandi. Bo vandaka kusosa kulanda Nsiku na yandi; nkutu yo yina kikuma ya kupusaka bantu ya bansi yankaka na kukwisa na Yeruzalemi. (Bis. 2:5-11) Kansi, Nzambi kusalaka nsoba ya nene na mutindu na yandi ya kusala mambu ti bantu. Yandi vandaka kubaka dyaka ve Bayuda bonso dikanda na yandi ya sipesiali; mpi kuzitisa Nsiku kuvandaka dyaka ve mfunu sambu yandi kundima bo. (Mat. 21:43; Kol. 2:14) Kana bantu yai ya vandaka kuwidikila Piere zolaka nde bo landa na kuvanda na bangwisana ti Yehowa, yo lombaka nde bo sala dyambu yankaka.

5, 6. Bayuda ti baprozelite ya mvu-nkama ya ntete kusalaka nki sambu na kuvanda na bangwisana ti Nzambi?

⁵ Ya kyeleka yo vandaka kutendula ve kuyambula Yehowa, Muntu yina kupesaka bo luzingu. (Bis. 4:24) Ve, bantu yina kundimaka ntendula ya Piere kupesaka lendaka kumona mpenza na ntangu yina nde Yehowa kuvandaka Tata mosi ya zola. Yandi tindaka Mesia sambu na kugulusa bo mpi yandi vandaka na luzolo ya kulolula bantu yina Piere kutubilaka mambu yai: “Bantu yonso ya Israele fweti zaba mambu yai mbote-mbote: Yesu yina ya beno tulaka na zulu ya [nti ya mpasi, NW], Nzambi me solaka yandi na kuvanda Mfumu mpi Mesia.” Bantu yina kusadilaka mambu ya Piere kutubaka zolaka kuvanda ntangu yai ti kikuma ya nene ya kumonisa ntonda sambu na mambu yina Tata kusalaka sambu na bantu yonso yina vandaka kuzola kuvanda na bangwisana ti yandi!​—Tanga Bisalu 2:30-36.

⁶ Ya kyeleka, Bayuda ti baprozelite yina lendaka kubakisa ntangu yai nde kuvanda ti bangwisana na Yehowa ketendula kundima yandi bonso Mupesi-luguluku na nzila ya Yezu. Yo yina, nge lenda bakisa sambu na nki bo balulaka ntima na masumu na bo, ata disumu ya bo salaka ntangu bo fwaka Yezu, yo vanda bo zabaka yo to ve. Dyaka beto kebakisa sambu na nki na bilumbu yina kulandaka “bo vandaka kutula ngolo sambu na kuwa malongi ya bantumwa.” (Bis. 2:42) Bo vandaka na makuki mpi luzolo ya “kupusana na masonga yonso penepene ya kiti ya kimfumu ya mambote yina bantu mefwana ve na kubaka.”​—Baeb. 4:16, NW.

7. Inki mutindu bantu mingi bubu yai mesobaka mutindu na bo ya kutadila Nzambi mpi mebakaka mbotika na zina ya Tata?

⁷ Bubu yai, bamilio ya bantu ya mekatuka na bisika ya kuswaswana melongukaka na kati ya Biblia kyeleka ya metala Nzambi. (Yez. 2:2, 3) Bankaka vandaka kundima ve nde Nzambi kele to vandaka kukwikila na Nzambi kansi vandaka kundima ve nde yandi kekudibanzaka na lugangu na yandi; kansi bo mekumaka kundima nde kele ti Ngangi mosi yina bo lenda sala bangwisana ya ngolo ti yandi. Bankaka dyaka kusambilaka butatu to biteki ya mutindu na mutindu. Bo melongukaka nde Yehowa yandi mosi kaka kele Nzambi nkwa-ngolo yonso, mpi ntangu yai bo kebingaka yandi na zina na yandi. Mambu yai kewakana ti mambu yina Yezu kutubaka nde balongoki na yandi fwete baka mbotika na zina ya Tata.

