Sadisa Bankaka na Kundima Nsangu ya Kimfumu

“Agripa tubilaka Paulo nde: ‘Me bika fioti nge [tandimisa mono na kukuma, NW] mukristo!’”​—BISALU 26:28.

1, 2. Inki kusalaka nde ntumwa Polo kukwenda kumonana na ntwala ya Guvernere Festusi ti Ntotila Erode Agripa II?

 NA MVU 58 ya T.B., Ntotila Erode Agripa II ti mpangi na yandi ya nkento Berenise kwendaka kutala Guvernere ya Roma Porsiusi Festusi na Sezarea. Ntangu Guvernere Festusi kubingisaka bo, bo “kwisaka kukota na lukumu yonso na nzo ya tribinale. Bakomanda ti bambuta ya nene ya bwala yina, bo kotaka mpi.” Festusi kupesaka ntuma, ebuna bo nataka ntumwa Polo na ntwala ya bantu yina. Inki kusalaka nde longoki yai ya Yezu Kristu kutelama na ntwala ya kiti ya kusambisa ya Guvernere Festusi?​—Bisalu 25:13-23.

² Mambu yina Festusi kutubilaka banzenza na yandi kepesa mvutu na ngyufula yina. Yandi tubaka nde: “Mfumu Agripa, ti beno yonso kele awa, beno me mona muntu yai. Bayuda yonso ya Yeruzalemi ti ya awa lombaka mono na ndinga ya ngolo nde yandi kuzinga diaka ve. Kansi na mabanza na mono, mono monaka ve nde yandi salaka mambu ya mbi yina ya bo fweti fwa yandi. Kansi yandi mosi lombaka nde mfumu na beto na Roma kusambisa mambu na yandi. Yo yina, mono zengaka nde mono fweti tindila yandi Paulo. Na mambu na yandi yai mono me mona ve mambu yina ya mono lenda sonikila mfumu na beto. Yo yina mono me binga yandi na kwisa awa na meso na beno sambu beto kusambisa yandi, nkutu kele mbote na kusambisa yandi na meso na nge mfumu Agripa. Na nima, mono ta zaba nki mambu mono ta sonika. Ya kieleka, mono ke mona nde kele mbote ve na kutinda muntu ya boloko kana bo songa ve mambu ya bantu me funda yandi.”​— Bisalu 25:24-27.

3. Sambu na nki bamfumu ya mabundu kukusilaka Polo makambu?

³ Bangogo ya Festusi kemonisa nde bantu kukusilaka Polo makambu na nku nde yandi vandaka kupusa bantu na kukolama na luyalu. Muntu ya mutindu yina bo vandaka kufwa yandi. (Bisalu 25:11) Kansi, Polo kusalaka ve dyambu ya mutindu yina. Kimpala ya bamfumu ya mabundu ya Yeruzalemi kupusaka bo na kukusila yandi makambu na nku. Bo mengaka Polo sambu yandi vandaka kusamuna Kimfumu mpi bo vandaka kusepila ve ata fyoti na mpila yandi vandaka kusadisa bankaka na kukuma balongoki ya Yezu Kristu. Soda mosi ya kulwataka binwaninu mingi kukatulaka Polo na Yeruzalemi sambu na kunata yandi na dibungu ya maswa ya mbanza ya Sezarea, kisika yandi lombaka nde Kaisali kusambisa yandi. Na nima, yo lombaka nde bo nata yandi na Roma.

4. Inki dyambu ya kuyituka Ntotila Agripa kutubaka?

⁴ Yindula nde Polo kele na nzo ya guvernere na ntwala ya kibuka mosi ya bantu. Mfumu ya kitini ya nene ya Kimfumu ya Roma kele mpi na kati ya bantu yango. Ntotila Agripa metala Polo mpi yandi metuba nde: “Mono me pesa nge nzila ya kutuba.” Ntangu Polo meyantika kutuba, dyambu mosi ya kuyituka mesalama. Mambu ya Polo ketuba meyantika kusimba ntima ya ntotila. Yo yina, Ntotila Agripa metuba nde: “Me bika fioti nge [tandimisa mono na kukuma, NW] mukristo!”​—Bisalu 26:​1-28.

