Dandani tallo a tawen a naparigat ti Spain gapu iti dayta a gubat ket adu a tattao ti nagsagaba iti pisikal ken emosional. Maysa ni tatangko kadakuada. Mamati idi iti Dios, ngem nadismaya idi nakitana dagiti Katoliko a padi a nakiraman iti gubat. Isu nga inkeddengna a saannakami a pabuniagan ken ni adingko kas Katoliko.

 Idi 1950, dua a Saksi ni Jehova ti nagtuktok iti balaymi. Dimngeg ni tatangko kadakuada ken immanamong a linawas nga agadalda iti Biblia. Katorse laeng ti edadko idi, ken pagay-ayatko ti agay-ayam iti soccer. Imbaga ni Tatang a basaek dagiti publikasion nga imbati dagiti Saksi, ngem diak kayat ti makipagadal. Maysa a malem, nagawidak kalpasan ti panagay-ayamko iti soccer, ket dinamagko ken ni Nanang, “Adda kadi manen dagiti agisursuro iti Biblia?” “Wen, addada idiay kosina, kaduada ni tatangmo,” kunana. Dagus a pimmanawak!

 Imbag laengen ta saan a naupay ni tatangko iti kinaawan interesko nga agadal iti Biblia. Kinapudnona, impategna dagiti kinapudno a nasursurona, isu nga idi 1953, nagpabautisar kas Saksi ni Jehova. Dayta ti nakatignayak nga aginteres isu a nagadu ti insaludsodko kenkuana. Dimmawatak pay iti bukodko a Biblia. Inyurnosna met nga iyadalannak iti Biblia ti agtutubo a Saksi a ni Máximo Murcia. Dua a tawen kalpasanna, iti edad a 19, nagpabautisarak kas Saksi ni Jehova iti Jarama River, iti daya ti Madrid.

 Idi 1950’s, nagrigat ti mangasaba ken aggigimong. Iturturayan idi ti diktador a ni Francisco Franco ti Spain, ket kayatna a Katoliko ti amin nga umilina. Kas resultana, masansan a riribuken dagiti polis dagiti Saksi ni Jehova. Naggigimongkami kadagiti pribado a pagtaengan ken nakaan-annadkami tapno saan nga agsuspetsa dagiti kaarruba a mabalin a mangireport kadakami kadagiti polis. Nakaan-annadkami met a nangasaba. Mangpilikami iti dua wenno tallo a balay iti maysa a lugar sa dagus nga umakarkami iti sabali a lugar. Adu a tattao ti dimngeg iti mensahemi ngem saan a nagustuan dayta ti dadduma.

 Naminsan iti maysa a balay, adda nakasaritak a Katoliko a padi. Idi inlawlawagko no apay a bimmisitaak, dinamagna: “Asino ti nangipalubos kenka a mangasaba? Ammom kadi a mabalinka nga ipulong kadagiti polis?” Imbagak a nakasaganaak no bilang mapasamak dayta. Imbagak pay: “Uray ni Jesu-Kristo ket inaresto dagiti kabusorna. Isu a saan a nakaskasdaaw no makapasar iti kasta dagiti pasurotna, saan kadi?” Saan a naragsakan ti padi iti sungbatko, isu a simrek iti balayna ket timmawag kadagiti polis. Siempre, nagdardarasak metten a pimmanaw.

 Iti laksid dagiti saan a nasayaat a kapadasan, nasarakan ti sumagmamano a gasut a Saksi iti Spain ti adu a tattao nga interesado iti mensahe ti Biblia. Idi Pebrero 1956, iti edad a 19, naapointaranak nga agserbi kas special pioneer. a Kaaduan kadakami a payunir ket ubbing ken awan unay kapadasanna, ngem iti tulong ti sumagmamano a misionero, naawatmi ti pannakasanay ken pammaregta a kasapulanmi. Kaduak ti sabali pay nga agtutubo a payunir a naidestino nga agserbi iti siudad ti Alicante. Awan pay idi ti nangasaba sadiay. Iti sumagmamano a bulan, nakairugikamin iti adu a panagadal iti Biblia ken nakaiwaraskami iti ginasut a literatura.

