1, 2. Ɛbɛ wɩlɩɣ se ɛyʋ pam ɛsa nɛ Yehowa?

KƐDƐZAƔ kɩyakɩŋ weyi ɩ-taa ɖɩwɛɛ yɔ, wezuu caɣʋ wɛ “kaɖɛ pɩŋŋ.” Nɛ pʋcɔ nɛ ɛjaɖɛ kɩfaɖɛ kɔɔ nɛ ɖɩwɛɛ laŋhɛzɩyɛ taa siŋŋ lɛ, wezuu caɣʋ kaɣ labʋ kaɖɛ nɛ pɩkɩlɩ. (2 Tim. 3:1) Pʋyɔɔ lɛ, pɩwɛɣ ɖeu se ɖɩpɔzɩ ɖa-tɩ se: ‘Anɩ manpamnɩ ɛsa se ɛsɩnɩ-m nɛ ɛwɩlɩ-m nʋmɔʋ?’ Pɩtɩla ɖicosuu kpaagbaa se “Yehowa.” Nɛ ɖicosi camɩyɛ.

² Ɛbɛ wɩlɩɣ se ɛyʋ pam ɛsa nɛ Yehowa? Nɛ alɩwaatʋ ndʋ ɖɩkatɩɣ kala ɖe-wezuu caɣʋ taa yɔ, ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩpa ɖɛ-ɛsa nɛ Yehowa tam? Pɩlakɩ pɩnzɩ mɩnɩŋ sakɩyɛ yɔ, keɣa maɖʋ nɔɔyʋ ɖiɣzinaa se pɩcɛyaa se ɖɩpa ɖɛ-ɛsa nɛ Yehowa nɛ ɛsɩnɩ-ɖʋ alɩwaatʋ ndʋ pɩpɔzʋʋ-ɖʋ sɩnʋʋ yɔ. (Kalɩ Keɣa 122:1-4.) Ɛkpaɣ ɛzɩma ɖɩpaŋ ɛsa nɛ Yehowa yɔ nɛ ɛmaɣzɩnɩ ɛzɩma yom kpazɩɣ ɛ-ɛsa nɛ ɛcɔŋnɩ ɛ-caa yɔ. Suwe keɣa maɖʋ ɛnɛ ɛñɩnɩɣ yɔɔdʋʋ? Toovenim taa lɛ, pɩtasɩnɩ se yom cɔŋnɩ ɛ-caa ɛsɩndaa se ɛlɛ ɛha-ɩ tɔɔnaɣ nɛ ɛkandɩyɩ ɖɔɖɔ ɛ-yɔɔ lɛ, pɩcɛyaa se ɛcɔŋnɩ ɛ-caa nɛ eɖiɣzina mbʋ ɛlɛ sɔɔlaa yɔ nɛ ɛlabɩ-pʋ ɖeyi ɖeyi. Ɛzɩ yom ɛnɛ yɔ pɩcɛyaa se ɖɩtazɩɣ Masɩ taa paa ɖooye nɛ ɖɩtɩlɩ mbʋ Yehowa sɔɔlaa se ɖa-taa paa weyi ɛla nɛ ɛɖɔ nʋmɔʋ ŋgʋ ɛwɩlɩɣ-ɖʋ yɔ kɩ-taa yɔ. Ye ɖɩlakɩ mbʋ yɔ, ɖa-taa pɩzɩɣ nɛ pɩtɛ se  Yehowa kaɣ-ɖʋ sɩnʋʋ kaɖɛ alɩwaatʋ taa.​—Efɛz. 5:17.

3. Ɛbɛ pɩzɩɣ nɛ pɩkɛzɩ ɖɛ-ɛsa nɛ ɖiyele Yehowa cɔnʋʋ tam?

