Amaitha ma kĩ-ndĩni ma Yesũ maĩ athatu mũno. Nĩkĩ? Nũndũ Yesũ aĩ ananengane ngelekany’o yavuanasya ũthũku woo. Avalisi nĩmavangie kũmũkwatya na ndeto syake. Mendaa aneene ũndũ ũtonya kũtuma anenganwe kwa ngavana wa Lomi, na kwoou maĩva amanyĩw’a moo mamũkwatye na ndeto syake.—Luka 6:7.

Mamũkũlilye: “Mũmanyĩsya, nĩtwĩsĩ ũneenaa na ũmanyĩasya ũla w’o, na ndwendeeasya mũndũ, ĩndĩ ũmanyĩasya nzĩa ya Ngai kwosana na ũla w’o: Nĩ ũndũ wosanĩte na mĩao kwitũ kũĩva Kaisali koti ũla waĩle kũĩvwa nĩ kĩla mũndũ, kana ũndũ ũsu ndwaĩle?” (Luka 20:21, 22) Yesũ ndaakengeka aĩ nĩkwĩthĩwa nĩmamũkathĩĩa, nũndũ nĩweesĩ kana ũsu no wangangany’a na ũseleke. Keka nĩwamasũngĩie, ‘Aiee, ti ũndũ waĩle kũĩva koti ũsu,’ ethĩwa akwatiw’e na ĩvĩtyo ya kũvĩnga silikalĩ ya Lomi. Ĩndĩ keka nĩwameie, ‘Ĩĩ, ĩvei koti ũsu,’ andũ asu methĩwa mamũvĩndũkĩie nũndũ nĩmanoetw’e nĩ kũsumbĩkwa nĩ Lomi. Kwoou we amasũngĩie ata?

Amasũngĩie amea: “Nĩkĩ mũũndata, inyw’ĩ angangany’a? Mbony’ei mbesa ĩla mũtũmĩaa kũĩva koti.” Mamũetee ndinalĩ, nake amakũlya: “Visa ũũ na ũandĩko ũũ nĩ syaũ?” Namo mamwĩa: “Nĩ sya Kaisali.” Nake Yesũ ameaĩa ũũ: “Mũnengei Kaisali syĩndũ sya Kaisali, na Ngai syĩndũ sya Ngai.”—Mathayo 22:18-21.

Aũme asu nĩmaseng’iw’e nĩ ndeto sya Yesũ. Na nũndũ amasũngĩie kwa ũĩ, nĩmavindisye na mathi. Ĩndĩ maũndũ mayaathelela vau na mayaaũngamĩlya mĩvango yoo ya kũmũkwatya  vau. Ĩtina wa Avalisi kũemwa nĩ kũmũkwatya Yesũ, atongoi ma kĩkundi kĩngĩ kya ndĩni nĩmookie kũla kwĩ Yesũ.

Asatukai, ala maasya kana kũi ũthayũũkyo, nĩmamũkũlilye ĩkũlyo yĩkonetye ũthayũũkyo na mũtwaano wa kũtiĩwa kĩveti mũndũ akw’a. Mamwĩie: “Mũmanyĩsya, Mose aisye atĩĩ: ‘Ethĩwa mũndũ nĩwakw’a ate na syana, mwana-a-inyia no nginya atwae kĩveti kĩu kyatiwa na aisyaa syana kwondũ wa mwana-a-inyia.’ Kwaĩ aũme mũonza masyaanĩw’e. Na wa mbee atwaana na akw’a, na nũndũ ndaĩ na mwana, kĩveti kĩu kyatiĩwa mwana-a-inyia. Na ũu nĩw’o kweethĩiwe kwa ũla wa kelĩ na wa katatũ nginya ũla wa mũonza. Na ĩtina wa ũu mũndũ mũka ũsu akw’a. Kwoou ĩvinda ya ũthayũũkyo, mũndũ mũka ũsu akeethĩwa kĩveti kya wĩva katĩ wa asu me mũonza? Nũndũ onthe nĩmamũtwaĩte.”—Mathayo 22:24-28.

Aitũmĩa maandĩko ma Mose, ala Asatukai nĩmametĩkĩlaa, Yesũ amasũngĩie ũũ: “Inyw’ĩ nĩmũũvĩtya, nũndũ mũyĩsĩ Maandĩko o na mũyĩsĩ vinya wa Ngai. Nũndũ ĩvinda ya ũthayũũkyo, aũme maikatwaana o na aka maikatwawa, ĩndĩ makeethĩwa ta alaĩka ĩtunĩ. Na ĩũlũ wa ũthayũũkyo wa akw’ũ, no mwaasoma ĩvukunĩ ya Mose, nthĩnĩ wa ũvoo ĩũlũ wa kala kakuthu ke mĩw’a, kana Ngai amwĩie: ‘Nyie ninyie Ngai wa Avalaamu, na Ngai wa Isaka, na Ngai wa Yakovo’? We ti Ngai wa ala akw’ũ, ĩndĩ wa ala me thayũ. Nĩmũvĩtĩtye mũno.” (Maliko 12:24-27; Kuma 3:1-6) Ĩkomano nĩyaseng’ie nũndũ wa ũsũngĩo ũsu.

Yesũ nĩwavindĩthisye Avalisi na Asatukai, na kwoou andũ asu ma ndĩni mooka me ngwatanĩo kũmũtata ĩngĩ. Mũandĩki ũmwe nĩwamũkũlilye: “Mũmanyĩsya, nĩ mwĩao wĩva ũla mũnene ĩla Mĩaonĩ?”—Mathayo 22:36.

Yesũ amũsũngĩie ũũ: “Wa mbee nĩ, ‘Ĩw’a, we Isilaeli, Yeova Ngai waitũ nĩ Yeova ũmwe, na no nginya ũmwende Yeova Ngai waku na ngoo yaku yonthe, na thayũ waku w’onthe, na kĩlĩko kyaku kyonthe, na vinya waku w’onthe.’ Na wa kelĩ nĩw’o ũũ: ‘No nginya ũmwende mũtũi waku o ũndũ wĩyendete.’ Vaiĩ mwĩao ũngĩ mũnene kwĩ ĩsu.”—Maliko 12:29-31.

Yĩla mũandĩki ũsu weewie ũsũngĩo ũsu, aisye: “Mũmanyĩsya, nĩwaneena nesa, kwosana na ũw’o, ‘Ngai nĩ ũmwe, na vaiĩ ũngĩ ate o we’; na kũmwenda na ngoo yonthe, na kĩlĩko kyonthe, na vinya w’onthe, na mũndũ kũmwenda mũtũi wake o ũndũ wĩyendete, nĩw’o ũndũ ũla wa vata mũno kwĩ nthembo sya kũvĩvw’a na nthembo ila ingĩ.” Na Yesũ oona kana nĩwasũngĩa kwosana na kĩlĩko, amwĩa: “Ndwĩ vaasa na Ũsumbĩ wa Ngai.”—Maliko 12:32-34.

Yesũ ethĩĩtwe aimanyĩsya ĩkalũnĩ kwa mĩthenya ĩtatũ (matukũ 9, 10, na 11, mwei wa Nisani). Andũ amwe o ta mũandĩki ũsu, nĩmamwĩthukĩĩisye nesa. Ĩndĩ atongoi ma ndĩni mayaamwĩthukĩĩsya o na mayaĩ na “ũkũmbaũ wa kũmũkũlya ũndũ ũngĩ.”