Mama butaka mono na 1960. Yandi vandaka ti bamvula 17. Papa yambulaka beto na ntwala nde mono butuka. Mono ti mama vandaka kuzinga ti ba-nkaka na Burg, mbanza mosi ya fioti na Allemagne ya Esti, yina bo vandaka kubinga ntete République Démocratique d’Allemagne. Bantu mingi vandaka kundima ve nde Nzambi kele. Dibuta na beto mpi vandaka kundima dibanza yina. Nzambi vandaka na mfunu ve sambu na beto.

Ntangu mono vandaka kuyela, nkaka vandaka kuzola mono mingi. Beto vandaka kusala mambu mingi beto zole, mu mbandu yandi vandaka kumatisa mono na banti sambu na kuzenga balutangu. Ntangu mono vandaka mwana-fioti, mono vandaka kuzola mambu yina. Mono vandaka kudiyangisa ve mpi mono vandaka na kiese.

Kima mosi ya mbi mpenza salamaka kilumbu mosi ntangu mono vandaka ti bamvula nsambwadi. Mono katukaka kukota dezieme primere. Ntangu mono vandaka kuvutuka na nzo, mono mataka na nti mosi ya kura. Ntangu mono kumaka na zulu na kitamina ya bametre 8, kura ya ngolo bulaka mono. Mono bwaka mpi mono vandaka kudizaba diaka ve. Mono kwendaka kudizaba na lupitalu, kansi mono vandaka kuwa bonso nde mono kele diaka ve ti maboko. Yo piaka tiya ngolo mpi bamputa vandaka nene kibeni, yo yina yo lombaka nde bo zenga mono maboko yonso zole sambu menga yina ya mbi kupanzana ve na nitu ya mvimba. Mama ti ba-nkaka waka mpasi mingi. Kansi sambu mono vandaka ntete mwana-fioti, mono vandaka kubakisa ve nde kana mono kele ve na maboko luzingu na mono ta vanda mbote ve.

Ntangu mono basikaka na lupitalu, mono vutukaka na nzo-nkanda. Bana vandaka kuseka mono, kutindika mono mpi kulosila mono bima sambu mono lendaka kuvutula ve. Mono vandaka kuwa mpasi mingi sambu na mambu ya nku yina bo vandaka kutubila mono mpi yina vandaka kumonisa nde mono kele muntu ya mpamba. Nsuka-nsuka, bo tindaka mono na nzo-nkanda ya bantu yina kele ti bifu na nitu, na Birkenwerder. Yo vandaka interna sambu na bana yina kele ti bifu na nitu. Sambu nzo-nkanda yango vandaka ntama, mama ti ba-nkaka vandaka ve ti mbongo sambu na kukwisa kutala mono. Mono vandaka kumona bo kaka na bakonzie. Bamvula yonso kumi yina mono salaka kuna, mono vandaka ve kisika mosi ti mama ti ba-nkaka.

Mono kumaka kusadila makulu na mono sambu na kusala mambu mingi. Keti nge lenda yindula muntu me tula nsomo to lutu na misapi ya makulu mpi ke dia ti yo? Mono me zaba ve nki mutindu mono me yedisaka mayele yina. Mono me longukaka mpi na kunika meno mpi  kusanuna nsuki ti makulu. Mono me yantikaka mpi kusala bidimbu ti makulu na mono kana mono ke solula ti bantu. Makulu na mono me kumaka maboko.

Ntangu mono kumaka toko, mono vandaka kuzola kutanga mikanda ya ke tubilaka mambu yina lenda salama. Bantangu ya nkaka mono vandaka kuyindula nde mono kele ti maboko ya barobo yina lenda sadisa mono na kusala mambu yonso. Ntangu mono lungisaka bamvula 14, mono yantikaka kunwa makaya. Mono vandaka kumona bonso nde yo ke sadisa mono na kuditudila ntima mpi na kumona nde mono kele mpi muntu bonso bantu yonso. Yo vandaka bonso nde mono vandaka kutuba: ‘Ee, mono mpi lenda sala yo. Bambuta bantu ke nwaka makaya, yo vanda bo kele na maboko to ve.’

