1. Tɔm ndʋ Ɛsɔ tiyiyu nɔɔyʋ wɛɛ nɛ ɛyɔɔdʋʋ, nɛ ɛzɩma tɔm ndʋ titukuuni-ɖʋ?

 YE ƐSƆ tiyiyu nɔɔyʋ ɛcaɣ se ɛyɔɔdɩnɩ-ŋ, ŋkaɣ welisuu tɔm ndʋ ɛwɛna se eheyiɣ-ŋ yɔ? Sɔnɔ, Ɛsɔ tiyiyu nɔɔyʋ wɛɛ nɛ ɛyɔɔdʋʋnɩ «ajɛɛ kpeekpe nɛ cejewe kpeekpe nɛ kʋnʋmɩŋ kpeekpe nɛ samasɩ kpeekpe.» Tɔm ndʋ ɛwɛɛ nɛ ɛyɔɔdʋʋ? Ɛwɛɛ nɛ ɛyɔɔdʋʋ se: «Ise Ɛsɔ sɔɔndʋ nɛ ɩha-ɩ samtʋ, . . . ɩsɛɛ Weyi ɛlabɩ ɛsɔdaa nɛ tɛtʋ. . . yɔ.» (Natʋ 14:​6, 7) Yehowa ɖeke kɛnɩ Ɛsɔ toovenim tʋ weyi pɩpɔzʋʋ se paa weyi ɛsɛɛ yɔ. Ða-taa wɛ leleŋ kpem se ɛha-ɖʋ waɖɛ sɔsɔɖɛ se ɖɩsɛɛ-ɩ ɛ-tɛ fezuu taa templo sɔsɔʋ taa.

2. Ɛbɛ Yehowa tɛ fezuu taa templo kɛnaa? (Kalɩ ɖɔɖɔ aɖakaɣ « Mbʋ fezuu taa templo tɩkɛna yɔ.»)

² Ɛbɛ ɖeyi ɖeyi fezuu taa templo kɛnaa, nɛ le ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩna tɔm ndʋ tɩsɩɣnɩ-ɖʋ se ɖɩtɩlɩ-kʋ camɩyɛ yɔ? Fezuu taa templo tɩkɛnɩ kuduyuu maɣmaɣ. Kɩkɛ ɖʋtʋ ndʋ Yehowa laba se patɩŋnɩ Yesu kɩhɛyʋʋ pʋ-ñʋʋ taa kɩlaʋ yɔɔ nɛ pɛsɛɛ-ɩ ɛzɩ pɩpɔzʋʋ yɔ. Apostoloo Pɔɔlɩ lɩzɩ mbʋ ɖʋtʋ ndʋ tɩkɛnaa yɔ pɩ-taa takayaɣ ŋga ɛma kajalaɣ pɩnzɩ mɩnʋʋ taa Ebree Krɩstʋ ñɩma mba paawɛ Yuudee yɔ ka-taa. b

3-4. (a) Ɛbɛ yɔɔ Pɔɔlɩ kaama takayaɣ Ebree Krɩstʋ ñɩma mba paawɛ Yuudee yɔ? (b) Nɛ ɛzɩma tɩyɛ ɛsɩnɩ-wɛ?

³ Ɛbɛ yɔɔ Pɔɔlɩ kaama takayaɣ ŋga Ebree Krɩstʋ ñɩma mba paawɛ Yuudee yɔ? Pɩtʋʋ fɛyɩ se lɩmaɣza kɩcɛya 2 yɔɔ. Kajalaɣ lɛ, ɛñɩnaɣ se ɛkpazɩ-wɛ ɖoŋ. Pʋcɔ nɛ pa-taa sakɩyɛ pɩsɩɣ  Krɩstʋ mba lɛ, paawɛ Yuuda mba Ɛsɔ sɛtʋ taa. Pʋtɔma yɔ, Yuuda mba Ɛsɔ sɛtʋ ñʋndɩnaa kaahoŋ-wɛ se pʋyɔɔ papɩsɩ Krɩstʋ mba. Ɛbɛ yɔɔ? Mbʋ pʋyɔɔ yɔ Krɩstʋ mba taawɛɛnɩ templo nakʋyʋ nɛ pɛsɛɣ Ɛsɔ kɩ-taa, pataawɛɛnɩ altaaru nakʋyʋ se palaɣ Ɛsɔ kɩlaŋ kɩ-yɔɔ, nɛ pataawɛɛnɩ ɖɔɖɔ cɔjɔnaa se palakɩ Ɛsɔ sɛtʋ tʋma. Pɩpɩzaɣ se pitii Krɩstʋ tɔmkpɛlɩkɩyaa yɔɔɔ nɛ pɩcamɩ pe-tisuu. (Ebr. 2:1; 3:​12, 14) Halɩ pɩtɩla, pɩlakaɣ pa-taa nabɛyɛ ɛzɩ papɩsɩ Yuuda mba Ɛsɔ sɛtʋ taa yɔ.