5. Sambu na nki mambu ya Polo kutubilaka Agripa kubutaka mbuma ya mbote?

⁵ Yindula fyoti! Sambu Polo kusambaka na mutindu mosi ya mbote, ngolo ya Ndinga ya Nzambi kukotaka mpenza na ntima ya mfumu yina. (Baebreo 4:12) Inki mambu Polo kutubaka na kusamba na yandi yina kubutaka mbuma ya mbote? Mpi nki dilongi beto lenda baka na mbandu ya Polo yina lenda sadisa beto na kisalu na beto ya kukumisa bantu balongoki? Kana beto tadila kusamba na yandi, beto tamona mambu zole ya mfunu yina kebasika pwelele: (1) Polo vandaka kundimisa bantu na kutuba na yandi. (2) Yandi sadilaka nzayilu na yandi ya Ndinga ya Nzambi na mayele yonso, mutindu muntu ya kesalaka kisalu ya maboko kesadilaka kisadilu mosi mbote.

 Sadila Mayele ya Kundimisa

6, 7. (a) Ngogo “kundimisa” ketendula nki na mutindu Biblia kesadilaka yo? (b) Inki kele mfunu ya kundimisa na yina metala kusadisa bankaka na kundima malongi ya Biblia?

⁶ Na mukanda ya Bisalu, bangogo ya Kigreki ya bo kebalulaka nde kundimisa, bo kesadilaka yo mbala mingi sambu na kutubila kisalu ya kusamuna ya Polo. Inki kele mfunu ya kundimisa na kisalu na beto ya kukumisa bantu balongoki?

⁷ Na ndinga ya kisina ya Masonuku ya Kigreki ya Bukristu, “kundimisa” ketendula “kununga” to, mutindu diksionere mosi (Vine’s Expository Dictionary of New Testament Words) ketuba, “kunata muntu na kubalula mabanza na yandi na kuyindulaka ti yandi to na kulongaka yandi bikalulu ya mbote.” Kutadila ntendula ya kisina kesadisa beto na kubakisa ngogo yai mbotembote. Yo kepesa ngindu ya kutula ntima. Yo yina, kana nge mendimisa muntu dilongi mosi ya Biblia, yo ketendula nde nge menunga ntima na yandi, na mpila nde yandi kwikila nde dilongi yango kele ya kyeleka. Yo ke pwelele nde, kusonga muntu mambu yina Biblia ketuba na mpila nde yandi kwikila yo mpi yandi kusadila yo mefwana ve. Muwi na nge fwete ndima mpenza nde mambu ya nge ketuba kele ya kyeleka, ata muntu yango kele mwana, muntu ya kartie na beno, nduku ya kisalu, ya nzo-nkanda, to mpangi mosi ya kinsuni.​—2 Timoteo 3:14, 15.