³ Paa ɖɩnawa se pɩcɛyaa se ɖiwolo pɩ-yɔɔ nɛ ɖɩpa ɛsa nɛ Yehowa yɔ, nabʋyʋ taa pɩpɩzɩɣ nɛ pɩlabɩ-ɖʋ kaɖɛ. Mbʋ ɖeyi ɖeyi kaatalɩnɩ Yesu taabalʋ kɩbanʋ Maarta. Ɛ-lɩmaɣza tɩŋa kaawɛ “mɩzaɣ nɔɔ” tʋma yɔɔ. (Luka 10:40-42) Ye wɛtʋ tʋnɛ tɩtalɩ Maarta weyi ɛkɛ ɛyʋ siɣsiɣ tʋ alɩwaatʋ ndʋ Yesu kaawɛ ɛ-cɔlɔ yɔ, pɩtɩpɔzɩ se pɩɖɩɣzɩ-ɖʋ se tɩpɩzɩɣ nɛ tɩtalɩ ɖa ɖɔɖɔ. Ye mbʋ, ɛbɛ pɩzɩɣ nɛ pɩkɛzɩ ɖɛ-ɛsa nɛ ɖiyele Yehowa cɔnʋʋ tam? Tɔm ñʋʋ kʋnɛ kɩ-taa ɖɩkaɣ naʋ ɛzɩma ɛyaa lalaa lakasɩ pɩzɩɣ nɛ pɩkɛzɩ ɖɛ-ɛsa yɔ. Ðɩkaɣ kpɛlɩkʋʋ ɖɔɖɔ ɛzɩma ɖiwolo pɩ-yɔɔ nɛ ɖɩka ɖa-lɩmaɣza Yehowa yɔɔ tam yɔ.

4. Ɛbɛ yɔɔ pɩpɩzɩɣ nɛ pɩɖɩɣzɩ-ɖʋ se Moyizi lesi waɖɛ nɖɩ ɛɛwɛna se ɛsʋʋ Kanaŋ tɛtʋ taa yɔ?

⁴ Toovenim taa lɛ, Moyizi yeba nɛ Yehowa wɩlɩ-ɩ nʋmɔʋ nɛ eɖiyi-i. Pʋyɔɔ lɛ, “pɩɩwɛ-ɩ ɛzɩ ɛnaɣaɣ mbʋ paanaɣ-pʋ yɔ, nɛ ɛɖɔkɩ ɛ-tɩ kpam.” (Kalɩ Ebree 11:24-27.) Bibl taa kɛdɛsɩ yeba nɛ ɖɩtɩlɩ se “nayʋ nɔɔyʋ tɩlɩɩ Izrayɛɛlɩ taa ɛzɩ Moyizi yɔ, weyi [Yehowa] kasɩma-ɩ nɛ ɛ nɛ ɩ pana ɖama ɛsɩndaa yɔ.” (Wp. 34:10) Ɛlɛ paa taabalɩyɛ kɩbanɖɛ kaawɛ Moyizi nɛ Yehowa pɛ-hɛkʋ taa yɔ, elesi waɖɛ nɖɩ ɛɛwɛna se ɛsʋʋ Kanaŋ tɛtʋ taa yɔ. (Kɩg. 20:12) Ɛbɛ kaayeba nɛ Moyizi lesi waɖɛ nɖɩ?

5-7. (a) Izrayɛɛlɩ piya lɩ Ejipiti tɛtʋ taa nɛ pitileɖi lɛ, ɛbɛ laba? (b) Nɛ ɛzɩma Moyizi cɔnɩ tɔm ndʋ ti-ɖeɖe?

