1. Nĩkĩ tũtonya kwasya kana syĩndũ syonthe nĩ sya Yeova? (Sisya visa ĩthangũnĩ yĩĩ.)

SYĨNDŨ syonthe nĩ sya Yeova! Mbivilia yaĩtye kana “ĩtu . . . o na ĩtu yĩla yĩ ĩũlũ wa matu, na nthĩ, na syonthe syĩ kw’o” nĩ syake. (Kũt. 10:14; Ũvu. 4:11) Kwoou andũ onthe nĩ ma Yeova nũndũ nĩwe wamombie. (Sav. 100:3) Ĩndĩ katĩ wa andũ onthe ala maaĩthĩwa thayũ, Yeova nũnyuvaa amwe methĩwe me make kwa nzĩa ya mwanya.

2. Naaũ ala Mbivilia yaĩtye nĩ ma Yeova kwa nzĩa ya mwanya?

² Kwa ngelekany’o, ĩandĩko ya Savuli 135 yaĩtye kana Aisilaeli ala mamũthũkũmaa Yeova me aĩkĩĩku maĩ ‘make mwene.’ (Sav. 135:4) O nayo ĩvuku ya Osea yathanie kana andũ amwe mate Aisilaeli maĩ matw’ĩke andũ ma Yeova. (Osea 2:23) Wathani ũsu wa Osea weanĩie yĩla Yeova walikilye andũ mate Ayuti ũtalonĩ wa ala makasumbĩka na Klĩsto. (Meko 10:45; Alo. 9:23-26) Asu makasumbĩka na Klĩsto metĩkĩaw’a veva mũtheu makatw’ĩka “mbaĩ ntheu,” na Yeova ametĩte “andũ make ki.” (1 Vet. 2:9, 10) Nao nata Aklĩsto aingĩ aĩkĩĩku ala me na wĩkwatyo wa kwĩkala kũũ nthĩ? Asu o namo Yeova ametĩte “andũ” make na ‘anyuve make.’—Isa. 65:22.

3. (a) Naaũ matanĩaa ngwatanĩo ya mwanya na Yeova ũmũnthĩ? (b) Nĩ kyaũ tũũneenea ĩsomonĩ yĩĩ?

 ³ Ũmũnthĩ, ala makathi ĩtunĩ, kana “ĩĩthya ĩnini,” vamwe na ala makekala kũũ nthĩ, kana “malondu angĩ,” matw’ĩkĩthĩtw’e “ĩĩthya yĩmwe,” na me vamwe matalawa nĩ Yeova ta andũ make. (Luka 12:32; Yoa. 10:16) Nĩtwaĩle kũmũtũngĩa Yeova mũvea mũno nũndũ wa kĩanda kĩu kĩnene ũtũnengete kya kwĩthĩwa andũ make. Ĩsomo yĩĩ nĩyĩũtũtetheesya kũmanya maũndũ mana tũtonya kwĩka tũkonany’a kana nĩtũmũtũngĩaa Yeova mũvea nũndũ wa kũtũnenga kĩanda kĩu kĩnenevete ũu.

4. Nĩ ũndũ ũmwe wĩva tũtonya kwĩka tũkamũtũngĩa Yeova mũvea nũndũ wa kũtwĩtĩkĩlya twĩthĩwe na ngwatanĩo nake, na Yesũ eekie ũndũ ta ũsu ata?

⁴ Twonasya Yeova kana nĩtũũmũtũngĩa mũvea yĩla tweeyumya na ngoo yonthe tũmũthũkũme. Nĩtũsyokaa tũkavatiswa nĩ kana twony’e andũ onthe kana twĩ ma Yeova, na kana nĩtũmwĩnyivĩsye na ngenda. (Aevl. 12:9) O nake Yesũ nĩweekie ũndũ ta ũsu yĩla wavatisiwe. Ĩvinda yĩu no ta watavasya Yeova atĩĩ: “Nĩngũtana kwĩka kwenda kwaku, we Ngai wakwa.” (Sav. 40:7, 8) O na kũtw’ĩka Yesũ asyaĩwe mbaĩnĩ yavathĩtwe ĩmũthũkũme Ngai, nĩweeyumisye mbee wa Yeova eke kwenda kwake.