 Siempre, adu ti nakadlaw iti ar-aramidenmi. Kalpasan ti sumagmamano a bulanmi idiay Alicante, inarestodakami dagiti polis ken kinompiskarda dagiti Bibliami. Imbaluddakami iti 33 nga aldaw. Kalpasanna, impandakami idiay Madrid, a sadiay a nawayawayaankami. Dayta nga ababa a pannakaibaludmi ket pangrugian la gayam iti nakarkaro pay a mapasamak.

 Idi agtawenakon iti 21, nakaawatak iti bilin a mangrugiakon nga agserbi kas soldado. Masapul a mapanak agreport iti barracks dagiti soldado idiay Nador—maysa a siudad nga iti dayta a tiempo ket adda iti probinsia a sakup ti Spain iti makin-amianan a Morocco. Sadiay, sirerespeto nga inlawlawagko ti takderko iti sango ti chief lieutenant. Saanak nga agsoldado ken diak met isuot ti unipormeda. Impandak dagiti soldado iti pagbaludan ti Rostrogordo idiay Melilla tapno urayek ti pannakabistak.

 Sakbay a nabistaak, ti Espaniol a komander dagiti soldado idiay Morocco imbilinna a makabkabilak agingga nga agbaliw ti panunotko. Kas resultana, inin-insultodak, 20 a minuto a sinapsaplitdak iti latigo, ken kinugkugtarandak agingga a napaiddaak a dandani awanen ti puotko. Gapu ta saan pay a napnek ti kapitan, imbaddebaddekna ti ulok babaen ti army boots-na ken sa la nagsardeng idi nakitana nga agayusen ti darak. Impandak iti opisinana ket impukkawna: “Laglagipem a diak pay nalpas kenka. Agsaganaka ta inaldaw a mapasaram ti kastoy!” Imbilinna kadagiti guardia nga ipupokdak iti bartolina iti underground. Nabasa ken nasipnget ti selda, ngem kasla nasipsipnget pay ti masakbayak.

 Malaglagipko pay ti kanito a nagiddaak iti suelo ti selda, a daradara pay laeng ti ulok. Awan ti intedda kaniak malaksid ti naingpis nga ules ken ti kakaduak ket ti sumagmamano a bao a masansan nga agparang. Ti laeng maaramidak ket agkararag ken Jehova a patibkerennak ken tulongannak nga agibtur. Iti dayta a nasipnget ken nalamiis a bartolina, maulit-ulit a nagkarkararagak. b

 Kabigatanna, sabali pay nga opisial ti nangkabkabil kaniak. Nagbuya ti kapitan tapno masiguradona a kapkapnekanna ti pannakakabkabilko. Aminek nga iti dayta a kanito, pampanunotekon no kabaelak pay ngata nga ibturan ti kasta a pannakatrato. Iti maikadua a rabii iti dayta a selda, impakpakaasik ken Jehova a tulongannak.

 Iti maikatlo nga aldaw, naayabanak manen iti opisina ti kapitan. Pampanunotek a baka nakarkaro manen ti aramidenda kaniak. Nagkarkararagak ken Jehova bayat a mapmapanak iti opisinana. Agur-uray kaniak ni Don Esteban, c a sekretario ti korte ti militar. Immay tapno marugian ti pannakabistak.

 Idi nakita ni Don Esteban dagiti benda iti ulok, dinamagna no ania ti napasamak. Maamakak a mangibaga iti aniaman ta mabutengak a baka ad-addanto manen a parigatendak, ngem imbagak met la ti pudno. Idi naammuanna ti napasamak, imbagana: “Saanko a malapdan ti pannakabistam. Ngem ipasiguradok nga awanen ti mangkabil kenka.”

 Kas inkarina, awanen a pulos ti nangsagid kaniak bayat ti kaaddak iti pagbaludan. Saankon a naammuan no apay nga immay ti hues iti dayta nga aldaw tapno kasaritanak. Ngem ammok a nasungbatan dagiti kararagko iti naisangsangayan a pamay-an. Nakitak no kasano nga insalakannak ni Jehova iti kasisipngetan nga oras ti biagko ken dina impalubos a maparigatak iti nalablabes ngem iti kabaelak. (1 Corinto 10:13) Sinangok ti pannakabistak a naan-anay a nagtalekak ken Jehova.