⁵ Izrayɛɛlɩ piya lɩ Ejipiti tɛtʋ taa nɛ pɩla ɛzɩ fenasɩ naalɛ mbʋ yɔ lɛ, pakatɩ kaɖɛ naɖɩyɛ, halɩ pʋcɔ nɛ patalɩɣ Sinayii Pʋʋ yɔɔ. Samaɣ tɛɖaɣ lɩm nɛ pʋyɔɔ lɛ, ka-taa paɣzɩ wɩʋ. Peeɖe samaɣ paɣzɩ miduu kɔ-mɔɔŋ tɛɛ nɛ kɔyɔɔdɩ tɔm kɩdɛkɛdɩtʋ Moyizi yɔɔ. Nɛ ɛzɩma pɩɩwɛɛ nɛ pɩlakɩ kaɖɛ siŋŋ yɔ pʋyɔɔ lɛ, Moyizi tɩmnɩ Yehowa nɛ ɛtɔ se: “Mala ɛzɩma samaɣ kanɛ yɔ, kɔkɔŋ kayaɣ-m pɛɛ?” (Ejl. 17:4) Yehowa cosi Moyizi nɛ eheyi-i mbʋ pɩwɛɛ se ɛla yɔ kpayɩ kpayɩ. Eheyi-i se ɛkpaɣ ɖaʋ ŋgʋ ɛɖɔkaa yɔ nɛ ɛma Orɛɛbʋ Pʋʋ yɔɔ kaaʋ nakʋyʋ yɔɔ nɛ ɛlabɩ mbʋ yɔ, lɩm kaɣ lɩnʋʋ kɩ-taa. Masɩ yɔɔdʋʋ se: “Moyizi la mbʋ Izrayɛɛlɩ sɔsaa ɛsɩndaa.” Nɛ Izrayɛɛlɩ piya ñɔɔ lɩm nɛ sɩñɩɣzɩ nɛ pɩla se tɔm tɛma.​—Ejl. 17:5, 6.

⁶ Powobi pɩ-yɔɔ nɛ pɔyɔɔdɩ Bibl taa kɛdaɣ ŋga ka-taa se Moyizi ya lone nɖɩ se Masa nɛ Meriba. Ɛbɛ yɔɔ? Mbʋ pʋyɔɔ yɔ Izrayɛɛlɩ piya ca-ɩ tɔm nɛ sɩtakɩ Yehowa nɛ sɩpɔzɩ se: “[Yehowa] wɛ ɖɛ-hɛkʋ taa, yaa ɛfɛyɩ tɛ?” (Ejl. 17:7) Hɩla anɛ aamʋnaa, mbʋ pʋyɔɔ yɔ a-tɔbʋʋ lɛ se “Takʋʋ” nɛ “Tɔm caʋ.”

⁷ Mbʋ pɩlabɩ Meriba yɔ, ɛzɩma pɩlabɩ Yehowa? Eɖiɣzinaa se mbʋ Izrayɛɛlɩ piya laba yɔ, pɩtɩkɛ Moyizi ɖeke pakaɖɩnaa ɛlɛ pataasɔɔlɩ se ɛkɛ pɛ-Ɛsɔ. (Kalɩ Keɣa 94:8, 9.) Pɩnaɣ kpayɩ kpayɩ se Izrayɛɛlɩ piya labɩ mbʋ pɩfɛyɩ ɖeu yɔ. Alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa lɛ, ɛzɩma Moyizi pam ɛsa nɛ Yehowa nɛ ɛɖɔ nʋmɔʋ ŋgʋ ɛwɩlɩ-ɩ yɔ kɩ-taa yɔ, piyeba nɛ ɛla mbʋ pɩtʋʋzaa yɔ.

8. Kaɖɛ nɖɩ Izrayɛɛlɩ piya katɩ pɩnzɩ 40 nzɩ sɩkpaɣaa nɛ sɩɖɔmnɩ kañɩmbusuu taa yɔ, sɩ-ɖɩdɛnɖɛ?

⁸ Pɩnzɩ 40 wayɩ, pɩɩkazɩ pazɩ se Izrayɛɛlɩ piya ɩlɩɩ kañɩmbusuu taa, alɩwaatʋ ndʋ  sɩɖaɣnɩ katʋʋ kaɖɛ kʋɖʋmɖɩyɛ nɖɩ yɔ, ɛbɛ laba? Izrayɛɛlɩ piya ɖaɣnɩ talʋʋ lone lɛɛɖɛ nɖɩ paya pʋwayɩ se Meriba yɔ ɖɩ-taa. Ɛlɛ lone ɖɩnɛ ɖɩwɛ ndɩ nɛ kajalaɣ ñɩnɖɛ nɛ ɖɩɩñɔtɩnɩ Kadɛɛsɩ tɛtʋ ndʋ tɩɩwɛ Kanaŋ tɛtʋ kamaɣ yɔɔ yɔ. * Lone ɖɩnɛ ɖɩ-taa ɖɔɖɔ Izrayɛɛlɩ piya taa ɖaɣnɩ wɩʋ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ sɩtaanaɣ lɩm se sɩñɔɔ. (Kɩg. 20:1-5) Ɛlɛ lɛɛlɛɛyɔ lɛ, mbʋ Moyizi laba yɔ, pɩɩwɛ ndɩ nɛ mbʋ ɛlabɩ kajalaɣ ɖeɖe yɔ.