8. Yo kelombaka kusala nki sambu na kundimisa muntu kyeleka ya Masonuku?

⁸ Inki mutindu nge lenda ndimisa muntu nde mambu ya nge kelonga na nsadisa ya Ndinga ya Nzambi kele ya kyeleka? Sambu na kusadisa bawi na yandi na kusoba mabanza na bo, Polo vandaka kusala yonso sambu na kusadila bangindu ya ndonga, ya kendimisa, mpi ya kesyamisa. a Yo yina, na kisika ya kutuba kaka nde dyambu mosi kele ya kyeleka, nge fwete pesa mpi banzikisa ya pwelele sambu bantu kundima dyambu ya nge ketuba. Inki mutindu nge lenda sala yo? Nge fwete sala yonso na mpila nde dyambu ya nge ketuba kukatuka na Ndinga ya Nzambi, kansi na bangindu na nge mosi ve. Dyaka, sadila banzikisa yankaka yina tasimba mambu ya masonga ya nge kebaka na Masonuku. (Bingana 16:23) Mu mbandu, kana nge kelonga muntu nde bantu ya bulemfu tazinga na paladisu na ntoto, nge fwete pesa baverse bonso Luka 23:43 to Yezaya 65:21-25 yina tasimba mambu ya nge ketuba. Inki mutindu nge lenda pesa banzikisa yankaka yina tasimba ngindu ya baverse ya nge mepesa? Nge lenda sadila bambandu ya nge tabaka na mambu yina muwi na nge mezaba. Nge lenda yibusa yandi kyese ya ofele ya beto kebakaka kukonda mpasi na kumona mutindu ntangu kedindaka, na kuwa nsudi ya mbote ya fololo mosi, ntomo ya mbuma, to kyese ya beto kewaka na kumona mama ya ndeke kedisa mwana na yandi. Sadisa yandi na kubakisa nde byese ya mutindu yina kendimisaka beto nde Ngangi kezolaka nde beto zinga na kyese na ntoto.​—Longi 3:11, 12.

9. Inki mutindu beto lenda monisa bukatikati na kisalu na beto ya kulonga?

⁹ Na ntangu nge kesosa kundimisa muntu dilongi mosi ya Biblia, nge fwete keba na mpila nde kyese na nge kupusa nge ve na kumonisa kukonda bukatikati, kana ve nge takangisa mabanza ti ntima na yandi. Mukanda Nzo-Nkanda ya Kisalu kepesa lukebisu yai: “Mbala mingi bantu kendimaka ve kyeleka yina muntu ketuba na mutindu mosi ya kuvweza sambu na kumonisa bo nde dilongi ya bo kendimaka kele ya luvunu, ata muntu yango kupesa baverse mingi. Mu mbandu, kutuba kaka nde bafeti yina bantu mingi kesalaka kele ya mimpani lenda soba ve mutindu bantu yankaka kemonaka yo. Kansi kana nge yindula ti bo na mutindu mosi ya mbote, nge tabaka mbuma ya mbote kuluta.” Sambu na nki yo kelomba kusala ngolo na kumonisa bukatikati? Mukanda yango ketuba nde: “Kuyindula ti bantu kepesaka bo mpusa ya kusolula. Yo kepesaka bo mambu ya bo tayindula na nima, mpi yo kepesaka nzila na masolo yankaka na bilumbu kekwisa. Yo lenda pusa bo na kukwikila mambu yango.”​—Kolosai 4:6.

Kundimisa Yina Kesimbaka Ntima

10. Inki mutindu Polo kuyantikaka kusamba na yandi na ntwala ya Agripa?

¹⁰ Ntangu yai, beto tadila mbotembote bangogo yina Polo kusadilaka na kusamba na yandi na Bisalu kapu 26. Tala mutindu yandi yantikaka diskure na yandi. Sambu na kukotisa disolo na yandi, Polo kuzwaka dyambu mosi ya mbote ya yandi sadilaka sambu na kusikisa Agripa, ata ntotila kusalaka dyambu mosi ya nsoni na mpila yandi kitulaka leke na yandi ya nkento, Berenise, nkento na yandi. Polo kutubaka nde: “Mfumu Agripa, mono ke mona  kiese na kuvanda na mpila ya kutuba bubu yai na meso na nge mambu yonso yina ya Bayuda ke funda mono. Sambu nge zaba mbote-mbote bifu ya Bayuda ti mambu yina ya bo ke tulaka ntembe. Yo yina mono me bondila nge na kukanga ntima na kuwa mono.”​—Bisalu 26:2, 3.