5, 6. (a) Yeova eewie ata yĩla Yesũ wavatisiwe? (b) Nengane ngelekany’o ĩkwonany’a ũndũ Yeova wĩw’aa yĩla tweeyumya tũmũthũkũme.

⁵ Yeova eewie ata yĩla Yesũ wavatisiwe? Mbivilia yaĩtye: “Na Yesũ, avatiswa, ambata oyu kuma manzĩnĩ: na sisya, matu mamũvingũkĩa, na oona Veva wa Ngai [ũitheea] ta ĩvũĩ, na [wamũvũĩla]; na sisya, wasya wauma matunĩ, ũkyasya, Ũũ nĩwe Mwana wakwa mwendwa, ũla nendeeaw’a nĩwe.” (Mt. 3:16, 17) O na kau mbeenĩ Yesũ no wamũthũkũmaa Ĩthe wake wa ĩtunĩ, Yeova nĩwatanĩie mũno kwona Mwana wake eeyumya vyũ na ngenda eke kwenda kwake. O ta ũu, Yeova nũtanaa yĩla tweeyumya tũmũthũkũme, na ndakaema kũtũathima.—Sav. 149:4.

⁶ Nĩ kana tũelewe ũndũ ũsu, sũanĩa ngelekany’o ĩno: Twasye ve mũndũ ũvandĩte malaa maingĩ maseo kwake. Kwakũna visa mũthenya ũmwe kamwĩlĩtu kake kaitw’a ĩlaa yĩmwe na kaimũnenga ta mũthĩnzĩo. Yo ĩlaa yĩu tyo ya ĩthe wa kelĩtu kau? Na yu katonya ata kwosa kĩndũ kyake na kayasya kemũnenga ta mũthĩnzĩo? Mũndũ wendete mwana wake ndesa kũtinda ayĩkũlya makũlyo ta asu. Vandũ va ũu, atanĩa mũno kwosa mũthĩnzĩo ũsu ũkũnengwa nĩ kelĩtu kake nũndũ nĩkamwendete. Vate nzika, ona ĩlaa yĩu yĩmwe wanengwa nĩ kelĩtu kake yĩ ya vata mũno kwĩ malaa ala angĩ onthe ũvandĩte. Ũu now’o Yeova ũtanaa yĩla tweeyumya vyũ kuma ngoonĩ tũmũthũkũme.—Kuma 34:14.

7. Malaki oonanisye ata ũndũ Yeova wonaa andũ ala mamũthũkũmaa na ngenda?

⁷ Soma Malaki 3:16. Ethĩwa ndwĩyumĩtye ũmũthũkũme Yeova na ũkavatiswa, sũanĩa nĩkĩ waĩle kwosa ĩtambya yĩu. Nĩ w’o kana kuma yĩla wambĩĩe kwĩana o na ũtanamba kũsyawa, waĩ o wa Yeova o ta andũ ala angĩ onthe. Ĩndĩ kwasũanĩa ũndũ Yeova ũtonya kwĩw’a mũyo wĩana weeyumya wĩke kwenda kwake nũndũ nũmwĩtĩkĩlĩte ta we Mũsumbĩki Mũnene. (Nth. 23:15) Yeova nũmanyaa ala meyumĩtye na ngenda mamũthũkũme, na nũandĩkaa masyĩtwa moo nthĩnĩ wa ‘ĩvuku yake ya ũlilikany’o.’

8, 9. Yeova endaa ala masyĩtwa moo maandĩkĩtwe ‘ĩvukunĩ yake ya ũlilikany’o’ mekae ata?

⁸ Nĩ kana ĩsyĩtwa yitũ yĩandĩkwe nĩ Yeova nthĩnĩ wa ‘ĩvuku yake ya ũlilikany’o,’ ve maũndũ mana twaĩle kwĩanĩsya. Malaki awetie nesa kana nĩtwaĩle ‘kũmũkĩa Yeova  na kũlilikanaa ĩsyĩtwa yake.’ Tũkathaitha mũndũ ũngĩ kana kĩndũ kĩngĩ, Yeova no avute ĩsyĩtwa yitũ ĩvukunĩ yake.—Kuma 32:33; Sav. 69:28.