8. Yo lombaka nde bantu yina vandaka ve kuzaba disumu ya mekatukaka na Adami kubakisa nki na yina metala Tata?

⁸ Bo melongukaka mpi nde bo mebakaka disumu na Adami. (Roma 5:12) Yo vandaka dyambu mosi ya mpa yina yo lombaka bo ndima nde yo kele kyeleka. Beto lenda fwanisa bantu ya mutindu yai na muntu mosi ya kele na maladi kansi yandi kezaba yo ve. Ziku yandi memonaka  mwa bidimbu, mu mbandu mwa mpasi bantangu yankaka. Kansi, sambu ata ekzame mosi ve memonisaka nde yandi kele ti kimbefo mosi ya sikisiki, yandi lenda yindula nde yandi kele na mavimpi ya mbote. Kansi, mambu kemonisa nde yandi kele na kimbefo. (Fwanisa ti 1 Korinto 4:4.) Inki tasalama kana yandi mezaba mbote-mbote maladi na yandi? Keti yo tavanda ve mayele nde yandi sosa mpi kundima lusansu mosi ya mezabanaka, ya bantu kendimaka mpi ya mbote? Mutindu mosi, na nima ya kulonguka kyeleka na yina metala disumu ya beto mebakaka na Adami, bantu mingi mendimaka maladi ya kimpeve yina Biblia “kemonisaka” mpi bo mebakisaka nde Nzambi kepesaka “nkisi.” Ee, bantu yonso yina mekabwanaka na Tata fwete vutuka na Muntu yina lenda pesa bo “nkisi.”​—Ef. 4:17-19.

9. Inki Yehowa kusalaka sambu na kusadisa bantu na kukuma na bangwisana ti yandi?

⁹ Kana nge mepesaka dezia luzingu na nge na Yehowa Nzambi mpi nge mekumaka Mukristu ya mebakaka mbotika, nge mezaba nde kuvanda na bangwisana ti yandi kele dyambu mosi ya kitoko mpenza. Ntangu yai nge lenda bakisa nde Yehowa, Tata na nge kele zola mpenza. (Tanga Roma 5:8.) Ata Adami ti Eva kusumukaka na Nzambi, yandi bakaka lukanu sambu bana na bo​—tanga mpi beto​—kukuka kuvanda na bangwisana ya mbote ti yandi. Na kusalaka mutindu yina, yo lombaka nde Nzambi kuwa mpasi na kumona bampasi mpi lufwa ya Mwana na yandi ya zola. Keti kuzaba mambu yai kesadisa beto ve na kundima kiyeka ya Nzambi mpi na kuzitisa bansiku na yandi na zola yonso? Kana nge mesalaka yo ntete ve, nge kele ti bikuma ya kudipesa na Nzambi mpi ya kubaka mbotika.

Na Zina ya Mwana

10, 11. (a) Inki mfuka ya Yezu nge kele ti yo? (b) Inki mutindu nge kekudiwa mpila Yezu kufwaka bonso nkudulu?

¹⁰ Kansi, yindula dyaka mambu yina Piere kuzabisaka kibuka ya bantu. Yandi bendaka dikebi na kundima Yezu, dyambu yina kewakana mpenza na kubaka mbotika “na zina . . . ya Mwana.” Sambu na nki yo vandaka mfunu na ntangu yina, mpi sambu na nki yo kele mfunu bubu yai? Ya kyeleka, kundima Yezu mpi kubaka mbotika na zina na yandi ketendula kundima mukumba ya yandi kele na yo na bangwisana na beto ti Ngangi. Yo lombaka nde Yezu kufwa na zulu ya nti ya mpasi sambu na kukatula Bayuda na kusinga yina bansiku kusingaka bo; kansi, lufwa na yandi kuvandaka na mambote mingi kibeni. (Gal. 3:13) Yandi pesaka kimenga ya nkudulu yina bantu yonso vandaka na yo mfunu. (Ef. 2:15, 16; Kol. 1:20; 1 Yoa. 2:1, 2) Sambu na kulungisa mambu yina, Yezu kukutanaka na kukonda lunungu, bo sekaka yandi, bo pesaka yandi mpasi, mpi nsukansuka bo fwaka yandi. Keti nge kemonisaka mpenza ntonda sambu na kimenga na yandi? Yindula nde nge kele toko ya bamvula 12 yina kesala nzyetelo na Titanic, maswa yina kututanaka ti ditadi ya nene mpi kudindaka na mvu 1912. Nge kesosa kukota na bwatu mosi ya kegulusaka bantu, kansi yo kele ya kufuluka. Ebuna bakala mosi ya kele na kati ya bwatu yango mepesa nkento na yandi beze mpi mepumbuka sambu na kubaka nge mpi kukotisa nge na bwatu yango. Inki mutindu nge takudiwa? Ntembe kele ve nde nge tavanda na ntonda ya mingi sambu na yandi! Nge lenda bakisa mutindu toko mosi ya bakala, yina kukutanaka mpenza na dyambu yai, kudiwaka. * Kansi, Yezu kusalaka mambu mingi kuluta sambu na nge. Yandi fwaka sambu nge kuka kubaka luzingu ya kukonda nsuka.