Mono kudipesaka na bisalu mingi mpi na mambu ya me tala luzingu ya bantu. Mono kotaka na kimvuka mosi ya vandaka kutadila mambu ya baleke na Allemagne mpi mono vandaka sekretere na yo. Mono vandaka ti kiyeka. Mono kotaka mpi na kimvuka mosi ya kuyimba bankunga, mono kumaka kusonika bapoemi, mpi mono vandaka kusala bansaka ya bantu ya kele ti kifu na nitu. Mono longukaka kisalu mosi, na nima mono yantikaka kusala na kompani mosi na mbanza na beto. Ntangu mono kumaka mbuta, mono kumaka kulwata maboko na mono ya kopale mbala na mbala sambu mono zolaka kuvanda ti maboko bonso bantu yonso.

Kilumbu mosi, mono vandaka kuvingila tre sambu na kukwenda na kisalu. Bakala mosi kwisaka pene-pene na mono mpi yulaka mono kana mono me yindulaka dezia kana Nzambi lenda vutudila mono maboko yonso zole. Yo kumisaka mono kisaka-saka. Mono vandaka na mpusa ya maboko na mono, kansi mono monaka nde yo lenda salama ve ata fioti. Sambu mono vandaka kundima ve nde Nzambi kele, mono vandaka ve kukwikila na yandi. Banda ntangu yina, mono kumaka kutina bakala yina.

Ntangu fioti na nima, nduku na mono mosi ya kisalu bingaka mono sambu beto kwenda kutala dibuta na bo. Ntangu beto vandaka kunwa kafe, bibuti na yandi yantikaka kutubila Yehowa Nzambi. Yo vandaka mbala ya ntete ya mono waka nde Nzambi kele ti zina. (Nkunga 83:18) Kansi mono tubaka na nsi ya ntima nde: ‘Nzambi kele ve, ata kana zina na yandi kele nani. Mono ta songa bantu yai nde bo ke kudikusa.’ Sambu mono vandaka kundima mpenza nde bangindu na mono vandaka mbote, mono ndimaka nde beto solula mambu ya Biblia. Kansi mono yitukaka na mutindu mono kukaka ve kumonisa nde Nzambi kele ve.

Ntangu beto vandaka kutadila bambikudulu ya Biblia, mono yantikaka kusoba bangindu na mono malembe-malembe na yina me tala Nzambi. Bambikudulu mingi yina Nzambi me pesaka me lunganaka, ata bo me sonikaka yo bamvula mingi kibeni na ntwala. Kilumbu mosi ya beto vandaka kusolula, beto fwanisaka mambu yina ke salama bubu yai na nsi-ntoto ti bambikudulu yina kele na Matayo kapu ya 24, Luka kapu ya 21, mpi 2 Timoteo kapu ya 3. Kaka mutindu doktere mosi lenda zaba maladi yina mbefo ke bela kana yandi vukisa bidimbu yonso yina mbefo ke monisa, kiteso mosi mambu ya bo ke tubila na bambikudulu yina sadisaka mono na kubakisa nde beto ke zinga na bantangu yina Biblia ke bingaka “bilumbu ya nsuka.” * Mono yitukaka mingi. Bambikudulu yina vandaka kulungana na meso na mono.

Mono zabaka nde mambu yina mono vandaka kulonguka vandaka kieleka. Mono yantikaka kusamba Yehowa Nzambi mpi mono yambulaka kunwa makaya, ata mono vandaka kunwa makaya mingi banda bamvula mingi. Mono landaka kulonguka Biblia kiteso ya mvula mosi. Na Aprili 27, 1986, mono bakaka mbotika na kinsweki  na dilonga mosi ya nene ya masa, sambu na ntangu yina bo buyisaka kisalu ya Bambangi ya Yehowa na Allemagne ya Esti.

Sambu bo buyisaka kisalu na beto, beto vandaka kuvukana na bimvuka ya fioti na banzo ya bantu mpi mono zabaka bampangi fioti mpamba. Kilumbu mosi ya mono vandaka kuyindula ve, bamfumu ya bwala pesaka mono nzila ya kukwenda na Allemagne ya Westi. Kuna bo buyisaka ve kisalu ya Bambangi ya Yehowa. Sambu na mbala ya ntete na luzingu na mono, mono kwendaka na balukutakanu ya distrike mpi mono monaka bampangi mingi mpenza. Yo vandaka diambu mosi ya kitoko kibeni.