9. (a) Ɛbɛ Yehowa heyi Moyizi se ɛla? (b) Nɛ ɛzɩma Moyizi laba? (Cɔnɩ kiɖe tɛɛ kɩlɛmʋʋ.)

⁹ Ɛzɩma Moyizi laba alɩwaatʋ ndʋ Izrayɛɛlɩ piya ɖaɣnɩ-ɩ kaɖɩnʋʋ nabʋlɛ ɖeɖe yɔ? Ɛɖaɣnɩ pam ɛsa nɛ Yehowa se ɛlɛ ɛwɩlɩ-ɩ nʋmɔʋ. Ɛlɛ lɛɛlɛɛyɔ lɛ, Yehowa tiheyi-i se ɛma kaaʋ yɔɔ. Eheyi-i se ɛkpaɣ ɛ-ɖaʋ nɛ ekpeɣli samaɣ kaaʋ cɔlɔ nɛ ɛyɔɔdɩnɩ kaaʋ ŋgʋ. (Kɩg. 20:6-8) Moyizi tɩyɔɔdɩnɩ kaaʋ. Ɛlɛ, pana yeba nɛ eholi samaɣ ŋga kaakpeɣli peeɖe yɔ kɔ-yɔɔ nɛ ɛyɔɔdɩ se: “Iwelisi, ñʋŋ taa kpɩzɩŋ tɩnaa mɩ; ɛzɩ ɖɩɩpɩzɩɣ ɖɩlɩzɩ-mɩ lɩm nɛ kaaʋ kʋnɛ yɔ kɩ-taa?” Nɛ pʋwayɩ lɛ ɛma kaaʋ yɔɔ. Ɛlɛ lɛɛlɛɛyɔ lɛ, tam nabʋlɛ ɛmaba.​—Kɩg. 20:10, 11.

10. Ɛzɩma pɩlabɩ Yehowa alɩwaatʋ ndʋ Moyizi tɩɖɔ ɛ-paɣtʋ yɔɔ yɔ?

¹⁰ Yehowa mʋ pana nɛ halɩ ɛ-taa wɩɩnɩ Moyizi siŋŋ. (Wp. 1:37; 3:26) Ɛbɛ yɔɔ Yehowa taa wɩ mbʋ? Pɩpɩzɩɣ pɩkɛ lɩmaɣza sakɩyɛ yɔɔ. Ɛzɩ ɖɩɩtɛm naʋ yɔ, pɩtɩla Yehowa taa wɩnɩ Moyizi mbʋ pʋyɔɔ yɔ, ɛtɩla mbʋ eheyi-i lɛɛlɛɛyɔ se ɛla yɔ.