⁹ Kwoou kwĩyumya tũmũthũkũme Yeova ti o kũmwatha kana tũkeekaa kwenda kwake, na ti o kũvatiswa. Asu no maũndũ mũndũ wĩkaa ĩmwe na ũu ũivĩta. Ĩndĩ nĩ kenda twonany’e kana twĩ ngalĩko ya Yeova, no nginya kĩla mũthenya twonanasye na meko maitũ kana nĩtũmwĩw’aa.—1 Vet. 4:1, 2.

10. Nĩ kĩvathũkany’o kĩva kyaĩle kwĩthĩwa vo katĩ wa ala mamũthũkũmaa Yeova na ala matamũthũkũmaa?

¹⁰ Ĩsomo ĩvĩtu nĩyĩneeneete ũvoo ũla wĩ Mbivilianĩ ũkonetye Kaini, Solomoni, na Aisilaeli. Onthe mamũthaithaa Yeova, ĩndĩ mayeeyumĩtye na ngoo yonthe. Ngelekany’o isu syĩtwony’a nesa vyũ kana no nginya ala Yeova ũtalaa ta make methĩwe matw’ĩte vyũ kwenda ũlũngalu na kũmena vyũ ũla ũthũku. (Alo. 12:9) Na ũu nĩ w’o nũndũ Malaki amina kũweta “ĩvuku ya ũlilikan’yo,” Yeova nĩwawetie kana nĩvaĩle kwĩthĩwa kĩvathũkany’o kĩ ũtheinĩ “katĩ wa ala alũngalu na ala athũku, ũla ũthũkũmaa Ngai na ũla ũtamũthũkũmaa.”—Mal. 3:18.

11. Nĩkĩ ala angĩ maĩle kwona ũtheinĩ kana tũthaithaa Yeova e weka?

¹¹ Ve ũndũ ũngĩ twaĩle kwĩka twony’e Yeova kana nĩtũmũtũngĩaa mũvea nũndũ wa kũtũnyuva tũtw’ĩke andũ make. No nginya kũendeea na mbee kwitũ kwĩthĩwe kwĩ “kwoneku kwa onthe.” (1 Tim. 4:15; Mt. 5:16) Ĩkũlye atĩĩ: ‘Ala angĩ manzisya nĩmonaa kana nĩnĩyumĩtye vyũ nĩmũthũkũme Yeova? Nĩnĩmanthaa myanya ya kũmanyĩthya ala angĩ kana nyie nĩ Ngũsĩ ya Yeova?’ Nũndũ Yeova nũtũnyuvĩte twĩthĩwe twĩ andũ make, ew’a woo mũno tũkaemwa nĩ kũmanyĩthya andũ angĩ ũndũ ũsu.—Sav. 119:46; soma Maliko 8:38.

12, 13. Amwe mekaa maũndũ meva matonya kũtuma wĩthĩa ti laisi kũweta kana mo nĩ Ngũsĩ sya Yeova?

¹² Ngũsĩ imwe nĩsyĩtĩkĩlĩte kwĩyĩelekany’a na ala me na “veva wa maũndũ ma nthĩ,” na ũsu nĩ ũndũ wa kũmakya mũno. Kĩu kĩtumĩte wĩthĩa mai kĩvathũkany’o  mũno na ala matamũthaithaa Yeova. (1 Ako. 2:12) Mũndũ wĩ na veva ũsu ekaa kwosana na ‘mawendi ma mwĩĩ.’ (Aev. 2:3) Kwa ngelekany’o, nĩtũtavĩtw’e mavinda maingĩ ĩũlũ wa kwĩkĩa ngũa na kwĩyanakavya nesa. Ĩndĩ amwe mekĩaa ngũa itaĩle, na makeyanakavya kwa nzĩa ĩtaĩle. Mekĩaa ngũa imakwete mũno kana syĩkwonany’a ũthei woo, o na yĩla maendete maũmbanonĩ. Ethĩwa ti ũu, mwenzele woo kana mũsukĩle woo wa nzwĩĩ wĩthĩawa ũsaanĩtye. (1 Tim. 2:9, 10) Nũndũ wa ũu, ũkamethĩa vandũ na andũ angĩ ndwĩsa kũvathũkany’a nũũ wa Yeova na nũũ ‘mũnyanya wa nthĩ.’—Yak. 4:4.