⁴ Nabʋlɛ lɛ, Pɔɔlɩ yeba nɛ Ebree Krɩstʋ ñɩma mba, peɖiɣzina se pataañakɩ pana se panɩɩ wɩlɩtʋ kɩfatʋ yaa fezuu taa wɩlɩtʋ cukaŋ ñɩndʋ taa, pʋ-tɔbʋʋ se pataatɔkɩ «tɔɔnaɣ yuŋ ñɩŋga» ŋga kɛwɛ Ɛsɔtɔm taa yɔ. (Ebr. 5:​11-14) Pɩnaɣaɣ kpayɩ kpayɩ se pa-taa nabɛyɛ kaañɔnɩ Moyizi Paɣtʋ mbʋ. Ɛlɛ Pɔɔlɩ lɩzɩ pɩ-taa se kɩlaŋ weyi palaɣaɣ Moyizi Paɣtʋ tɛɛ yɔ, ɩɩpɩzɩɣ nɛ ɩhɩzɩ kɩwɛɛkɩm caɣ caɣ. Pʋyɔɔ lɛ, ‘pɛkɛzɩ Paɣtʋ kɩjaʋ.’ Pʋwayɩ lɛ, Pɔɔlɩ wɩlɩ-wɛ toovenim tɔm cukaŋ ñɩndʋ ndʋ tɩ-taa natʋyʋ. Ɛtɔzɩ e-koobiya Krɩstʋ mba se lidaʋ nakʋyʋ wɛɛ nɛ ŋgʋ ‘kɩlɩnɩ ɖeu;’ nɛ Yesu kɩlaʋ yɔɔ pɩtɩŋnaa nɛ lidaʋ ŋgʋ kɩwɛɛ nɛ toovenim taa lɛ, kɩsɩɣnɩ-wɛ se ‘pɔñɔtɩnɩ Ɛsɔ.’—Ebr. 7:​18, 19.

5. Ebree mba takayaɣ taa tɔm ndʋ taa pɩpɔzaa se ɖɩnɩɩ, nɛ ɛbɛ yɔɔ?

⁵ Pɔɔlɩ lɩzɩ pɩ-taa e-koobiya Ebree ñɩma mba se nʋmɔʋ ŋgʋ kɩ-yɔɔ patɩŋɩɣnɩ lɛɛlɛɛyɔ nɛ pɛsɛɣ Ɛsɔ yɔ, kɩkpaɖɩ ɖeu nʋmɔʋ ŋgʋ kɩ-yɔɔ paatɩŋnɩ ɖooo lɛ nɛ pɛsɛɛ-ɩ yɔ. Ɛzɩma Yuuda mba tɩŋaɣnɩ Moyizi Paɣtʋ yɔɔ nɛ pɛsɛɣ Ɛsɔ yɔ, pɩkɛ «wondu ndʋ tɩkaɣ kɔm yɔ tɩ-kɩlɛmʋʋ, ɛlɛ pʋyʋ keem lɛ Krɩstʋ.» (Kol. 2:17) Wonuu nakʋyʋ kɩlɛmʋʋ wɩlɩɣ wonuu ŋgʋ kɩ-wɛtʋ yem na, ɛlɛ kɩtɩkɛ wonuu ŋgʋ kɩ-maɣmaɣ. Mbʋ ɖɔɖɔ, ɛzɩma Yuuda mba sɛɣaɣ Ɛsɔ caanaʋ taa yɔ, pɩɩkɛ kɩlɛmʋʋ yem; mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛzɩma pakaɣ-ɩ sɛʋ nɛ ɛsɩndaa yɔ, pɩkaɣ wɛʋ ɖeu nɛ pɩkpaɖɩ. Pɩcɛyaa se ɖɩnɩɩ ɖʋtʋ ndʋ Yehowa laba se pɩsa nɛ pekpeɣ-ɖʋ ɖa-kɩwɛɛkɩm yɔ tɩ-taa, pɩsɩɣnɩ-ɖʋ se ɖɩsɛɛ-ɩ ɛzɩ pɩpɔzʋʋ yɔ. Iyele nɛ ɖɩkpaɣ «kɩlɛmʋʋ» pʋ-tɔbʋʋ se ɛzɩma Yuuda mba sɛɣaɣ Ɛsɔ caanaʋ taa yɔ nɛ ɖɩmaɣzɩnɩ «pʋyʋ keem» pʋ-tɔbʋʋ se ɛzɩma Krɩstʋ mba sɛɣ Ɛsɔ yɔ, ɛzɩ palɩzʋʋ pɩ-taa Ebree mba takayaɣ taa yɔ. Ye ɖɩlabɩ mbʋ yɔ, ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩtɩlɩ mbʋ ɖeyi ɖeyi fezuu taa templo kɛnaa nɛ ɛzɩma pitukuuni-ɖʋ yɔ.