11. Moyizi mabʋ kaaʋ yɔɔ yɔ, ɛzɩma piyekaɣ se Izrayɛɛlɩ piya ɩmaɣzɩ se pɩtɩkɛ Yehowa labɩnɩ maamaaci lakasɩ nzɩ?

¹¹ Pɩpɩzɩɣ pɩkɛ se lɩmaɣza lɛɛna yɔɔ ɖɔɖɔ Yehowa labɩ mbʋ. Kaaŋ weyi ɩɩwɛ kajalaɣ Meriba egeetiye taa yɔ, ɩɩwɛ ɖoŋ. Paa ɛyʋ kaamabɩ kaaŋ ɛnɩ ɩ-yɔɔ ɖoŋ ɛzɩma yɔ, nɔɔyʋ ɛɛpɩzɩɣ nɛ ɛtaa liu se lɩm lɩɣnɩ ɩ-taa. Ɛlɛ kaaŋ weyi ɩɩwɛ lone naalɛ ñɩnɖɛ taa Meriba egeetiye taa yɔ, ɛlɛ ñaawɛ ndɩ kpem nɛ ɖoŋ ɖoŋ lɛ, ɩfɛyɩ ɖoŋ. Ɛzɩma kaaŋ ɛnɛ ɩfɛyɩ ɖoŋ nɛ pɩwɛ kɛlɛʋ se lɩm ɛsʋʋ ɩ-taa yɔ, ɖoŋ ɖoŋ lɛ, lɩm cakɩ ɩ-taa nɛ ɛyʋ pɩzɩɣ ɛtʋlɩ pɔʋ nɛ lɩm mbʋ pɩlɩɩ. Moyizi mabʋ kaaʋ ŋgʋ tam nabʋlɛ yɔ, ɛzɩ ɛñɩnaɣ se ɛwɩlɩ se pɩtɩkɛ Yehowa yebina nɛ lɩm lɩɩ; ɛlɛ lɩm mbʋ, pɩɩwɛ kaaʋ ŋgʋ kɩ-taa? Moyizi mabʋ kaaʋ nɛ ɛtɩyɔɔdɩnɩ-kʋ yɔ, ɛzɩ ɛñɩnaɣ se ɛwɩlɩ se ɛnʋ ɖɔɖɔ ɛɖʋ nesi nɛ maamaaci lakasɩ nzɩ sɩla na? * Ðɩɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩyɔɔdɩ kpayɩ se lɩmaɣza ana ɛɛwɛna.

12. Lɩmaɣzɩyɛ lɛɛɖɛ nɖɩ yɔɔ Yehowa taa wɩnɩ Moyizi nɛ Aarɔɔnɩ?

¹² Lɩmaɣzɩyɛ kɩbanɖɛ lɛɛɖɛ yɔɔ ɖɔɖɔ Yehowa taa wɩnɩ Moyizi nɛ Aarɔɔnɩ. Yʋsɩ tɔm ndʋ Moyizi heyi samaɣ yɔ. Ɛyɔɔdaa se: “Ɛzɩ ɖɩɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩlɩzɩ-mɩ lɩm nɛ kaaʋ kʋnɛ kɩ-taa?” Ɛzɩma Moyizi labɩnɩ tʋmɩyɛ tɔm piye “ɖɩɩpɩzɩɣ” yɔ, pɩtɩla ɛñɩnaɣ se ɛyɔɔdɩ ɛ nɛ Aarɔɔnɩ pɔ-tɔm. Tɔm ndʋ Moyizi yɔɔdaa yɔ, tɩwɩlɩɣ se ɛtɩha ñamtʋ Yehowa weyi ɛ-cɔlɔ maamaaci lakasɩ nzɩ sɩlɩnaa yɔ. Tɔm ndʋ tɩwɛ Keɣa 105:32, 33  taa yɔ, tɩñɩkɩɣ niye lɩmaɣzɩyɛ ɖɩnɛ ɖɩ-yɔɔ. Pama peeɖe se: “Panazɩ Ɛsɔ Meriba lɩm cɔlɔ, nɛ peyiɣdi Moyizi pa-maɣmaɣ pa-kɩdɛkɛdɩm yɔɔ; [paɖʋ-ɩ ɖɩwɩzɩyɛ] peeɖe pɩŋŋ nɛ ɛkɩlɩ yɔɔdʋʋ lɛɛ lɛɛ, ɛtɩmaɣzɩ.” * (Kɩg. 27:14) Paa pɩtɩkɛ suwe yɔ, Moyizi lakasɩ wɩlaa se ɛtɩɖʋ Ɛsɔ hɩɖɛ ɛzɩ pɩmʋnaʋ yɔ. Yehowa heyi Moyizi nɛ Aarɔɔnɩ se: “Ɩtɩña mɔ-nɔɔ.” (Kɩg. 20:24) Pɩɩkɛnɩ kɩwɛɛkɩm sɔsɔm!

13. Ɛzɩma Yehowa hɔm Moyizi nɩŋgbaaŋ yɔ, ɛbɛ yɔɔ pɩmʋnaa?

