Kana mupepe kele ya kubeba, bima yonso lenda fwa na ntoto. Kimvuka ya ke landilaka mambu ya sante na ntoto ya mvimba (OMS) ke monisa nde bantu fioti mpamba na ntoto ya mvimba ke pemaka mupepe ya mbote.

Kana mupepe kele ya kubeba, yo lenda nata bamaladi mingi mu mbandu maladi ya mpema, kansere ya bapumo mpi maladi ya ntima. Mupepe ya mbi ke fwaka bantu kiteso ya 7 000 000 konso mvula.

Nzambi salaka ntoto na beto ti makuki ya kuvanda ti mupepe ya mbote sambu na bigangwa yonso ya ke zingaka. Mambu yai lenda salama kaka kana bantu ke basisa ve bamvindu mingi ya ke bebisa mupepe. Beto tadila mwa bambandu yai.

• Beto ke zabaka mbote nde bamfinda ke minaka mupepe ya mbi yina bo ke bingaka dioxyde de carbone. Kansi bantoto yina ke vandaka na lweka ya masa, kisika banti ya bo ke bingaka ba palétuvier ke menaka, ke salaka kisalu yai mbote kuluta. Banti ya ke menaka na lweka ya masa ke minaka dioxyde de carbone mbala tanu kuluta banti yina ke vandaka na bamfinda.

• Bansosa ya bo me katuka kusala ntama mingi ve me monisa nde banti (algue) ya bo ke bingaka varech ke walusaka mupepe ya mbi ya bo ke bingaka dioxyde de carbone. Tumatiti na yo ke vandaka ti bima ya ke vandaka bonso ba saki ya fioti ya kufuluka ti mupepe. Kana yo ke ntama ti bandilu ya masa, ba saki na yo yina ke tobukaka mpi matiti yina kele ya kufuluka ti dioxyde de carbone ke dindaka na nsi ya masa. Yo ke bikalaka ya kubumbana kuna bamvula mingi kibeni.

• Na nsungi ya maladi ya COVID-19, makuki yina ntoto ke vandaka ti yo ya kukatula mupepe ya mbi monanaka pwelele. Na 2020, ntangu ba izine mpi bakamio vandaka kubasisa diaka ve midinga, mupepe kumaka mbote kuluta. “Rapore ya Vandaka Kutubila Mupepe na 2020” monisaka nde bansi mingi yina bo salaka bansosa kumaka ti mupepe ya mbote mpenza ntangu fioti na nima ya konfinema.

Bamfumu ya luyalu ke landa kusonga bantu ya ba-izine na kufiotuna midinga yina ba izine ke basisaka. Diaka, bantu ya mayele ke landa kulonguka mambu ya nkaka ya beto lenda sala sambu na kubebisa ve mupepe. Mu mbandu, kima ya nkaka ya kusala kele kusadila bamikrobe sambu na kubalula midinga yina bakamio ke basisaka mpi kukumisa yo mupepe ya kele ve kigonsa. Katula yo, bantu ya mayele ke longisilaka bantu na kutambula na makulu to na velo na kisika ya kubaka kamio mpi na kusadila ve mingi kura na banzo na bo.

Kansi yo ke lomba kusala diaka mambu mingi ya nkaka, mutindu barapore ya bimvuka yai monisaka yo (agences internationales, OMS mpi Banque mondiale).

Rapore yango monisaka nde banda na 2020, bantu mingi kibeni (1/3) ke sadilaka bima ya ke bebisaka mupepe ntangu bo ke lambaka. Na bisika mingi, bantu mingi ke kukaka ve kusumba ba resho ya mpa to bima ya nkaka ya kutudila tiya ya ke bebisaka ve mupepe mingi.

“Yai kele mambu yina Nzambi ya kieleka, Yehowa, me tuba,Ngangi ya zulu mpi . . . Muntu yina tandulaka ntoto ti bima na yo, Muntu yina ke pesaka mpema na bantu yina ke zingaka na zulu na yo mpi yina ke pesaka mpeve na bantu yina ke tambulaka na zulu na yo.”​—Yezaya 42:5.

Nzambi salaka mupepe ya beto ke peminaka mpi mambu ya ke salaka nde yo kuma bunkete. Yandi kele na ngolo ya kukonda nsuka mpi yandi ke zolaka bantu. Yo yina, keti yo me fwana ve na kundima nde yandi ta katula mambu yonso ya ke kumisaka mupepe mvindu? Tala disolo “Nzambi Me Silaka nde Ntoto na Beto Ta Fwa Ve.”