6. Ɛzɩma palakaɣnɩ tʋmɩyɛ Ɛsɔ sɛtʋ kɩɖanɖʋʋ?

⁶ Ɛzɩma Yuuda mba sɛɣaɣ Ɛsɔ caanaʋ taa? Pɩsa nɛ Pɔɔlɩ lɩzɩ ɛ-tɔm taa camɩyɛ lɛ,  ɛkpaɣ Ɛsɔ sɛtʋ kɩɖanɖʋʋ ŋgʋ Moyizi kaasiɣ pɩnaɣ 1512 P.P.Y. yɔ kɩ-kɩɖaʋ. (Kalɩ aɖakaɣ «Ɛzɩma Yuuda mba sɛɣaɣ Ɛsɔ caanaʋ taa nɛ ɛzɩma Krɩstʋ mba sɛɣ Ɛsɔ?») Kiɖe tɛɛ lɛ, Ɛsɔ sɛtʋ kɩɖanɖʋʋ kaakɛ kizinziku nɛ Izrayɛɛlɩ mba kpɛzaɣ-kʋ nɛ pesiki-kʋ alɩwaatʋ ndʋ pɛlɛɣzɩɣ lone yɔ. Palabɩnɩ-kʋ tʋmɩyɛ pɩnzɩ 500 mbʋ yɔ nɛ pɩkɔɔ pɩsɩɩnɩ alɩwaatʋ ndʋ pama templo Yeruzalɛm yɔ. (Ejl. 25:​8, 9; Kɩg. 9:22) «Kediɣzaɣ kizinziku» ŋgʋ, kɩɩkɛ lone nɖɩ ɖɩ-taa Izrayɛɛlɩ mba wokaɣ nɛ palaɣ Ɛsɔ kɩlaŋ nɛ pɛsɛɣ-ɩ yɔ. (Ejl. 29:​43-46) Ɛlɛ Ɛsɔ sɛtʋ kɩɖanɖʋʋ kaasɩŋnɩ mbʋ pɩɩwɛ ɖeu nɛ pɩkpaɖɩ mbʋ yɔ, nɛ pɩkaɣ wazʋʋ Krɩstʋ mba pʋwayɩ.

7. Alɩwaatʋ ndʋ taa fezuu taa templo ñɔwa?

⁷ Ɛzɩma Krɩstʋ mba sɛɣ Ɛsɔ? Ɛsɔ sɛtʋ kɩɖanɖʋʋ kaakɛ ‘ɛsɔdaa wondu kɩlɛmʋʋ,’ nɛ kɩsɩŋnɩ Yehowa tɛ fezuu taa templo sɔsɔʋ. Pɔɔlɩ yɔɔdaa se «kizinziku ŋgʋ, [yaa Ɛsɔ sɛtʋ kɩɖanɖʋʋ ŋgʋ] kɩkɛ alɩwaatʋ tʋnɛ tɩ-kɩɖaʋ nakʋyʋ.» (Ebr. 8:5; 9:9) Ye mbʋ, alɩwaatʋ ndʋ ɛmaɣaɣ tɔm Ebree mba yɔ, fezuu taa templo kaatɛm wɛʋ. Pɩnaɣ 29 taa kɩñɔwa. Pɩnaɣ ŋga pamɩyɩsɩ Yesu lɩm, pataa-ɩ num nɛ fezuu kiɖeɖeu nɛ ɛpɩsɩ Yehowa «cɔjɔ kɩlɩm sɔsɔ» fezuu taa templo ŋgʋ kɩ-taa. c—Ebr. 4:14; Tʋma 10:​37, 38.

8-9. Ɛzɩ Ebree mba 7:​23-27 yɔɔdʋʋ yɔ, tʋkaɣ sɔsɔɔ ŋga wɛ Izrayɛɛlɩ cɔjɔnaa kɩlɩmwaa nɛ Cɔjɔ Kɩlɩm sɔsɔ Yesu Krɩstʋ pɛ-hɛkʋ taa?