11. Inki mutindu bangogo ya Polo kutubaka na Agripa kumonisaka luzitu, mpi nki mbuma bangogo yango kubutaka?

¹¹ Keti nge memona nde Polo kundimaka kiyeka ya nene ya Agripa kuvandaka ti yo na ntangu yandi bingaka yandi na titre na yandi nde Mfumu? Kutuba yai kumonisaka luzitu, mpi Polo kupesaka Agripa lukumu na mutindu yandi ponaka bangogo na yandi na mayele yonso. (1 Piere 2:17) Ntumwa Polo kuzabaka nde Agripa vandaka kuzaba mbotembote bansiku ya bambuta ti bansiku mingi ya Bayuda yina kuvandaka na nsi ya kiyeka na yandi mpi yandi tubaka nde yandi vandaka na kyese na kusamba na ntwala ya mfumu mosi ya mezaba bansiku mbotembote. Polo, yina kuvandaka Mukristu, kumonisaka ve nde yandi meluta Agripa, yina kuvandaka ve Mukristu. (Filipi 2:3) Kansi, Polo kubondilaka ntotila na kuwidikila yandi na kukanga ntima yonso. Ntangu yandi salaka mpidina, Polo kuyidikaka mabanza ya Agripa ti ya bawi yankaka na mpila nde bo ndima mambu yina yandi zolaka kutuba. Yandi tulaka fondasio mosi ya mbote yina kusadisaka yandi na kumonisa bangindu na yandi.

12. Inki mutindu beto lenda simba ntima ya bawi na beto na ntangu beto kele na kisalu ya kusamuna Kimfumu?

¹² Bonso Polo na ntwala ya Agripa, bika beto mpi kusimba ntima ya bantu, banda na bangogo na beto ya luyantiku tii ya nsuka, na ntangu beto kelonga nsangu ya Kimfumu. Beto kesalaka yo na ntangu beto kezitisaka na masonga yonso muntu yina beto kelonga mpi na ntangu beto ketulaka dikebi ya masonga na luzingu mpi na bangindu na yandi.​—1 Korinto 9:20-23.

Sadila Ndinga ya Nzambi na Mayele Yonso

13. Bonso Polo, inki mutindu nge lenda syamisa bawi na nge?

¹³ Susi ya Polo kuvandaka ya kusyamisa bawi na yandi na kusadila mambu yina bo waka na nsangu ya mbote. (1 Tesalonika 1:5-7) Yo yina, yandi vandaka kusimba ntima na bo ya kifwani, kisika bampusa kekatukaka. Na ntangu beto kelanda na kutadila kusamba ya Polo na ntwala ya Agripa, bika  beto tala mutindu Polo ‘kuzabisaka ndinga ya Nzambi mbotembote’ na lere yandi tubilaka mambu yina Moize ti baprofete kutubaka.​—2 Timoteo 2:15.

14. Tendula mutindu Polo kusadilaka kundimisa na ntwala ya Agripa.

¹⁴ Polo kuzabaka nde Agripa kuvandaka Muyuda ya zina mpamba. Polo kuyindulaka ti Agripa na nsadisa ya nzayilu ya dibundu ya Bayuda yina ntotila kuvandaka na yo sambu na kumonisa yandi nde kisalu na yandi ya kulonga vandaka kulomba mpenza nde yandi ‘kutuba kaka mambu ya baprofete ti Moize songaka nde yo tavanda kaka mpidina’ na yina metala lufwa ti lufutumuku ya Mesia. (Bisalu 26:22, 23) Polo kutalaka Agripa mpi yandi yulaka nde: “Mfumu Agripa, keti nge ke kwikilaka mambu yina ya baprofete ke tubaka?” Agripa kumonaka ve mpila ya kupesa mvutu. Kana yandi tubaka nde yandi kekwikilaka ve na baprofete, yandi zolaka kubebisa lukumu na yandi sambu yandi vandaka Muyuda mosi ya kendimaka bansiku. Kansi kana yandi ndimaka bangindu ya Polo, yo zolaka kumonisa nde yandi mekotila ntumwa na meso ya bantu yonso mpi bantu zolaka kubinga yandi Mukristu. Na mayele yonso, Polo kupesaka mvutu na ngyufula na yandi nde: “Mono zaba nde nge ke kwikilaka yo!” Mambu yai ya kusimbaka ntima ya Agripa kupusaka yandi na kuvutula nde inki? Yandi kuvutulaka nde: “Me bika fioti nge [tandimisa mono na kukuma, NW] mukristo!” (Bisalu 26:27, 28) Ata Agripa kukumaka ve Mukristu, yo ke pwelele nde nsangu ya Polo kusimbaka ntima na yandi.​—Baebreo 4:12.