¹³ Ve maũndũ angĩ ana-a-asa na eĩtu-a-asa amwe mekaa makonany’a mai kĩvathũkany’o mũno na andũ ma nthĩ. Kwa ngelekany’o, yĩla me vandũ mayĩtanĩthya, nĩmasũngaa mĩsũngĩle ĩtaĩle na makeka tũmaũndũ tũngĩ tũtaĩle Aklĩsto. O na nĩmakũnawa visa ite nzeo na makasyĩkĩa isesenĩ sya kũea ngewa. Na eka ũu, nĩmaandĩkaa maelesyo mataĩle isesenĩ isu. Nĩmatonya kwĩthĩwa matosewe ĩtambya yĩla yoseawa ala mekĩte naĩ ngito kĩkundinĩ kya Kĩklĩsto, ĩndĩ no matume ala angĩ ma ĩika yoo mekĩĩte kĩthito methĩwe kĩvathũkany’o na nthĩ malika naĩnĩ.—Soma 1 Vetelo 2:11, 12.

14. Twaĩle kwĩka ata nĩ kana tũsũvĩe ngwatanĩo ya mwanya ĩla twĩthĩawa nayo vamwe na Yeova?

¹⁴ Syĩndũ syonthe ila syĩ nthĩ ĩno iseũvĩtw’e kwa nzĩa ĩtonya kũtuma tũkwatwa nĩ “wendi wa mwĩĩ na wendi wa metho na wĩyĩan’yo wa thayũ.” (1 Yoa. 2:16) Ĩndĩ nũndũ twĩ ma Yeova, nĩtũkanĩtw’e tũkewa “tũlee maũndũ onthe mate ma kũmũkĩa Ngai na mawendi onthe ma nthĩ, [na] twĩkalasye mathayũ maitũ na kĩlĩko kĩanĩu na ũlũngalu na kũmũkĩa Ngai ĩvindanĩ yĩĩ tũĩ.” (Tito 2:12) Maũndũ onthe ala twĩkaa, methĩwe nĩ kũya na kũnyw’a, kwĩkĩa ngũa na kwĩyanakavya, kana mũthũkũmĩle witũ, nĩmaĩle kwony’a ala matũsyaĩĩsye kana twĩyumĩtye tũmũthũkũmae Yeova e weka.—Soma 1 Akolintho 10:31, 32.

15. Nĩkĩ twaĩle kwĩkaa ana-a-asa na eĩtu-a-asa maũndũ maseo na kwĩkalaa tũmendete?

¹⁵ Twonanasya nĩtũmũtũngĩaa Yeova mũvea nũndũ wa ngwatanĩo ĩla twĩ nayo  vamwe nake kwa kũkua ana-a-asa na eĩtu-a-asa ũndũ vaĩle. O namo nĩ ma Yeova. Twekala tũlilikene ũndũ ũsu, tũkamekaa maũndũ maseo na tũkeethĩawa tũmendete kĩla ĩvinda. (1 Ath. 5:15) Ũndũ ũsu nĩ wa vata nũndũ Yesũ eeie aatĩĩi make atĩĩ: “Andũ onthe makamanya kana mwĩ amanyĩw’a makwa, ethĩwa mwĩthĩwa na wendo ĩnyw’ĩ kwa inyw’ĩ.”—Yoa. 13:35.

16. Ĩla Mĩao ya Mose ĩtwonasya ata ũndũ Yeova wendete andũ make?

¹⁶ Kwasũanĩa ngelekany’o ĩno ĩkũtũtetheesya kũelewa nesa ũndũ twaĩle kũkua ala angĩ kĩkundinĩ. Mĩio ĩla yaĩ ĩkalũnĩ ya Yeova yavathĩtwe kwondũ wa ũthaithi mũtheu na ndyaaĩle kũtũmĩka ũndũnĩ ũngĩ. Mĩao ya Mose nĩyoonanĩtye nesa vyũ ũndũ mĩio ĩsu yaaĩle kũsũvĩwa, na mũndũ eeka kĩvathũkany’o aaĩle kũawa. (Mot. 1:50, 51) Ethĩwa Yeova nĩwasũvĩaa mĩio ĩte thayũ mũno wĩana ũu ndĩkatũmĩwe naĩ, we wĩona ta ũsũvĩaa mũno wĩana ata athũkũmi make aĩkĩĩku ala meyumĩtye mamũthũkũmae na ala we mwene ũnyuvĩte matw’ĩke andũ make? Ve ĩvinda watavisye andũ make atĩĩ: “Ũla ũkũkiitaa akiitaa kyũma kya itho [yakwa].”—Nzek. 2:8.