¹³ Moyizi nɛ Aarɔɔnɩ paaɖɛ Yehowa samaɣ nɔɔ pʋyɔɔ lɛ, paawɛnɩ sʋʋtʋ sɔsɔtʋ sakɩyɛ. (Luka 12:48) Ɛzɩma Izrayɛɛlɩ samaɣ kaakaɖɩnɩ Yehowa yɔ, pʋyɔɔ ɛtɩha samaɣ kpeekpe nʋmɔʋ se kasʋʋ Kanaŋ tɛtʋ taa. (Kɩg. 14:26-30, 34) Ye mbʋ pʋmʋnaa se Yehowa ɛhɔ Moyizi nɩŋgbaaŋ ɛzɩ Izrayɛɛlɩ piya nzɩ yɔ, ɛzɩma ɛkaɖɩnɩ-ɩ yɔ pɩ-yɔɔ. Ɛzɩ samaɣ ŋga yɔ, ɛtɩha Moyizi nʋmɔʋ se ɛsʋʋ Kanaŋ tɛtʋ taa.

14, 15. Ɛbɛ tuzi Moyizi nɛ ɛtɩla mbʋ Ɛsɔ pɔzɩ-ɩ yɔ?

¹⁴ Ɛbɛ tuzi Moyizi nɛ ɛtɩla mbʋ Ɛsɔ pɔzɩ-ɩ yɔ? Yʋsɩ se Keɣa 105:32, 33 yɔɔdaa se: “Panazɩ Ɛsɔ Meriba lɩm cɔlɔ, nɛ peyiɣdi Moyizi pa-maɣmaɣ pa-kɩdɛkɛdɩm yɔɔ; [paɖʋ-ɩ ɖɩwɩzɩyɛ] peeɖe pɩŋŋ nɛ ɛkɩlɩ yɔɔdʋʋ lɛɛ lɛɛ, ɛtɩmaɣzɩ.” Paa Yehowa Izrayɛɛlɩ piya kaaɖʋ ɖɩwɩzɩyɛ yɔ, Moyizi kɔ pana. Ɛzɩma ɛtɩɖɔkɩ ɛ-tɩ yɔ, mbʋ yebina nɛ ɛtɩmaɣzɩ mbʋ pɩkaɣ-ɩ talʋʋ yɔ pɩ-yɔɔ pʋcɔ nɛ ɛyɔɔdɩ.

¹⁵ Moyizi yeba nɛ lalaa lakasɩ tuzi-i nɛ ɛtɩtasɩ pam ɛsa nɛ Yehowa. Moyizi kaacɔnɩ tɔm ɖeɖe camɩyɛ kajalaɣ taa. (Ejl. 7:6) Pɩkɛ toovenim se ɛzɩma Moyizi cɔnɩ Izrayɛɛlɩ piya kaañamtʋ lakasɩ ɖeɖe pɩnzɩ hiŋ sakɩyɛ yɔ, pɩɩnɩ-ɩ nɛ pitibi-i yɔɔɔ. Ɛzɩ Moyizi kɩlaɣ maɣzʋʋ ɛzɩma pitibi-i yɔɔɔ yɔ pɩ-yɔɔ nɛ pɩkɩlɩ ɛzɩma ɛpɩzaɣ se ɛɖʋ Yehowa hɩɖɛ yɔ?

16. Ɛbɛ yɔɔ Moyizi lakasɩ tukuuni-ɖʋ?