 Nasentensiaanak iti 19 a tawen a pannakaibalud, sa nanayonan pay iti 3 a tawen gapu kano ta “nasukirak.” Kalpasan ti agarup a 15 a bulan idiay Morocco, nayakarak idiay Ocaña Penitentiary, saan nga adayo iti Madrid, ta idiaykon nga ileppas ti sentensiak. Bendision ni Jehova ti pannakayakarko idiay Ocaña. Kasla paraiso no ikompara idiay Rostrogordo. Ti seldak ket adda katrena, kudson, ken sumagmamano nga ules. Idi agangay, siak ti pinagbalinda a bookkeeper iti pagbaludan. Ngem saan a maliklikan ti liday no napaut ti pannakaibaludmo. Ti maysa a kadakkelan a nakasuotak ket ti kaawan dagiti kakabsat a makalangenko.

 Bisitaendak met sagpaminsan dagiti nagannakko, ngem talaga a kasapulak pay ti pammaregta. Imbaga dagiti nagannakko a nagkedked met nga agsoldado ti dadduma a kakabsat. Isu nga inkararagko ken Jehova nga adda koma uray maysa la a kabsat a maipan iti pagbaludan nga ayanko. Sinungbatan manen ni Jehova ti naimpusuan a kararagko—ken nalablabes pay ngem iti impagarupko. Di nagbayag, tallo a matalek a kakabsat—da Alberto Contijoch, Francisco Díaz, ken Antonio Sánchez—ti naipan iti pagbaludan nga ayanko idiay Ocaña. Kalpasan ti uppat a tawen a panagmaymaysak, adda met laengen kakaduak a mangparegta kaniak iti naespirituan. Nagkakaduakami nga uppat a nagadal ken nangasaba kadagiti padami a balud.

 Kamaudiananna, idi 1964, naikkanak iti parole. Ti 22-tawen a sentensiak ket nagbalin laengen nga 6 1/2 a tawen. Iti mismo nga aldaw a nawayawayaanak iti pagbaludan, nakaatenderak manen iti gimong. Nupay kaipapananna a magastok ti kakaisuna a naurnongko, nag-taxi-ak nga agsubli idiay Madrid, ket nakadanonak sakbay a mangrugi ti gimong. Talaga a bendision ti makikadua manen kadagiti kakabsat! Ngem saanak la nga interesado a makilangen kadakuada. Kayatko ti dagus nga agsubli iti kinapayunir. Uray no adda dagiti panangriribuk dagiti polis, adu a tattao ti naginteres iti naimbag a damag, isu nga adu ti masapul a tulongan.

 Iti dayta a tiempo, naam-ammok ni Mercedes—maysa a naregta a balasang nga agserserbi kas special pioneer. Napakumbaba a sister ni Mercedes ken magagaran a mangasaba iti uray siasino. Nakasingsingpet met ken naparabur, isu a lalo a nagustuak. Nagustuanmi ti maysa ken maysa, ket kalpasan ti makatawen, nagkasarkamin. Talaga a bendision ti kaadda ni Mercedes iti sibayko.

 Sumagmamano a bulan kalpasan ti panagkasarmi, naawiskami nga agserbi iti trabaho a panagdaliasat. Linawas nga adda kongregasion a bisitaenmi, ket makikaduakami kadagiti kakabsat kadagiti gimong ken iti panangasaba. Nagadu idi ti mabukbukel a kongregasion iti Spain, isu a kasapulan dagiti kakabsat iti tulong ken pammaregta. Adda met tiempo a naaddaanak iti pribilehio a mapan iti nalimed nga opisina dagiti Saksi ni Jehova iti Barcelona tapno tumulong iti trabaho sadiay.