17. Nĩ maũndũ meva Yeova ‘wĩthukĩĩasya na akew’a’?

¹⁷ Malaki aisye kana Yeova ‘nĩwĩthukĩĩasya na akew’a’ yĩla andũ make mekũea ngewa. Ũu nĩ kwasya kana nĩwĩthĩawa ene ũndũ mekalanasya. (Mal. 3:16) Vate nzika Yeova “nũmesĩ ala make.” (2 Tim. 2:19) Nĩwĩthĩawa esĩ nesa vyũ kaũndũ o na keva twaweta kana tweeka. (Aevl. 4:13) Na yĩla tweeka mwana-a-asa kana mwĩĩtu-a-asa ũndũ ũte mũseo, ‘nĩwĩthukĩĩasya na akew’a.’ O na yĩla tweethĩwa twĩ alau, twaekea ala angĩ, kana twameka maũndũ maseo, no twĩthĩwe tũte na nzika kana Yeova no wonaa maũndũ asu o namo.—Aevl. 13:16; 1 Vet. 4:8, 9.

18. Tũtonya kwony’a Yeova ata kana nĩtũmũtũngĩaa mũvea nũndũ wa kũtũnyuva twĩthĩwe andũ make?

¹⁸ Nũseo tũkonasya Yeova kana nĩtũmũtũngĩaa mũvea mũno nũndũ wa kũtũnyuva twĩthĩwe andũ make. Nĩtwĩsĩ kana nĩ ũndũ wa ũĩ kwĩyumya tũmũthũkũme na ngenda nũndũ kĩu kyonanasya kana nĩtwĩtĩkĩlĩte kũtw’ĩka andũ make. Na o na kũtw’ĩka tũtwĩe “katĩ wa ũsyao mũthũku na mũemu,” nĩtwaĩle kũtata mũno tũeke andũ mone kana ‘tũyĩilĩĩlĩka ũthũku, twĩ auu, na nĩtwonekaa ta syeni kũũ nthĩ.’ (Avi. 2:15) Nĩtũmenaa ũthũku vyũ. (Yak. 4:7) Na eka ũu, nĩtwendete na nĩtũnengete ndaĩa ana-a-asa na eĩtu-a-asa nũndũ nĩtwĩsĩ kana o namo nĩ ma Yeova.—Alo. 12:10.

19. Yeova aathimaa ala make ata?

¹⁹ Mbivilia ĩtwathĩte atĩĩ: “Yeova ndakekya ũtee andũ make.” (Sav. 94:14) Ũsu nĩ ũndũ wa w’o vyũ. Yeova ndesa kũtwĩkya o na vakaumĩla thĩna wĩva. O na kĩkw’ũ kĩituma Yeova aeka kũtwenda. (Alo. 8:38, 39) Nĩkyo kĩtumi twathĩtwe atĩĩ: “Ethĩwa nĩtũkwĩkala thayũ, twĩĩkala kwondũ wa Mwĩaĩi; kana ethĩwa nĩtũũkw’a, twĩkw’a kwondũ wa Mwĩaĩi: kwondũ wa ũu ethĩwa twĩĩkala thayũ, kana ethĩwa nĩ kũkw’a, twĩ ma Mwĩaĩi.” (Alo. 14:8) Twĩkalaa tweteele na mea mũno mũthenya ũla Yeova ũkathayũũkya anyanyae make aĩkĩĩku ala makwie. (Mt. 22:32) O na ũmũnthĩ nĩtũtanĩaa moathimo maingĩ mũno. Mbivilia yaĩtye kana “kũathimwa nĩ mbaĩ ĩla Ngai wayo nĩ Yeova, andũ ala manyuvĩtwe nĩwe matw’ĩke ũtiĩwa wake.”—Sav. 33:12.