⁸ Ɛzɩma Yuuda mba sɛɣaɣ Ɛsɔ caanaʋ taa? Cɔjɔ kɩlɩm kaakɛnɩ samaɣ lone taa caɣyʋ Ɛsɔ ɛsɩndaa. Aarɔɔnɩ kaakɛnɩ Izrayɛɛlɩ cɔjɔ kɩlɩm kajalaɣ ñɩnʋ, nɛ Yehowa kaalɩzɩnɩ-ɩ se ɛla tʋmɩyɛ nɖɩ alɩwaatʋ ndʋ patʋlɩ Ɛsɔ sɛtʋ kɩɖanɖʋʋ nɔnɔsɩ yɔ. Ɛlɛ, ɛzɩ Pɔɔlɩ lɩzʋʋ pɩ-taa yɔ, «pɩɩpɔzaa se ɛyaa sakɩyɛ ɩpɩsɩ cɔjɔnaa nɛ pɛlɛɣzɩɣ ɖama, mbʋ pʋyɔɔ yɔ sɩm taahaɣ-wɛ nʋmɔʋ se pala cɔjɔtʋ tʋmɩyɛ tam.» d (Kalɩ Ebree mba 7:​23-27.) Pɩtasɩ lɛ, cɔjɔnaa kɩlɩmwaa mba, pataatalɩ pilim; pʋyɔɔ lɛ, pɩɩpɔzaa se palaa kɩlaŋ pa-maɣmaɣ pa-kɩwɛɛkɩm yɔɔ. Pɩwɩlɩɣ se tʋkaɣ sɔsɔɔ nakɛyɛ wɛ Izrayɛɛlɩ tɛ cɔjɔnaa kɩlɩmwaa nɛ Cɔjɔ Kɩlɩm sɔsɔ Yesu Krɩstʋ pɛ-hɛkʋ taa.

⁹ Ɛzɩma Krɩstʋ mba sɛɣ Ɛsɔ? Yesu Krɩstʋ kɛnɩ ɖɔ-Cɔjɔ Kɩlɩm, nɛ ɛnʋ kɛnɩ «lone kiɖeɖeye . . . kizinziku lɩmɖʋyʋ, nɛ Yehowa siɣni kizinziku ŋgʋ, pɩtɩkɛ ɛyʋ siɣni-kʋ.» (Ebr. 8:​1, 2) Pɔɔlɩ lɩzɩ pɩ-taa se Yesu wɛ «wezuu tam; pʋyɔɔ lɛ, nɔɔyʋ ɛɛkaɣ-ɩ lɛɣzʋʋ ɛ-cɔjɔtʋ tʋmɩyɛ taa.» Pɔɔlɩ sɔzaa se Yesu ‘fɛyɩnɩ azuluma, eposini kɩwɛɛkɩm laɖaa.’ Ɛtasɩ yɔɔdʋʋ se Yesu fɛyɩ ɛzɩ Izrayɛɛlɩ tɛ cɔjɔnaa kɩlɩmwaa yɔ; pʋyɔɔ lɛ, «pɩtɩcɛyɩ se ɛlaa kɩlaŋ paa kɩyakʋ ŋgʋ» ɛ-maɣmaɣ ɛ-kɩwɛɛkɩm yɔɔ. Lɛɛlɛɛyɔ lɛ, iyele nɛ ɖɩyɔɔdɩ ɛzɩma palakaɣnɩ tʋmɩyɛ altaarunaa nɛ kɩlaŋ caanaʋ taa Ɛsɔ sɛtʋ taa yɔ nɛ ɛzɩma palakɩnɩ tʋmɩyɛ altaarunaa nɛ kɩlaŋ Krɩstʋ mba Ɛsɔ sɛtʋ taa yɔ pɩ-tɔm, nɛ ɖɩna tʋkaɣ ŋga kɛwɛ pɩ-hɛkʋ taa yɔ.

10. Ɛbɛ kɩlaŋ weyi palaɣaɣ ñɩɣyʋʋ kɩsɛɛmʋʋ altaaru yɔɔ yɔ ɩɩsɩŋnaa?

¹⁰ Ɛzɩma Yuuda mba sɛɣaɣ Ɛsɔ caanaʋ taa? Ñɩɣyʋʋ kɩsɛɛmʋʋ altaaru nakʋyʋ kaawɛ Ɛsɔ sɛtʋ kɩɖanɖʋʋ nɔnɔɔ ɛsɩndaa nɛ kɩ-yɔɔ palaɣaɣ kpɩna Yehowa. (Ejl. 27:​1, 2; 40:29) Ɛlɛ kɩlaŋ ɛnɩ, ɩtaapɩzɩɣ se ɩhɩzɩ samaɣ kɩwɛɛkɩm caɣ caɣ. (Ebr. 10:​1-4) Kɩlaŋ weyi palaɣaɣ tam Ɛsɔ sɛtʋ kɩɖanɖʋʋ tɛɛ yɔ, ɩɩsɩŋnɩ  kɩlaʋ ŋgʋ kɩkaɣ hɩzʋʋ ɛyaa kɩwɛɛkɩm caɣ caɣ yɔ.