¹⁶ Ye pituuli nayʋ siɣsiɣ tʋ ɛzɩ Moyizi yɔ nɛ ɛtɔlɩ yɔ, pɩwɩlɩɣ se pɩpɩzɩɣ nɛ pɩtalɩ ɖa ɖɔɖɔ mbʋ kɛlɛʋ. Ɛzɩ Moyizi yɔ, ɖɩwɛnɩ lidaʋ se pɩkazɩ pazɩ lɛ, ɖɩkaɣ sʋʋ ɛjaɖɛ kɩfaɖɛ nɖɩ Yehowa labɩ-ɖʋ tamaɣ yɔ ɖɩ-taa. (2 Pɩy. 3:13) Ða-taa nɔɔyʋ tɩsɔɔlɩ se elesi waɖɛ sɔsɔɖɛ nɖɩ. Ɛlɛ pʋcɔ nɛ ɖɩtalɩ kaɖʋwa ŋga lɛ, pɩcɛyaa se ɖɩpa ɛsa nɛ Yehowa nɛ ɖɩñaɣ pana nɛ ɖɩlakɩ ɛ-sɔɔlɩm paa ɛzɩmtaa. (1 Yoh. 2:17) Lɔŋ weyi Moyizi kɩwɛɛkɩm kpɛlɩkɩɣ-ɖʋ?

17. Ɛbɛ pɩzɩɣ pɩsɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩtaaha nʋmɔʋ pana?

¹⁷ Taaha nʋmɔʋ pana. Paa ɖɩkatɩɣ kala kʋɖʋma ɖoŋ ɖoŋ yɔ, pɩtɩpɔzɩ se: ‘Pɩɖɛɛ-ɖʋ nɛ kɩbandʋ labʋ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ kɩyakʋ talɩɣ lɛ, ɖɩkʋŋ kaahɛzaɣ.’ (Gal. 6:9; 2 Tes. 3:13) Alɩwaatʋ ndʋ ŋkatɩɣ wɛtʋ natʋyʋ nɛ tɩɖʋ-ŋ ɖɩwɩzɩyɛ yɔ, yaa ŋkatɩɣ kala naayɛ ɖoŋ ɖoŋ yɔ, ŋɖɔkʋʋ ña-tɩ nɛ ŋmaɣzɩɣ nɛ pʋcɔ nɛ ŋyɔɔdʋʋ? (Adu. 10:19; 17:27; Mat. 5:22) Alɩwaatʋ ndʋ lalaa ɖʋʋ-ɖʋ ɖɩwɩzɩyɛ yɔ, pɩcɛyaa se ‘ɖiyele nɛ Yehowa pana la tʋmɩyɛ.’ (Kalɩ Roma 12:17-21.) Ye ɖɩpaŋ ɛsa nɛ Yehowa yɔ, ɖɩkaɣ wɛnʋʋ suuɖu nɛ ɖiyele nɛ ɛ-pana la tʋmɩyɛ alɩwaatʋ ndʋ pɩmʋnaa yɔ tɩ-yɔɔ nɛ ɖɩwɩlɩ se ɖɩhaɣ-ɩ ñamtʋ ndʋ tɩmʋnaa yɔ. Ɛlɛ ye ɖɩtɩɖaŋ Yehowa nɛ ɖa-maɣmaɣ ɖɩñɩnɩɣ se ɖɩtɩŋnɩ nʋmɔŋ nɩɩyɩ yɔɔ nɛ ɖɩcɔnɩ tɔm  natʋyʋ ɖeɖe yɔ, pɩwɩlɩɣ se ɖɩfɛyɩnɩ ñamtʋ ɛ-yɔɔ.

