Kĩla ũthi ũvoonĩ ũla wĩ vo

VE ŨLA WOOMBIE?

Maeo ma Kũsengyʼa ma Limpet

Maeo ma Kũsengyʼa ma Limpet

 Mũthemba wa ĩnyonga yĩtawa limpet yĩkalaa kĩwʼũnĩ, na ĩkole yayo yĩthĩawa yĩilye funnel. Ĩndĩ ũndũ ũla wa kũsengyʼa nĩ kana ĩnyonga yĩu yĩ maeo me vinya mũno vyũ. Maeo asu maseũvĩtwʼe na twĩndũ twingĩ tũilye ndii twĩthĩawa tũtinene vyũ. Ndii isu syumanĩte na kĩndũ kĩthĩawa kĩ kyũmũ (hard mineral) kĩtawa goethite, na ikavwʼĩkwa nĩ kĩndũ kĩngĩ kyololoangu kyumanĩte na protein.

 Kwasũanĩa ũndũ ũũ: Ĩnyonga yĩu yĩthĩawa na kaĩndũ kailye ũĩmĩ, na ũĩmĩ ũsu nĩwʼo wĩthĩawa na maeo. Maeo asu methĩawa mekumbĩte na makevanga mĩsitalĩ. Kĩla ĩeo yĩ ũasa ũtavĩtũkĩte milimita ĩmwe (inzi 3/64). Nũndũ ĩnyonga yĩu yĩĩsaa ila syĩndũ imeaa mavianĩ iilye waiũ, yĩtũmĩaa maeo asu ta mũsasa. Na kwoou no nginya kĩla ĩeo yĩthĩwe yĩ yũmũ mũno na yĩ na vinya mwingĩ ũtoetye kũkulya syĩndũ isu.

 Andũ amwe nĩmeekie ũkunĩkĩli matũmĩĩte mũio wĩ vinya mũno nĩ kana mamanye maeo asu matonya kũkuswa mũno ata mayĩsa kũtwʼĩka nĩmatũlĩka. Meethĩie kana katĩ wa syĩndũ syonthe ila maaĩka ũkunĩkĩli, vai kĩmwe kĩthengeee vinya ũla wĩ maeonĩ asu. O na meethĩie kana maeo asu me vinya kwĩ ũlũalũĩ wa mbũambũĩ. Ũla wamatongoesye ũkunĩkĩlinĩ ũsu aisye: “Nĩtwaĩle kũseũvya syĩndũ tũsyaĩtye ũndũ maeo asu mailye.”

 Ala mekaa ũkunĩkĩli maasya kana andũ no maseũvye syĩndũ masyaĩtye kĩla kĩ maeonĩ ma limpet, na syĩndũ isu no maitũmĩe kũseũvya ngalĩ, masiwa, na ndeke. O na no maitũmĩe yĩla meũseũvĩsya andũ maeo ma kwĩkĩa.

 We wĩona ata? Maeo ma kũsengyʼa ma limpet meekie kwĩyumĩlya? Kana meekie kũmbwa?