Uray ubing pay ti anakmo, mabalin a madlawnan nga adda dagidiay mangidumduma gapu iti kolor ti kudil wenno nasionalidad ti sabali. Kasano a matulongam ti anakmo tapno saanna a tuladen dagidiay mangidumduma iti puli? Ania ti aramidem no biktima ti anakmo iti kasta a diskriminasion?

Iti daytoy nga artikulo

•  No kasano ti makisarita kadagiti ubbing maipapan iti puli

•  No kasano a mailawlawag kadagiti ubbing ti panangidumduma iti puli

•  No kasano nga iyulidan

•  No biktima ti anakmo iti panangidumduma

 Ti mabalinmo nga ilawlawag. Agduduma ti itsura ken kultura dagiti tattao iti intero a lubong. Gapu iti daytoy, saan a nasayaat ti panangtrato ti dadduma iti padada a tao gapu iti itsura wenno tigtignayda.

 Ngem isursuro ti Biblia a maymaysa ti kapuonan ti amin a tao. Kayatna a sawen, agkakabagiantayo amin.

 “Nakitami a no makikadkadua dagiti annakmi kadagiti sabali ti pulida, masursuroda a mismo a maikari ti tunggal tao iti ayat ken respeto.”—Karen.

 Adda nga addanto tiempo a makangngeg ti anakmo iti damdamag maipapan iti saan a patas a pannakatrato wenno krimen gapu iti panangidumduma iti puli. Kasanom a mailawlawag dayta? Nakadepende dayta iti edad ti anakmo.

•   Di pay ages-eskuela nga ubbing. “Ammo unay dagiti babassit nga ubbing no ania ti patas ken saan a patas,” kuna ni Dr. Allison Briscoe-Smith, iti magasin a Parents. “Nagsayaat a tiempo daytoy tapno mailawlawagmo ti maipapan iti di kinahustisia.”

•   Sakbay nga agtin-edyer nga ubbing. Nausioso dagiti ubbing nga agtawen iti 6 agingga iti 12 ken no dadduma, nagririgat dagiti saludsodda. Ikagumaam a sungbatan dagita. Damagem kadagiti annakmo no ania dagiti makitkitada idiay eskuelaan ken iti TV ken Internet, sa usarem dagita nga oportunidad a mangilawlawag a di umiso ti panangidumduma iti puli.

•   Tin-edyer. Kadagitoy a tawtawen a mas maawatan dagiti agtutubo dagiti komplikado nga isyu. Nagsayaat daytoy a gundaway tapno pagsaritaanyo iti agtutubo nga anakmo ti maipapan iti mabuybuyana a panangidumduma iti puli.

 “Pakisarsaritaanmi kadagiti annakmi ti maipapan iti diskriminasion iti puli ta mabalin a makita ken maipasangodanto kadagita, sadinoman ti pagyananda. No saanmi nga isuro dayta kadakuada, mabalin a matuladdanto ti kapanunotan ti dadduma. Nakaad-adu a peke nga impormasion ti mabalin a maisuro kadagiti annaktayo kas umiso.”—Tanya.

 Makasursuro dagiti ubbing iti ulidan dagiti nagannakda, isu nga importante a siputam a naimbag ti panagsasao ken ar-aramidem. Kas pagarigan:

•   Pagang-angawam kadi dagiti tattao a sabali ti pulida wenno tagtagibassitem ida? “Buybuyaen ken dengdenggendaka dagiti annakmo ken natural laeng a tuladenda ti ar-aramidem,” kuna ti American Academy of Child and Adolescent Psychiatry.

•   Maen-enjoy-mo kadi ti makikadua kadagiti tattao a naggapu iti nadumaduma a nasion? Kuna ti pediatrician a ni Alanna Nzoma: “No kayatmo a . . . [nasayaat] ti relasion dagiti annakmo kadagiti sabali ti pulida, masapul a makitada nga ar-aramidem dayta.”

 “Adun a tawen a mangpadpadaguskami kadagiti naggapu iti nagduduma a nasion. Naammuanmi ti maipapan iti makan ken musikada ken naisuotmi pay dagiti tradisional a badoda. No tattao ti pagtutungtonganmi, saanmi a pagsasaritaan ti pulida. Ken saanmi nga ipangpangas ti kulturami.”—Katarina.

 Nupay kanayon a mapagsasaritaan ti maipapan iti patas a pannakatrato, nakasaksaknap latta ti panangidumduma iti puli. Kayatna a sawen a mabalin a matratonto a saan a patas ti anakmo, aglalo no ibilangda a paset isuna ti bassit nga etniko a grupo. No mapasamak dayta . . .

 Ammuem ti agpayso. Naigagara kadi wenno saan laeng a napagpanunotan ti naibaga iti anakmo? (Santiago 3:2) Masapul kadi a kasaritam ti nagkamali, wenno palabsem lattan?

 Kasapulan ti agbalin a balanse. Mangted ti Biblia iti nainsiriban a balakad: “Saanka nga alisto nga agpungtot.” (Eclesiastes 7:9) Serioso a banag ti panangidumduma iti puli, ngem saanmo koma a kanayon a panunoten a kada insultuendaka wenno saan a patas ti panangtratoda kenka ket gapu daytan iti pananggurada iti puli.

 Siempre, agduduma ti tunggal situasion, isu nga ammuem no ania a talaga ti napasamak sakbay nga agdesisionka no ania ti aramidem.

 No ammomon no ania ti talaga a napasamak, isaludsodmo iti bagim:

•   ‘Pagimbagan kadi ti anakko no panunotenna nga amin a tao ket manangidumduma ken tunggal mainsulto panunotenna a gapu dayta iti pulina?’

•   ‘Pagsayaatan kadi ti anakko ti balakad ti Biblia a: “Saanmo . . . nga ipapuso ti amin a sawen ti tao”?’—Eclesiastes 7:21.

 Kasanon no kasla naigagara ti naaramid? Tulongam ti anakmo a mangpanunot a mabalin a sumayaat wenno kumaro ti situasion depende iti aramidenna. No dadduma, ti tao a manguy-uyaw, mangbul-bully, wenno mangin-insulto iti sabali ket kayatna laeng a makita ti reaksion ti maysa. Kadagiti kasta a situasion, baka ti kasayaatan nga aramidem ket awan ti aramidem.

 No dadduma, no saan a delikado para iti anakmo, mabalin a kasaritana ti nangaramid kenkuana iti di nasayaat. Mabalin nga ibaga ti anakmo (iti naalumamay a pamay-an), “Ammom, saan a nasayaat ti imbagam (wenno inaramidmo).”

 Kasanon no kayatmo nga ireport ti napasamak? No panagkunam ket delikado ti anakmo wenno panagriknam a saan a masapul a palabsen ti napasamak, makisaritaka kadagiti opisial ti eskuelaan wenno kadagiti polis no kasapulan.