18. Alɩwaatʋ ndʋ pɩpɔzʋʋ se ɖɩɖɔ lɔŋ tasʋʋ nabʋyʋ yɔɔ yɔ, tɔm ndʋ yɔɔ pɩwɛɛ se ɖɩtɔzɩ?

¹⁸ Ðɔ lɔŋ weyi patasɩɣ-ɖʋ kɛdɛzaɣ kɩyakɩŋ ɛnɛ ɩ-taa yɔ, ɩ-yɔɔ. Ŋwɛɛ nɛ ŋɖɔŋ lɔŋ weyi Yehowa tasɩɣ-ɖʋ kɛdɛzaɣ kɩyakɩŋ ɩnɛ ɩ-taa yɔ ɩ-yɔɔ? Ye ɖɩɖɔŋ ɩ-yɔɔ yɔ, ɖɩɩkaɣ ñɔnʋʋ paa ɛzɩmtaa nʋmɔŋ weyi ɩ-yɔɔ ɖɩtɩŋaɣnɩ ɖooo lɔŋ nɛ ɖɩcɔŋnɩ tɔm natʋyʋ ɖeɖe yɔ. Ɛlɛ ɖɩkaɣ tisuu nɛ ɖɩɖɔ nʋmɔŋ kɩfaŋ weyi Yehowa tɩŋɩɣnɩ ɛ-ɛgbɛyɛ yɔɔ nɛ ɛwɩlɩɣ-ɖʋ yɔ ɩ-yɔɔ. (Ebr. 13:17) Alɩwaatʋ kʋɖʋmtʋ ndʋ tɩ-taa ɖɔɖɔ lɛ, pɩcɛyaa se ɖɩkpa ɖa-tɩ nɛ ‘ɖɩtaamaanɩ ndʋ pamawa yɔ tɩ-yɔɔ.’ (1 Kɔr. 4:6) Ye ɖɩlakɩ mbʋ yɔ, ɖɩwɩlɩɣ se ɖɩpam ɛsa nɛ Yehowa.

19. Ɛbɛ pɩzɩɣ pɩsɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖitaayele nɛ lalaa ɛjandʋ wɛɛkɩ ɖa nɛ Yehowa ɖa-taabalɩyɛ?

¹⁹ Taayele nɛ lalaa ɛjandʋ wɛɛkɩ ña nɛ Yehowa mɩ-taabalɩyɛ. Ye ɖɩpaŋ ɖɛ-ɛsa nɛ Yehowa yɔ, ɖɩɩkaɣ yebu nɛ lalaa lakasɩ wɛɛkɩ ɖa nɛ Yehowa ɖa-taabalɩyɛ. Tɔm tʋnɛ tɩcɛyɩ siŋŋ kɔzɩ kɔzɩ ye ɖɩwɛnɩ wala naayɛ Ɛsɔ ɛgbɛyɛ taa ɛzɩ Moyizi yɔ. Ɛlɛ toovenim lɛ, ɖa-taa paa anɩ pɩwɛɛ se ɛla ‘ɛ-ñʋʋ yabɩtʋ tʋmɩyɛ nɛ ñamtʋ ndʋ ɛñaŋnɩ tam yɔ.’ (Fil. 2:12) Paa mbʋ yɔ, alɩwaatʋ ndʋ ɖɩwɛɣnɩ wala sakɩyɛ yɔ, mbʋ ɖɔɖɔ pɩpɔzʋʋ-ɖʋ kɩlaŋ sakɩyɛ. (Luka 12:48) Ɛlɛ ye ɖɩsɔɔlɩ Yehowa toovenim taa yɔ, nabʋyʋ ɛɛkaɣ-ɖʋ posuu nɛ ɛ-sɔɔlɩm.​—Keɣa 118:165; Roma 8:37-39.

20. Ɛbɛ pɩwɛɛ se ɖa-taa paa anɩ ɛtɛ ɛ-taa se ɛlakɩ?

²⁰ Tɛtɛ pɩla mbʋ nɛ ɖiwolo pɩ-yɔɔ nɛ ɖɩpa ɛsa nɛ weyi ‘ɛwɛ ɛsɔdaa yɔ’ nɛ ɖɩtɩlɩ ɛ-sɔɔlɩm kɛdɛzaɣ kɩyakɩŋ ɩnɛ ɩ-taa. Ðitaayele kaaʋ nɛ lalaa lakasɩ wɛɛkɩ ɖa nɛ Yehowa ɖa-taabalɩyɛ. Mbʋ pɩtalɩ Moyizi yɔ, pɩñɩkɩɣ niye se pɩcɛyaa se ɖɩtaasɔɔ tɔm tʋnɛ tɩ-yɔɔ: Ðitaayele nɛ mba pɛ-hɛkʋ taa ɖɩwɛɛ yɔ, pɛ-tɛ mantɩtalɩ pilim wɛtʋ wɛɛnɩ ɖoŋ ɖɔ-yɔɔ, ɛlɛ ɖɩtɛ ɖa-taa se “ɖɩkpazɩɣ ɖɛ-ɛsa nɛ [Yehowa] se ɛna ɖapʋtɔdɩyɛ.”​—Keɣa 122:1, 2.