“Sumagmamano a tawenen ti napalabas, nagkaro ti depression-ko ket kasla inaldaw nga adda id-iddepek nga apuy. Pampanunotek idi ti agpakamatay. Saanko met idi a talaga a kayat ti matay. Kayatko laeng nga agsardeng ti dakes a marikriknak.”—Jonathan, 17.

 Iti maysa a surbey ti agarup 14,000 nga estudiante ti haiskul, dandani 1 iti 5 ti nangamin a pinampanunotda ti agpakamatay iti napalabas a 12 a bulan. a No mariknam a kasla awanen ti serserbi ti biag, ania ti mabalinmo nga aramiden?

•   Aguray. Ikarim a saanmo a dagus nga aramiden ti pampanunotem. Uray no kasla saanmon a kaya dagiti problemam, adda dagiti pagpiliam a makatulong kenka tapno kayam a sanguen dagita.

 Baka mariknam a kasla awanen ti solusion dagiti problemam. Ngem saan a gapu ta kasta ti marikriknam, daytan ti agpayso. Adda dagiti pamay-an tapno masolbarmo ti problemam; mabalin nga adda laeng dita ti solusion no umiso ti maawatmo a tulong.

•  Prinsipio ti Biblia: “Napalawlawankami iti nagduduma a pakarigatan, ngem saankami a napupok; nariribukankami, ngem adda latta nagruaranmi.”—2 Corinto 4:8.

   Suhestion: No kanayon a pampanunotem ti agpakamatay, birokem dagiti mabalin a makatulong kenka—kas iti suicide-prevention hotline wenno emergency room ti ospital. Dagiti agtrabtrabaho kadagita ket nasanay a tumulong, ken talaga a kayatdaka a tulongan.

•   Makisarita iti dadduma. Adda dagiti tattao a maseknan kenka ken kayatda ti tumulong. Mabalin a karaman kadakuada dagiti gagayyem ken kapamiliam a saan a makaammo iti mapaspasamak kenka malaksid no ibagam.

 Kasapulan ti dadduma ti aganteohos tapno nalawag a makitada ti bambanag. Kasta ti maaramidan ti maysa a gayyem, matulongannaka a mangkita a silalawag iti problemam ken matulongannaka a mangpasubli iti tarigagaymo nga agbiag.

•  Prinsipio ti Biblia: “Ti pudno a gayyem . . . mapangnamnamaan no adda rigat.”—Proverbio 17:17.

   Suhestion: Tapno mairugim ti saritaan, mabalinmo nga ibaga: “Nakanegnegatibo ti mapampanunotko iti nabiit pay. OK laeng kadi nga ibagak kenka?” Wenno mabalinmo nga ibaga: “Adda problemak a kasla diak masolbar no sisiak. Matulongannak kadi?”

•   Agpadoktor. Dagiti problema iti salun-at kas iti panagdandanag wenno depresion mabalin a pukawenda ti ganasmo nga agbiag. Imbag laengen ta maagasan dagitoy a sakit.

 No kasano a maawananka iti ganas a mangan no aggurigorka, mabalin a maawananka met iti ganas nga agbiag no adda depression-mo. Nupay kasta, agpada a maagasan dagita a sakit.

•  Prinsipio ti Biblia: “Dagiti masakit ti agkasapulan iti doktor, saan a dagiti nasalun-at.”—Mateo 9:12.

   Suhestion: Umdas koma ti turogmo ken agehersisioka, sa manganka iti nasustansia. Ti salun-atmo ket adda epektona iti panangmatmatmo iti biag.

•   Agkararag. Ibagbaga ti Biblia a ti Namarsua ket “dakdakkel . . . ngem ti pusotayo ken ammona ti amin a banag.” (1 Juan 3:20) Mabalinmo ti makisarita kenkuana iti kararag. Usarem ti naganna, a Jehova, ken ibagam ti amin a marikriknam.

 Adda dagiti problema a marigatanka no siksika laeng. Nakasagana a tumulong kenka ti Namarsua, ni Jehova.

•  Prinsipio ti Biblia: “Ipakaammoyo koma iti Dios ti amin a kiddawyo . . . ket ti talna ti Dios a mangartap iti amin a pannakaawat salaknibannanto ti puso ken isipyo.”—Filipos 4:6, 7.

   Suhestion: Malaksid iti panangibagam kadagiti problemam ken Jehova, mangpanunotka iti uray maysa laeng a banag a pagyamyamanam kenkuana ita nga aldaw. (Colosas 3:15) Matulongannaka ti kinamanagyaman tapno positibo ti panangmatmatmo iti biag.

 No panagkunam ket awanen ti serserbi ti biag, agpatulongka. Dayta ti inaramid ni Jonathan, a nadakamat iti rugi daytoy nga artikulo. Imbagana: “Kinasapulak ti kanayon a makisarita kadagiti nagannakko ken nagpadoktorak. Nasaysayaaten ti kasasaadko ita. Adda latta tiempo a nalidayak, ngem saankon a pampanunoten ti agpakamatay.”