11. Altaaru ŋgʋ yɔɔ Yesu la ɛ-tɩ? (Ebree mba 10:​5-7, 10)

¹¹ Ɛzɩma Krɩstʋ mba sɛɣ Ɛsɔ? Yesu kaanawa se Yehowa tiyi-i tɛtʋ yɔɔ se ɛcɛlɩ e-wezuu nɛ pɩkɛ kɩhɛyʋʋ nɛ pɩya ɛyaa ñʋʋ. (Mat. 20:28) Pʋyɔɔ alɩwaatʋ ndʋ pamɩyɩsɩ Yesu lɩm yɔ, ɛcɛlɩ ɛ-tɩ se ɛla Yehowa sɔɔlɩm. (Yoh. 6:38; Gal. 1:4) Altaaru ŋgʋ kɩ-yɔɔ Yesu la ɛ-tɩ yɔ, kɩtaakɛ altaaru maɣmaɣ, ɛlɛ kɩsɩŋnɩ Yehowa ‘sɔɔlɩm.’ Yehowa sɔɔlɩm kaakɛnaa se ɛ-Pɩyalʋ ɛkpaɣ e-wezuu ŋgʋ kɩtalɩ pilim yɔ nɛ ɛlaa-kʋ ɛyaa yɔɔ. Yesu la e-wezuu «tam kʋɖʋm nɛ pɩkpaɣ pɩɖɛɛ» se pɩhɩzɩ mba payɩ pɛwɛnɩ tisuu ɛ-yɔɔ yɔ pa-kɩwɛɛkɩm caɣ caɣ. (Kalɩ Ebree mba 10:​5-7, 10.) Lɛɛlɛɛyɔ lɛ, iyele nɛ ɖɩna mbʋ lona wena aawɛ Ɛsɔ sɛtʋ kɩɖanɖʋʋ tɛɛ yɔ asɩŋnaa yɔ.

12. Apɩzaɣ se ɛsʋʋ paa Ɛsɔ sɛtʋ kɩɖanɖʋʋ ɖaŋ ŋgʋ lɛ kɩ-tɛɛ?

¹² Ɛzɩma Yuuda mba sɛɣaɣ Ɛsɔ caanaʋ taa? Lona wena aawɛ Ɛsɔ sɛtʋ kɩɖanɖʋʋ tɛɛ yɔ nɛ lona wena aawɛ templonaa mba paama Yeruzalɛm pʋwayɩ yɔ pa-taa yɔ alɩ ɖama. Ðamɩŋ 2 kaawɛ Ɛsɔ sɛtʋ kɩɖanɖʋʋ tɛɛ nɛ templonaa mba pa-taa: Lone Kiɖeɖeye nɛ Lone Kiɖeɖeye nɖɩ ɖɩkpaɖaa yɔ; nɛ pɩsaʋ kikenduu nakʋyʋ kaatayɩnɩ ɖamɩŋ ɛnɩ ɩ-hɛkʋ taa. (Ebr. 9:​2-5; Ejl. 26:​31-33) Sika kanɖʋnaa ɖɩzɩyɛ, altaaru ŋgʋ kɩ-yɔɔ pɔsɔkɩ ŋgee tɩlaaɖɩ yɔ, nɛ taabɩlɩ ŋgʋ kɩ-yɔɔ pasɩɣ Ɛsɔ ɛsɩndaa kpɔnɔnaa yɔ, mba kaawɛnɩ Lone Kiɖeɖeye taa. «Cɔjɔnaa mba pata-wɛ num» yɔ, pe-ɖeke pɩɩha nʋmɔʋ se pasʋʋ Lone Kiɖeɖeye taa nɛ  pala pɔ-cɔjɔtʋ tʋma. (Kɩg. 3:​3, 7, 10) Lone Kiɖeɖeye nɖɩ ɖɩkpaɖaa yɔ ɖɩ-taa lɛ, ɛgbɛyɛ ɖʋʋ aɖakaɣ ŋga palabɩnɩ sika yɔ ŋga kaawɛnɩ peeɖe, nɛ kasɩŋnɩ Yehowa wɛʋ. (Ejl. 25:​21, 22) Cɔjɔ kɩlɩm ɖeke pɩɩha nʋmɔʋ se ɛtɛzɩ pɩsaʋ kikenduu nɛ ɛsʋʋ Lone Kiɖeɖeye nɖɩ ɖɩkpaɖaa yɔ ɖɩ-taa tam kʋɖʋm pɩnaɣ taa, Kɩwɛɛkɩm yɔɔ Huuzuu Kɩyakʋ wiye. (Lev. 16:​2, 17) Paa pɩnaɣ ŋga lɛ, ɛkpɛndaɣnɩ kpɩna calɩm nɛ ɛsʋʋ peeɖe nɛ ɛla kɩwɛɛkɩm yɔɔ huuzuu sɔnzɩ ɛ-maɣmaɣ ɛ-kɩwɛɛkɩm yɔɔ nɛ samaɣ kpeekpe kɩwɛɛkɩm yɔɔ. Pʋwayɩ lɛ, Yehowa tɩŋnɩ e-fezuu kiɖeɖeu yɔɔ nɛ ɛwɩlɩ kpayɩ kpayɩ mbʋ Ɛsɔ sɛtʋ kɩɖanɖʋʋ tɛɛ lona ana asɩŋnaa yɔ.—Ebr. 9:​6-8.