15. Inki kusalaka nde Polo kukuka na kukangula dibundu mosi na Tesalonika?

¹⁵ Keti nge mebakisa nde Polo vandaka kusadila metode ya kulonga ti kundimisa sambu na kusamuna nsangu ya mbote? Sambu Polo kusadilaka metode yai na ntangu yandi ‘vandaka kusadila ndinga ya Nzambi mbotembote,’ bantu yankaka yina kuwaka yandi kusukaka kaka ve na kuwa, kansi bo kwikilaka mpi. Mambu yai kusalamaka na Tesalonika, kisika Polo vandaka kusosa Bayuda ti bantu ya Makanda yina vandaka kubanga Nzambi na sinagoga. Disolo yina kele na Bisalu 17:2-4 ketuba nde: “Bonso vandaka kifu na yandi, Paulo kwendaka na nzo ya bisambu ya Bayuda. Bilumbu tatu ya Kupema yandi vandaka kutubana ti bantu sambu na Mukanda ya Nzambi. Yandi vandaka kutendula yo  na bo, yandi vandaka kusonga bo mpi nde mutindu bo sonikaka na Mukanda ya Nzambi, Mesia monaka mpasi, Nzambi mpi tedimisaka yandi na lufwa, sambu Nzambi zolaka mpidina. . . . Bantu ya nkaka na kati na bo tulaka ntima.” Polo vandaka kunata bantu na kundima. Yandi vandaka kuyindula, kutendula, mpi kumonisa na kati ya Masonuku nde Yezu kuvandaka Mesia yina Biblia kusilaka banda ntama. Inki mbuma yo butaka? Dibundu mosi ya bantu yina kukwikilaka kukangukaka.

16. Inki mutindu nge lenda baka kyese mingi na kisalu ya kusamuna Kimfumu?

¹⁶ Keti nge lenda yedisa mayele na nge ya kundimisa bantu ntangu nge ketendula Ndinga ya Nzambi? Kana mpidina, nge tasalaka mbote kisalu na nge ya kusamuna mpi ya kulonga bantu mambu ya metala Kimfumu ya Nzambi mpi nge tabakilaka yo mambote. Bansamuni ya nsangu ya mbote yina mesadilaka bangindu ya kusadila Biblia mingi na kisalu ya kusamuna mebakisaka nde mambu yai kele ya kyeleka.

17. Ta eksperiansi na nge mosi to monisa ngindu ya mfunu ya eksperiansi yina kele na paragrafe yai sambu na kumonisa mfunu ya kusadila Biblia na kisalu na beto.

¹⁷ Mu mbandu, nkengi-ntambudi mosi ya Bambangi ya Yehowa kusonikaka nde: “Bampangi mingi ya babakala ti ya bankento ketambula ntangu yai ti Biblia na maboko ntangu bo kesamuna nzo na nzo. Metode yai mesadisaka bansamuni na kutangila bantu mingi yina bo kekutanaka na bo verse mosi. Metode yango mesadisaka muwi mpi nsamuni na kumona nde beto kesadilaka Biblia na kisalu na beto ya kusamuna, kansi baperiodike ti mikanda mpamba ve.” Na kutuba ya mbote, yo kelomba kutala mambu mingi, yika mpi bikalulu ya bantu ya kisika yina beto kezinga, sambu na kuzaba kana beto fwete tambula ti Biblia na maboko to ve ntangu beto kesamuna. Ata mpidina, beto fwete zola nde bantu kuzaba beto nde beto kesadilaka Ndinga ya Nzambi na mayele sambu na kundimisa bantu nsangu ya Kimfumu.

