Asyai amwe ala mathũkũmaa nĩmatusaa kũtwaa syana syoo ila itavikĩĩsye myaka ya kũthi sukulu kũla syana isũvĩĩawa masaa ma mũthenya. Kũu kwĩthĩawa kũilye o ta kĩlasinĩ. Kwʼo kũtwaa mwana waku kũu no kũmũtethye?

•  Makũlyo waĩle kwĩkũlya

•  Ũndũ ũtonya kwĩka

 Kwʼo kũtwaa mwana kũu no kwanange ndũũ yitũ? Nĩvatonyeka. Myakanĩ ya mwambĩĩonĩ kĩlĩko kya mwana kĩanaa na mĩtũkĩ mũno. Nũndũ wa ũu, kĩla kĩkwĩkĩka myakanĩ ĩsu no kĩse kũtuma ngwatanĩo yake na andũ angĩ yĩthĩwa yĩ nzeo kana yĩ nthũku. Kwoou tata ũtũmĩe ĩvinda vamwe na mwana waku kaingĩ ũndũ vatonyeka myakanĩ ĩsu.—Kũtũngĩlĩlwa Kwa Mĩao 6:6, 7.

•    Asyai ala mekwenda kũtwaa syana syoo kũla isũvĩĩawa nĩmaĩle kũsũanĩa ũndũ ndũũ yoo nasyo ĩkwĩkala meeka ũu.

 Kwʼo kũtwaa mwana kũu nĩkũũmũvĩndũa wĩthĩe ndambĩwʼa? Nĩvatonyeka. Ĩvukũ yĩmwe yĩtawa Hold On to Your Kids yaĩtye: “O ũndũ syana ila itavikĩĩsye myaka ya kũthi sukulu syatũmĩa ĩvinda vamwe na ila sya ĩika yasyo, nowʼo syendaa kwĩka maũndũ tasyo.”

•    Asyai ala mekwenda kũtwaa syana syoo kũla isũvĩĩawa nĩmaĩle kũsũanĩa ethĩwa nĩmeũvota kũendeea kwĩthĩwa me na ũkũmũ ũla mũnene ĩũlũ wasyo.

 Kwʼo kũtwaa mwana kũu nĩkũũtuma ewʼa kũsoma kwĩ laisi yĩla wĩambĩĩa kũthi sukulu? Amwe maasya ĩĩ. Namo angĩ maasya kũmũtwaa kũu kũtethasya o vanini kana o na ti ta kũtethasya. Ĩndĩ o na vethĩwe vailye ata, kwasũanĩa ndeto ii sya mũndũ mũka ũmwe ũsomeete ilĩko sya syana wĩtawa Penelope Leach: “Ndũkatate kũsũanĩa kana ‘kĩsomo’ nĩkyo kĩtonya kwĩsa kũuna mwana waku na kana atĩ o ũndũ mwana wasoma mũno kana wambĩĩa sukulu tene nowʼo ũkatetheka. Ũkasũanĩa ũu, wĩthwa ũivũthĩĩsya ‘kĩsomo’ kĩla wĩthĩĩtwe ũimũnenga kuma yĩla wasyaiwe.”

•    Asyai ala mekwenda kũtwaa mwana woo kũla syana isũvĩĩawa nĩmaĩle kũsũanĩa ethĩwa kwĩka ũu no kũmũtethye kana ethĩwa ve vata wa kũmũtwaa.

 Nĩvatonyeka we kana ũla ũtwaanĩte nake akekalaa mũsyĩ aiea mwana vandũ va kũthi wĩanĩ? Mavinda amwe wĩthĩaa asyai elĩ methũkũma nĩ kana meyambatye kĩlasi. Ĩndĩ kwʼo kwĩkala kĩlasi kya ĩũlũ nĩkwʼo kwa vata kwĩ mwana wenyu?

•    Asyai ala mekwenda kũtwaa mwana woo kũla syana isũvĩĩawa nĩmaĩle kũsũanĩa ethĩwa no maolange ngalama syoo nĩ kana mũsyai ũmwe akekalaa mũsyĩ.

 Mwaĩlĩte kwĩka ũtwi wa kũtwaa mwana kũla syana isũvĩĩawa kana kũlea kũmũtwaa mwavindĩĩsya mũno ĩũlũ wa ũseo na ũthũku wa kwĩka ũu. Nata ĩtina wa kũsũanĩa ũndũ ũsu mũkatwʼa ta mũsyĩ nĩ kavala kũtwaaa mwana wenyu kũla syana isũvĩĩawa?

 Mbivilia yaĩtye: “Ũla wĩ kĩlĩko asiasya ũndũ ũendaa.” (Nthimo 14:15) Wĩ na mwolooto ũsu kĩlĩkonĩ, nũseo ũkasũanĩa nesa wĩtwaa mwana waku va.

 Manya mĩthemba ya kũla syana isũvĩĩawa

•    Asyai amwe monaa ne kavala kũtwaa mwana woo mũsyĩ kwa mũndũ, vala mũndũ ũmwe kana andũ kauta masũvĩaa syana o mbũthũ.

•    Namo asyai angĩ no matwʼe kwĩkalaa na mũndũ wa mũsyĩ kana mũndũ ũngĩ nĩ kana asũvĩae mwana woo.

 O na mwĩthĩwe mwĩnyuva nzĩa yĩva, kĩla ĩmwe yĩ moseo na mothũku mayo. Wĩona ata ũkaneena na asyai angĩ matũmĩie nzĩa ĩmwe katĩ wa isu kũsũvĩĩwa mwana woo? Mbivilia yaĩtye: “Kwa ala mataawa nesa kwĩ ũĩ.”—Nthimo 13:10.

 Nao nata ũkatwʼa kũtwaa mwana waku kũla syana isũvĩĩawa? Vathi ũu . . .

 Manya nesa ũndũ vailye

•    Ve na laisenzi na nĩvaũngamĩwe nesa kwosana na mĩao? Ve na nguma ĩilye ata kana ũseo wa vo wĩana ata?

•    Nĩ vatheu na vasũvĩĩku?

•    Nĩ maũndũ meva mekawa kũu? a

 Manya ala mekalaa na i syana

•    Mo me na ũtũĩka wa kũea syana? Kwa ngelekanyʼo, nũseo kũmanya ethĩwa nĩmasomeete kũmanyĩsya syana nini, kũnengane ũiiti wa mbee, na kũtetheesya mũndũ yĩla ngoo yaeka kũkũna (CPR).

•    Nĩvatonyeka ũkakwata ũvoo mwingangĩ ĩũlũ wa ala makaeaa mwana waku nĩ kana ũmanye kana nĩmethĩwa maasikatĩwa kũtũla mĩao?

•    Nĩmethĩwa matindĩaa kũvuta athũkũmi maandĩkĩte angĩ? Ethĩwa matindĩaa ũu, mwanau akathĩnĩkaa mũno nũndũ kĩla ĩvinda akalasimĩkaa kũmanyĩanĩa na mũsũvĩi ũngĩ.

•    We mũsũvĩi ũmwe aĩlĩte kũsũvĩa syana siana? Ethĩwa e na syana mbingĩ sya kũsũvĩa, ũu wĩonanyʼa kana mwana waku ndakasũvĩawa ũndũ vaĩle. Na nengĩ no ũseo kũlilikana kana mwana asianawʼa nake kwosana na ũkũũ wake na ũtonyi wake wa kwĩka maũndũ.

•    Mo ala makasũvĩaa mwana waku nĩmekwenda kũneena naku ĩũlũ wa kĩla kĩũkũthĩnyʼa na kĩla kĩũmathĩnyʼa?