Ntangu Kibaka ya Berlin bwaka, bo pesaka diaka Bambangi ya Yehowa nswa ya kusala kisalu na bo. Nsuka-nsuka, beto kumaka na kimpwanza ya kusambila Yehowa Nzambi. Mono vandaka na mpusa ya kusala mingi na kisalu ya kusamuna, kansi mono vandaka kuwa banzenza boma. Mono vandaka kudimona mfunu ve sambu na kifu na mono mpi sambu mono lutisaka bamvula mingi ya bumwana na mono na nzo yina bantu vandaka ti bifu na nitu. Kansi na 1992, mono mekaka kusamuna bangunga 60 na ngonda mosi. Yo lutaka mbote mpi mono waka kiese mingi. Yo yina mono bakaka lukanu ya kusala yo konso ngonda mpi mono nungaka na kusala yo kiteso ya bamvula tatu.

Mono ke yibukaka bangogo yai ya Biblia: “Nani me lemba, mpi mono me lemba ve?” (2 Bakorinto 11:29) Ata mono kele ti kifu na nitu, mono kele ti mabanza mpi ndinga. Yo yina mono ke salaka yonso sambu na kusadisa bantu ya nkaka. Sambu mono kele ve ti maboko, mono ke kuditulaka mpenza na kisika ya bantu yina kele mpi ti bifu na nitu. Mono me zaba nde yo ke salaka mpasi kana nge ke zola kusala kima mosi kansi nge ke kuka ve kusala yo. Mono ke salaka yonso sambu na kusiamisa bantu yina ke kudiwaka mutindu yina. Kana mono ke kudipesa sambu na bantu ya nkaka na mutindu yai, yo ke pesaka mono kiese.

Mono fwete ndima nde bantangu ya nkaka mono ke lembaka nitu. Mono ke zolaka kuvanda ti maboko bonso bantu yonso. Mono lenda sala mambu mingi mono mosi konso kilumbu, kansi yo ke bakaka mono ntangu mingi, mpi yo ke lombaka kikesa mpi ngolo mingi. Kansi yai nsiku na mono ya konso kilumbu: “Sambu na mambu yonso, mono kele ti ngolo na nzila ya muntu yina ke pesaka mono ngolo.” (Bafilipi 4:13) Konso kilumbu, Yehowa ke pesaka mono ngolo ya mono kele na yo mfunu sambu na kusala mambu ya mono fwete sala. Mono me monaka nde Yehowa ke yambulaka mono ve. Yo yina mono ta zola ve ata fioti kuyambula yandi.

Mono vandaka ve ti fami ntangu mono vandaka mwana mpi ntangu mono vandaka kuyela, kansi Yehowa me sakumunaka mono mpi me pesaka mono dibuta. Mono kele na nkento mosi ya mbote, zina na yandi Elke. Yandi ke zolaka mono mpi kele ntima mawa. Diaka, Bambangi ya Yehowa mingi me kumaka bampangi na mono ya kimpeve, disongidila nde beto kele na dibuta ya ntoto ya mvimba.

Mono ke bakaka mpi kikesa ntangu mono ke yindulaka Paladisu yina Nzambi me silaka. Na paladisu yina, yandi ta sala “bima yonso ya mpa” yo vanda maboko na mono. (Kusonga 21:5) Mono ke bakisaka lusilu yai mbote ntangu mono ke yindulaka mambu yina Yezu salaka ntangu yandi vandaka na ntoto. Yandi belulaka bantu yina vandaka ti bifu na nitu. Yandi vutulaka nkutu dikutu ya muntu mosi ya bo katukaka kuzenga. (Matayo 12:13; Luka 22:50, 51) Balusilu ya Yehowa mpi mambu ya kuyituka yina Yezu salaka me ndimisaka mono nde kubika fioti mono ta vanda diaka ti maboko bonso bantu yonso.

Kansi, lusakumunu ya kuluta nene ya mono me bakaka kele ya kuzaba Yehowa Nzambi. Yandi me kumaka tata na mono, nduku na mono, muntu ya ke pesaka mono kikesa mpi ngolo na mono. Mono ke kudiwaka bonso ntotila Davidi yina sonikaka nde: “Yehowa kele ngolo na mono . . . Yandi me sadisa mono, mpi ntima na mono ke wa kiese.” (Nkunga 28:7) Mono ke zola kukangama na kieleka yai ya ke pesa kiese luzingu na mono ya mvimba. Mono me yambaka yo ata mono kele ve na maboko.