¹¹ Inki mutindu nge kudiwaka na nima ya kuzaba mambu yina Mwana ya Nzambi kusalaka sambu na nge? (Tanga 2 Korinto 5:14, 15.) Ntembe kele ve nde nge fulukaka mpenza na ntonda. Yo sadisaka nge na kupesa luzingu na nge na Nzambi mpi ‘na kuzinga dyaka ve sambu na nge mosi, kansi sambu na muntu yina kufwaka sambu na nge.’ Kubaka mbotika na zina ya Mwana ketendula kundima mambu yina Yezu mesalaka sambu na nge mpi kundima kiyeka na yandi bonso “Mfumu ya [luzingu, NW].” (Bis. 3:15; 5:31) Ntete, nge vandaka ve na bangwisana ti Ngangi, mpi yo ke kyeleka nde nge vandaka ve na kivuvu ya kyeleka. Kansi na kumonisaka lukwikilu na menga ya Yezu Kristu yina kutyamukaka mpi na kubakaka mbotika, nge mekumaka bubu yai na bangwisana ti Tata. (Ef. 2:12, 13) Ntumwa Polo kusonikaka nde: “Beno mpi, ntete beno vandaka ntama ti Nzambi, beno vandaka bambeni na yandi sambu na mambu ya mbi ya beno vandaka  kuyindula ti ya beno vandaka kusala. Kansi ntangu yai, sambu na lufwa ya kimuntu yina ya Kristo fwaka, Nzambi me vutulaka beno na yandi mosi, sambu na kusonga beno na yandi, nde beno kele bantu na yandi mpenza, beno kele bantu ya mbote.”​—Kol. 1:21, 22.

12, 13. (a) Inki mutindu kubaka mbotika na zina ya Mwana lenda sadisa nge kana muntu mosi mesala nge mbi? (b) Sambu nge kele Mukristu ya mebakaka mbotika na zina ya Yezu, inki mukumba nge kele na yo?

¹² Ata nge mebakaka mbotika na zina ya Mwana, nge kebakisaka mbote-mbote nde nge kele muntu ya masumu. Dyambu yina kele mfunu konso kilumbu. Mu mbandu, kana muntu mosi mesala nge mbi, keti nge keyibukaka nde beno zole kele bantu ya masumu? Beno zole kele na mfunu nde Nzambi kulolula beno, mpi konso muntu na kati na beno fwete lolulaka. (Mar. 11:25) Sambu na kumonisa mfunu ya dyambu yina, Yezu kupesaka mbandu yai: Mfumu mosi kulandaka dyaka ve mfuka ya bamilio ya mbongo (badenari 60 milio) na muntu na yandi mosi ya kisalu. Na nima, muntu yango buyaka kuyambula mwa mfuka na yandi (badenari 100) yina nduku na yandi ya kisalu kuvandaka na yo. Na nima Yezu kupesaka dilongi yai: Yehowa talolula ve muntu yina kebuya kulolula mpangi na yandi. (Mat. 18:23-35) Ya kyeleka, kubaka mbotika na zina ya Mwana ketendula kundima kiyeka ya Yezu mpi kusala kikesa sambu na kulanda mbandu mpi malongi na yandi, yika mpi yina ya kuvanda na luzolo ya kulolula bankaka.​—1 Pie. 2:21; 1 Yoa. 2:6.

¹³ Sambu nge kele muntu ya kukonda kukuka, nge mefwana ve na kulanda mbandu ya Yezu na mutindu ya kukuka. Ata mpidina, na kuwakana na kudipesa na nge ya ntima ya mvimba na Nzambi, nge kezola kulanda mbandu ya Yezu na kiteso ya makuki na nge yonso. Yo kelomba kulanda kusala ngolo sambu na kubikisa kimuntu ya ntama mpi kulwata kimuntu ya mpa. (Tanga Efezo 4:20-24.) Kana nge mekuma kusepela na nduku mosi, ntembe kele ve nde nge kesosaka kulonguka mbandu na yandi mpi bikalulu na yandi ya mbote. Mutindu mosi, nge kezolaka kulonguka bikalulu ya Yezu mpi kulanda mbandu na yandi.

14. Inki mutindu nge lenda monisa nde nge kendimaka kiyeka ya Yezu bonso Ntotila ya kele na zulu?

¹⁴ Kele ti mutindu yankaka yina nge lenda monisa nde nge kebakisaka ntendula ya kubaka mbotika na zina ya Mwana. “Nzambi me tulaka bima yonso na nsi ya makulu ya Kristo, yandi me tulaka Kristo na kuvanda ntu ya dibundu sambu yandi kuyala bima yonso.” (Ef. 1:22) Yo yina, nge fwete zitisa mutindu yina Yezu ketwadisaka bantu ya mekudipesaka na Yehowa. Kristu ke na kusadila bantu ya kukonda kukuka na dibundu na beno, mingi-mingi babakala ya kuyela na kimpeve, bankuluntu yina bo meponaka. Bo keponaka babakala ya mutindu yai “sambu na kuyidika bantu ya Nzambi, . . . sambu na kupesa nitu ya Kristu ngolo.” (Ef. 4:11, 12) Ata kana muntu mosi ya kukonda kukuka mesala kifu, Yezu yina kele Ntotila ya Kimfumu ya zulu kele ti makuki ya kuyidika mambu na ntangu mpi na mutindu na yandi. Keti nge kekwikilaka na dyambu yai?