13. Krɩstʋ mba Ɛsɔ sɛtʋ taa lɛ, ɛbɛ Ɛsɔ sɛtʋ kɩɖanɖʋʋ tɛɛ Lone Kiɖeɖeye nɛ Lone Kiɖeɖeye nɖɩ ɖɩkpaɖaa yɔ pasɩŋnaa?

¹³ Ɛzɩma Krɩstʋ mba sɛɣ Ɛsɔ? Pata Krɩstʋ tɔmkpɛlɩkɩyaa nabɛyɛ pazɩ num fezuu kiɖeɖeu ɖoŋ taa, piyeba nɛ ŋgee taabalɩyɛ naɖɩyɛ wɛɛ pa nɛ Yehowa pɛ-hɛkʋ taa. Pɛkpɛndɩ ɛyaa 144000, nɛ pakaɣ kɛʋ cɔjɔnaa ɛsɔdaa nɛ pa nɛ Yesu pɔtɔɔ kewiyitu. (Natʋ 1:6; 14:1) Ɛsɔ sɛtʋ kɩɖanɖʋʋ tɛ Lone Kiɖeɖeye sɩŋnɩ ɛzɩma pakpaɣ-wɛ se pɛkɛ Ɛsɔ piya fezuu taa alɩwaatʋ ndʋ pɛwɛ tɛtʋ yɔɔ yɔ. (Roma 8:​15-17) Ɛsɔ sɛtʋ kɩɖanɖʋʋ tɛ Lone Kiɖeɖeye nɖɩ ɖɩkpaɖaa yɔ ɖɩsɩŋnɩ ɛsɔdaa, ɖenɖe Yehowa wɛɛ yɔ. «Pɩsaʋ kikenduu» ŋgʋ kɩtayɩ Lone Kiɖeɖeye nɛ Lone Kiɖeɖeye nɖɩ ɖɩkpaɖaa yɔ pɛ-hɛkʋ taa yɔ, kɩsɩŋnɩ Yesu tomnaɣ alɩwaatʋ ndʋ ɛɛwɛ tɛtʋ yɔɔ yɔ; mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛtaapɩzɩɣ se ɛkpa ɛsɔdaa nɛ tomnaɣ ŋga nɛ ɛkɛ fezuu taa templo tɛ Cɔjɔ Kɩlɩm sɔsɔ. Alɩwaatʋ ndʋ Yesu la e-tomnaɣ ŋga ɛyaa yɔɔ yɔ, ɛha waɖɛ Krɩstʋ ñɩma patam numwaa tɩŋa se pakpa ɛsɔdaa nɛ pacaɣ wezuu maatɛŋ. Ɛlɛ ɛzɩ Yesu yɔ, patam numwaa mba, paapɩzɩɣ nɛ pɛkpɛndɩnɩ po-tomnasɩ nzɩ pɛwɛnɩ tɛtʋ yɔɔ yɔ nɛ pakpa ɛsɔdaa. (Ebr. 10:​19, 20; 1 Kɔr. 15:50) Pefezi Yesu nɛ pɩtɛ lɛ, ɛsʋʋ fezuu taa templo tɛ Lone Kiɖeɖeye nɖɩ ɖɩkpaɖaa yɔ ɖɩ-taa, nɛ peeɖe patam numwaa tɩŋa kaɣ wobu nɛ pamaɣnɩ-ɩ.

14. Ɛzɩ Ebree mba 9:​12, 24-26 yɔɔdʋʋ yɔ, ɖʋtʋ ndʋ Yehowa laba nɛ ɛsɩɩ fezuu taa templo yɔ, ɛbɛ yɔɔ pɔtɔŋ se tɩ-wayɩ fɛyɩ?