 Idi 1967, nagbaliw ti kasasaad ket saanmin a kasapulan nga ilemmeng ti panagdayawmi ta impaulog ti gobierno ti linteg a nawayan nga agdaydayaw ti amin nga umili ti Spain. Kamaudiananna idi 1970, legal met laengen dagiti Saksi ni Jehova. Nawayakami met laengen nga aggigimong, maaddaan iti Kingdom Hall, ken opisialen a maaddaankami iti sanga nga opisina.

 Idi 1971, naawiskami ken Mercedes nga agserbi kas permanente a miembro ti baro a sanga nga opisina iti Barcelona. Ngem kalpasan ti maysa laeng a tawen, nagsikog ni Mercedes ket nayanak ti nagpintas nga anakmi a ni Abigail. Kasapulanen a sumardengkami nga agserbi iti Bethel ket sanguenmin ti baro nga asaynmentmi, ti panangpadakkel iti anakmi.

 Idi tin-edyeren ni Abigail, dinamag ti sanga nga opisina no mabalinmin ti agsubli iti trabaho a panagdaliasat. Siempre, inkararagmi dayta ken nagpabalakadkami kadagiti kakabsat a nataengan iti naespirituan. Maysa a panglakayen ti nagkuna: “Jesús, no kasapulandaka iti trabaho a panagdaliasat, wen kunamon.” Isu a nangrugi manen ti makagunggona a paset ti biagmi. Idi damo, nagbisitakami kadagiti kongregasion nga asideg laeng iti balaymi tapno maitultuloymi nga aywanan ni Abigail. Idi dakkelen ken kayanan ti agmaymaysa, napalawami manen ti trabahomi iti espesial nga amin-tiempo a serbisio.

 Duapulo ket tallo a tawen a nagserbikami ken Mercedes iti trabaho a panagdaliasat. Natagiragsakko unay daytoy a pribilehio, ta adda gundawayko a mangusar kadagiti mismo a kapadasak a mangparegta kadagiti agtutubo. Adda tiempo a nagisuroak kadagiti panglakayen ken amin-tiempo a ministro, ket nagdaguskami idiay Madrid Bethel. Agarup 3 a kilometro (2 milia) manipud Bethel, masarakan ti Jarama River—ti karayan a nakabautisarak idi 1955. Diak man la pulos napanunot idi a pinullo a tawen kalpasanna, agsubliakto iti daytoy a lugar tapno tumulong a mangisagana kadagiti kakabsat a lallaki ken babbai a mangibaklay iti dakdakkel a responsabilidad iti panagserbi ken Jehova.

 Sipud 2013, agserserbikamin kas special pioneer. Aminek a saan a nalaka ti ag-adjust manipud trabaho a panagdaliasat sa agpayuniren, ngem umiso dayta a panagbalbaliw. Iti nabiit pay, naaddaanak kadagiti problema iti salun-at, a pakairamanan ti komplikado nga operasion iti puso. Kadagita a tiempo, masapul nga agpannurayak iti tulong ni Jehova, ket kas iti kanayon nga ar-aramidenna, pulos a dinak binaybay-an. Iti uneg ti 56 a tawen, kanayon a mapangnamnamaak ti suporta ni baketko a Mercedes, a nagsayaat a kaduak iti amin a nateokratikuan nga asaynmentko.

 Masansan a malaglagipko dagiti naragsak a panagisurok. Maim-imadyinko pay ti naubing ken magaggagaran a rupa dagiti estudiante. Ti gagarda ipalagipna kaniak ti kinaagtutubok ken ti gagar a nariknak idi nangrugiak iti napaut a sagrado a panagserbik. Pudno nga adda dagiti nasipnget a kanito ti biagko, ngem adu met ti agkakasayaat a kapadasak. Adda dagiti napateg a nasursurok uray kadagiti suot a napasarak, a ti kapatgan ket saan a rumbeng nga agtalekak iti bukodko a pigsa. Dagita a suot ti nangted kaniak iti oportunidad a makita ti nabileg nga ima ni Jehova—ti ima a kanayon a nangpapigsa kaniak—uray iti kasisipngetan nga oras ti biagko.—Filipos 4:13.