15. Kana nge mebakaka ntete ve mbotika, inki balusakumunu nge lenda vingila na kubaka na nima ya kubaka mbotika?

¹⁵ Dyaka, yo lenda vanda nde bankaka mekudipesaka ntete ve na Yehowa mpi mebakaka ntete ve mbotika. Kana nge mesalaka yo ntete ve, keti nge lenda mona na nsadisa ya mambu ya beto mekatuka kutubila nde kundima Mwana kele dyambu ya mbote mpi ya kemonisa nde nge kele na ntonda mpenza? Kubaka mbotika na zina ya Mwana tasala nde nge baka mambote ya mingi kibeni.​—Tanga Yoane 10:9-11.

Na Zina ya Mpeve Santu

16, 17. Kubaka mbotika na zina ya mpeve santu ketendula nki sambu na nge?

¹⁶ Kubaka mbotika na zina ya mpeve santu ketendula inki? Mutindu beto monaka yo na  luyantiku, bantu yina kuwaka Piere na kilumbu ya Pantekoti vandaka kuzaba mpeve santu. Ya kyeleka, bo lendaka kumona banzikisa ya mbote ya kemonisa nde Nzambi vandaka kulanda na kusadila mpeve santu. Piere kuvandaka mosi na kati ya bantu yina ‘kufulukaka na mpeve santu mpi kuyantikaka kutuba na bandinga yankaka.’ (Bis. 2:4, 8) Bangogo “na zina ya” ketendula ve nde bo ketubila zina ya muntu. Bubu yai, bo kesalaka mambu mingi “na zina ya guvernema”, kansi guvernema kele ve muntu. Bo kesalaka yo na kiyeka ya guvernema. Mutindu mosi, muntu yina kebaka mbotika na zina ya mpeve santu kendima nde mpeve santu kele ve muntu, kansi yo kele ngolo ya kisalu ya Yehowa. Mpi mbotika ya mutindu yina ketendula nde muntu kendima mukumba yina mpeve santu kelungisaka na lukanu ya Nzambi.

¹⁷ Keti kulonguka na nge ya Biblia mesadisaka nge ve na kuzaba mpeve santu? Mu mbandu, nge bakisaka nde bo sonikaka Masonuku na nsi ya lutwadisu ya mpeve santu. (2 Tim. 3:16) Na ntangu nge vandaka kuyela na kimpeve, ntembe kele ve nde nge kumaka kubakisa mbote-mbote mutindu ‘Tata yina kele na zulu kepesaka mpeve santu na bayina kelombaka yandi mpeve,’ ti nge mpi. (Luka 11:13) Ziku nge memonaka dezia mpeve santu kesala na luzingu na nge. Na ndambu yankaka, kana nge mebakaka ntete ve mbotika na zina ya mpeve santu, mutindu Yezu kendimisa beto nde Tata kepesaka mpeve santu, yo ketendula nde na ntangu nge tabaka mpeve yango nge tabaka balusakumunu ya kyeleka.

18. Inki balusakumunu bantu yina kebakaka mbotika na zina ya mpeve santu kebakaka?

¹⁸ Yo ke pwelele bubu yai nde Yehowa ketwadisaka dibundu ya Bukristu na nzila ya mpeve na yandi. Mpeve yina kesadisaka mpi konso muntu na kati na beto na bisalu na beto ya konso kilumbu. Mutindu beto mebakaka mbotika na zina ya mpeve santu ketendula nde beto kendimaka kisalu na yo na luzingu na beto mpi kusala na kuwakana ti mpeve yango. Kansi, bantu yankaka lenda kudiyula nde, inki mutindu beto lenda zinga na kuwakana ti kudipesa na beto na Yehowa mpi nki mutindu mpeve santu lenda sadisa beto. Beto tatadila mambu yai na disolo ya kelanda.

[Noti na nsi ya lutiti]

Keti Nge keyibuka?

• Kubaka mbotika na zina ya Tata ketendula nki sambu na nge?

• Kubaka mbotika na zina ya Mwana ketendula inki?

• Inki mutindu nge lenda monisa nde nge kebakisaka ntendula ya kubaka mbotika na zina ya Tata ti ya Mwana?

• Kubaka mbotika na zina ya mpeve santu ketendula inki?

[Bangyufula ya Disolo ya Kulonguka]

[Bifwanisu ya kele na lutiti 12]

Na nima ya Pantekoti ya mvu 33 T.B., balongoki ya mpa kukumaka na bangwisana ya nki mutindu na Tata?

[Bangogo ya kemonisa kisina ya foto]

Na nswa ya Musée ya Izraele, Yeruzalemi