¹⁴ Pɩnaɣ kpayɩ kpayɩ se sɛtʋ kele kele ñɩndʋ ɖʋtʋ ndʋ Yehowa tɩŋnɩ Yesu Krɩstʋ kɩhɛyʋʋ pʋ-ñʋʋ taa kɩlaʋ yɔɔ nɛ ɛ-cɔjɔtʋ tʋmɩyɛ yɔɔ nɛ ɛla yɔ, tɩ-wayɩ fɛyɩ. Caanaʋ taa Izrayɛɛlɩ alɩwaatʋ taa, cɔjɔ kɩlɩm kpɛndaɣnɩ kpɩna wena palaɣaɣ kɩlaŋ yɔ a-calɩm nɛ ɛsʋʋ Lone Kiɖeɖeye nɖɩ ɖɩkpaɖaa yɔ ɖɩ-taa; ɛyaa labɩnɩ lone nɖɩ. Ɛlɛ Yesu ñasʋ «ɛsɔdaa maɣmaɣ,» pʋ-tɔbʋʋ se lone kiɖeɖeye nɖɩ ɖɩkpaɖɩ pɩtɩŋa yɔ, se pɩsa nɛ ewolo Yehowa ɛsɩndaa. Ewoba nɛ ɛwɩlɩ ɛzɩma wezuu pilim ñɩŋgʋ ŋgʋ ɛcaɣ tɛtʋ yɔɔ yɔ kɩmʋ ñɩm yɔ se ɛlʋ ɖɔ-yɔɔ. Ɛlabɩ mbʋ se pɩsa nɛ «ɛtɩŋnɩ ɛ-maɣmaɣ ɛ-tɩ laʋ yɔɔ nɛ ɛɖɩzɩ kɩwɛɛkɩm.» (Kalɩ Ebree mba 9:​12, 24-26.) Yesu kɩlaʋ hɩzɩɣ kɩwɛɛkɩm caɣ caɣ. Ɛzɩ ɖɩkɔŋʋʋ naʋ yɔ, paa ɖɩwɛnɩ lidaʋ se ɖɩkpaɣ ɛsɔdaa yaa ɖɩcakɩ tɛtʋ yɔɔ yɔ, ɖa-tɩŋa payɩ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩsɛɛ Yehowa e-fezuu taa templo taa.

15. Mba lakaɣ Ɛsɔ sɛtʋ tʋmɩyɛ Ɛsɔ sɛtʋ kɩɖanɖʋʋ kadaɣ taa?

¹⁵ Ɛzɩma Yuuda mba sɛɣaɣ Ɛsɔ caanaʋ taa? Ɛsɔ sɛtʋ kɩɖanɖʋʋ kaawɛnɩ kadaɣ nakɛyɛ nɛ paama koloŋa nɛ pɩcɔɔ-kɛ nɛ pɩta. Kɩlaŋ kɩñaɣzɩŋ altaaru ŋgʋ palabɩnɩ ñɩɣyʋʋ kɩsɛɛmʋʋ yɔ, kɩɩwɛ kadaɣ ŋga ka-taa. Ñanaɣ sɔsɔɔ ŋga palabɩnɩ ñɩɣyʋʋ kɩsɛɛmʋʋ yɔ kaawɛ peeɖe ɖɔɖɔ, nɛ ka-taa paɖʋwaɣ lɩm mbʋ cɔjɔnaa saŋɩɣ pe-nesi nɛ pɔkɔʋ pa-nɩŋgbanzɩ pʋcɔ nɛ palakɩ pɔ-cɔjɔtʋ tʋma yɔ. (Ejl. 30:​17-20; 40:​6-8) Ɛlɛ templonaa mba paama pʋwayɩ yɔ,  paawɛnɩ ɖɔɖɔ awayɩ kadaɣ nakɛyɛ, nɛ mba patɩkɛ cɔjɔnaa yɔ pasɩŋaɣ ka-taa nɛ pɛsɛɣ Ɛsɔ.