Tadila Kisalu Mutindu Nzambi Ketadilaka Yo

18, 19. (a) Inki mutindu Nzambi ketadilaka kisalu na beto, mpi sambu na nki beto fwete tadilaka yo bonso yandi? (b) Inki tasadisa beto na kusala bamvutukilu ya mpa yina lenda buta bambuma? (Tala lupangu yina kele na ntu-dyambu “Inki Mutindu Kubaka Mbutu na Nsadisa ya Bamvutukilu ya Mpa,” na lutiti 14.)

¹⁸ Metode yankaka ya beto fwete sadila sambu na kusimba ntima ya bawi na beto kelombaka kutadila kisalu ya kusamuna mutindu Nzambi ketadilaka yo mpi kukanga ntima. Luzolo ya Nzambi kele nde bantu ya mitindu yonso “kuzaba mambu ya kieleka.” (1 Timoteo 2:3, 4) Keti yo kele mpi mpusa na beto? Yehowa kekangaka mpi ntima, mpi kukanga ntima na yandi kepesa bantu baokazio mingi ya kubalula ntima. (2 Piere 3:9) Yo yina, kana beto mezwa muntu yina kezola kuwa nsangu ya Kimfumu, yo lenda vanda mfunu nde beto vutukila yandi mbala mingi sambu na kuyedisa mpusa yina. Yo kelombaka ntangu mpi kukanga ntima sambu na kumona mutindu nkeni ya kyeleka keyela. (1 Korinto 3:6) Lupangu yina kele na ntu-dyambu “Inki Mutindu Kubaka Mbutu na Nsadisa ya Bamvutukilu ya Mpa” kepesa bangindu yina beto lenda sadila sambu na kuyedisa mpusa ya mutindu yina. Kuvila ve nde luzingu ya bantu, bampasi na bo ti mambu ya bo kekutanaka na yo, kesobaka ntangu yonso. Yo lenda lomba kuvutuka mbala mingi sambu na kukuta bo na banzo na bo, kansi kusala kikesa ya mutindu yina kele mfunu. Beto kezola kupesa bo dibaku ya kuwa nsangu ya luguluku ya Nzambi. Yo yina, samba Yehowa Nzambi sambu yandi sadisa nge na kuyedisa mayele na nge ya kundimisa bantu na kisalu na nge ya kusadisa bantu yankaka na kundima nsangu ya Kimfumu.

¹⁹ Kana beto mekutana ti muntu mosi ya kezola kuwa mambu mingi yina metala nsangu ya Kimfumu, inki kima yankaka beto bantu ya kesalaka kisalu ya Bukristu lenda sala? Disolo yina kelanda tasadisa beto.

[Noti na nsi ya lutiti]

Keti Nge Keyibuka?

• Inki kusalaka nde kusamba ya Polo na ntwala ya Ntotila Agripa kubuta mbuma ya mbote?

• Inki beto lenda sala sambu nsangu na beto kusimba ntima ya bantu?

• Inki tasadisa beto na kusadila Ndinga ya Nzambi mbotembote na mpila nde yo simba ntima ya bantu?

• Inki mutindu beto lenda tadila kisalu ya kusamuna mutindu Nzambi ketadilaka yo?

[Bangiufula ya disolo ya kulonguka]

[Lupangu/Bifwanisu ya kele na lutiti 14]

Inki Mutindu Kubaka Mbutu na Nsadisa ya Bamvutukilu ya Mpa

• Beto monisa nde beto kesepelaka na bantu na masonga yonso.

• Beto pona disolo mosi ya Biblia ya kitoko sambu na kutubila.

• Beto tula fondasio konso mbala sambu na mvutukilu ya kelanda.

• Beto landa kuyindula muntu yina na nima ya kubika yandi.

• Beto vutuka dyaka kutala yandi bilumbu zole to mosi na nima sambu na kulanda mpusa.

• Beto yibuka nde lukanu na beto kele ya kuyantika kulonguka ya Biblia.

• Beto samba sambu Yehowa kuyedisa mpusa.

[Kifwanisu ya kele na lutiti 15]

Polo kusadilaka mayele ya kundimisa ntangu yandi vandaka na ntwala ya Guvernere Festusi mpi Ntotila Agripa