16. Fezuu taa templo taa lɛ, mba lakɩ tʋmɩyɛ paa kadaɣ ŋga lɛ ka-taa?

¹⁶ Ɛzɩma Krɩstʋ mba sɛɣ Ɛsɔ? Pʋcɔ nɛ patam numwaa mba pɛwɛ tɛtʋ yɔɔ yɔ pakpa ɛsɔdaa Yesu cɔlɔ nɛ pala cɔjɔtʋ tʋmɩyɛ lɛ, pɛsɛɣ Ɛsɔ siɣsiɣ fezuu taa templo tɛ pɩ-taa kadaɣ taa. Lɩm ñanaɣ sɔsɔɔ ŋga kaawɛ Ɛsɔ sɛtʋ kɩɖanɖʋʋ tɛɛ nɛ templonaa taa yɔ, kɔtɔzʋʋ pa nɛ Krɩstʋ mba tɩŋa se pɩcɛyaa se pɛwɛɛ kele kele pa-maɣzɩm taa nɛ fezuu taa. Ye mbʋ, le «samaɣ sɔsɔɔ» ŋga kaɖʋʋ nesi Krɩstʋ koobiya patam numwaa yɔ kɛsɛɣ Yehowa? Apostoloo Yohanɛɛsɩ na-kɛ «kasɩŋ kewiyaɣ kpelaɣ ɛsɩndaa;» kewiyaɣ kpelaɣ ɛsɩndaa sɩŋnɩ tɛtʋ yɔɔ awayɩ kadaɣ ŋga ka-taa «palakɩ [Ɛsɔ] tʋmɩyɛ kiɖeɖeye wɩsɩ nɛ ɖoo e-templo taa» yɔ. (Natʋ 7:​9, 13-15) Ða-taa wɛ leleŋ siŋŋ se Yehowa ha-ɖʋ waɖɛ sɔsɔɖɛ se ɖɩsɛɛ-ɩ e-fezuu taa templo sɔsɔʋ taa.

17. Kɩlaŋ weyi ɖɩwɛnɩ waɖɛ se ɖɩlaa Yehowa?

¹⁷ Sɔnɔ, Krɩstʋ mba tɩŋa wɛnɩ waɖɛ se patɩŋnɩ pa-alɩwaatʋ, po-ɖoŋ nɛ po-tomnaɣ yɔɔ ñɩm yɔɔ nɛ pɛsɛɛ Yehowa. Ɛzɩ apostoloo Pɔɔlɩ kaaheyuu Ebree Krɩstʋ mba yɔ, «paa ɛzɩmtaa lɛ, [ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩlaa] samtʋ kɩlaʋ Ɛsɔ, pʋ-tɔbʋʋ se ɖo-ndomee wena asusuu ɛ-hɩɖɛ kaɣlaa yɔ a-pee.» (Ebr. 13:15) Ye ɖɩhaɣ Yehowa mbʋ ɖɩwɛna nɛ pɩkpaɖɩ ɖeu yɔ, ɖɩwɩlɩɣ se ɖa-taa wɛ leleŋ nɛ waɖɛ nɖɩ ɖɩwɛna se ɖɩsɛɛ-ɩ yɔ.

18. (a) Ɛzɩ Ebree mba 10:​22-25 yɔɔdʋʋ yɔ, ɖɛ-Ɛsɔ sɛtʋ hɔɔlɩŋ weyi taa pɩtɩpɔzɩ kpa se ɖɩla kaakendu? (b) Nɛ tɔm ndʋ yɔɔ pɩfɛyɩ kpa se ɖɩsɔɔ?

¹⁸ Kalɩ Ebree mba 10:​22-25. Pɔɔlɩ kɔwaɣ takayaɣ ŋga ɛma Ebree mba yɔ ka-ñʋʋ lɛ, ɛyɔɔdɩ ɖɛ-Ɛsɔ sɛtʋ hɔɔlɩŋ ndɩ ndɩ weyi ɩ-yɔɔ pɩtɩpɔzɩ kpa se ɖɩla kaakendu yɔ ɩ-tɔm. Hɔɔlɩŋ ɛnɩ ɩ-taa nɩɩyɩ yɔ: ɖɩtɩmɩɣnɩ Yehowa, ɖisusuu ɖe-lidaʋ tɔm kaɣlaa, ɖiwoki kediɣzisi nɛ ɖɩkpazɩɣ ɖama ɖoŋ nɛ «ɖɩla mbʋ nɛ pɩkɩlɩ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ [ɖɩnaɣ] se [Yehowa] kɩyakʋ ɖiɣni ñɔtʋʋ.» Natʋ takayaɣ kɛdɛzaɣ hɔɔlʋʋ taa, Yehowa tiyiyu yɔɔdaa se: «Sɛɛ Ɛsɔ!» (Natʋ 19:10; 22:9) Ɛyɔɔdɩ mbʋ tam nabʋlɛ nɛ ɛwɩlɩ se pɩ-tɔm cɛyɩ siŋŋ. Tɛtɛ nɛ ɖɩtaasɔɔ fezuu taa tɔm cukaŋ ñɩndʋ ndʋ ɖɩkpɛlɩkɩ Yehowa tɛ fezuu taa templo sɔsɔʋ yɔɔ nɛ waɖɛ sɔsɔɖɛ nɖɩ ɖɩwɛna se ɖɩsɛɛ ɖɛ-Ɛsɔ sɔsɔ yɔ tɩ-yɔɔ kpa.