SWAHILI ti lenguahe nga us-usaren ti agarup 100 a milion a tattao iti 12 a pagilian manipud sentral ken makindaya nga Africa. * Dayta ti lenguahe ti adu a nasion kas iti Kenya, Tanzania, ken Uganda. Dayta ti lenguahe dagiti tattao kadagiti pagilian nga adda iti aglawlawda tapno makapagsasarita ken makapagnegosioda.

Nakapatpateg ti lenguahe a Swahili tapno agkaykaysa dagiti tattao iti Makindaya nga Africa. Kas pagarigan, idiay laeng Tanzania adda 114 a nagduduma a lenguahe dagiti tribu. Agbiaheka laeng iti 40 agingga iti 80 a kilometro manipud iti pagtaengam, naiduman ti lenguahe dagiti tattao! No dadduma, babassit laeng a purok ti agus-usar iti agpapada a lenguahe. Kasano a makikomunikarka kadakuada? Dayta ti makagapu a nasayaat no adda maysa a lenguahe a matarusan ti kaaduan.

Adda dagiti mangibaga a maus-usaren ti lenguahe a Swahili idi pay maikasangapulo a siglo. Idi maika-16 a siglo, addan alpabeto ti lenguahe a Swahili. Idi agangay, nabigbig dagidiay makaammo iti lenguahe a Swahili nga adda nagpadaan dagiti  sasao nga Arabic ken Swahili. Kinapudnona, agarup 20 porsiento kadagiti sasao a Swahili ket nagtaud iti Arabic, ngem kaaduan kadagita ket nagtaud iti lenguahe ti Africa. Di ngarud pakasdaawan a sumagmamano a tawen ti napalabasen, alpabeto nga Arabic ti nausar iti pannakaisurat ti lenguahe a Swahili.

Ngem iti agdama, alpabeto a Roman ti maus-usar. Ania ti napasamak ken apay a nagbalbaliw? Tapno maammuantayo dayta, subliantayo ti katengngaan ti maika-19 a siglo, idi simmangpet dagiti immuna a misionero iti Makindaya nga Africa, tapno iranudda ti mensahe ti Biblia kadagiti tattao sadiay.

Idi 1499, bayat ti nalatak a panaglayag ni Vasco da Gama iti aglawlaw ti kaabagatanan a murdong ti Africa, inyam-ammo dagiti Portuguese a misionero ti Katolisismo iti Makindaya nga Africa babaen ti panangisuroda iti Kristianidad idiay Zanzibar. Ngem kalpasan ti 200 a tawen, napapanaw dagiti Portuguese iti rehion ket napukaw metten ti “Kristianidad” gapu iti ibubusor dagiti lumugar.

Naglabas pay ti 150 a tawen sakbay a naidanon manen ti Sao ti Dios iti Makindaya nga Africa. Insangpet dayta ti German a misionero a ni Johann Ludwig Krapf. Idi simmangpet idiay Mombasa, Kenya idi 1844, Muslim ti kaaduan nga agindeg iti kosta ti Makindaya nga Africa. Ngem iti sabali a paset ti pagilian, adu met ti mangal-alagad iti tradision ken sursuro nga animista. Para ken Krapf, nasken a mabasa ti amin a tattao ti Biblia.

Apaman a dimteng ni Krapf, rinugiannan nga adalen ti lenguahe a Swahili. Idi Hunio 1844, rinugianna ti dakkel a trabaho a panagipatarus iti Biblia. Nakalkaldaang ta kalpasan ti makabulan natay ti asawana. Dua a tawenda pay laeng idi kas agassawa. Sumagmamano nga aldaw kalpasanna, natay met ti anakna a babai. Nupay maladingitan unay iti napasamak, intultuloyna latta nga impatarus ti Biblia. Idi 1847, naipablaaken ti tallo a kapitulo ti libro a Genesis, ti kaunaan a nayimprenta a pagbasaan iti lenguahe a Swahili.

Ni Krapf ti immuna a nangusar iti alpabeto a Roman iti lenguahe a Swahili imbes a ti kadawyan nga alpabeto nga Arabic. Sigun kenkuana, saanna nga inusar ti alpabeto nga Arabic ta marigatan dagiti taga-Europa a mayat a mangadal ken mangusar iti lenguahe a Swahili. Kasta met, nalaklaka para kadagiti katutubo a sursuruen ti lenguahe dagiti taga-Europa no alpabeto a Roman ti usarenda. Nupay kasta, inusar latta ti dadduma ti alpabeto nga Arabic iti adu a tawen. Naipablaak pay ketdi iti Arabic ti dadduma a paset ti Biblia. Ngem adu ti  nalaka a nakasursuro iti Swahili babaen ti alpabeto a Roman. Sigurado a maragsakan ti adu a misionero ken ti dadduma nga agad-adal iti lenguahe a Swahili gapu iti daytoy a panagbalbaliw.

Ni Krapf ti kaunaan a nagipatarus iti Sao ti Dios iti lenguahe a Swahili. Nangpataud iti reperensia para kadagiti simmarsaruno nga agipatarus. Inaramidna ti kaunaan a libro iti gramatika ken diksionario iti lenguahe a Swahili.

Iti damo a pannakaipablaak ti umuna a tallo a kapitulo ti Genesis, ti nagan ti Dios ket naipatarus laeng a “Dios a Mannakabalin-amin.” Ngem idi dandanin agpatingga ti maika-19 a siglo, adda simmangpet iti Makindaya nga Africa a nagipatarus iti intero a Biblia iti lenguahe a Swahili. Isu da Johann Rebmann, William Taylor, Harry Binns, Edward Steere, Francis Hodgson, ken Arthur Madan.

Ti kapatgan kadagita nga immuna a patarus isu ti pannakausar ti nagan ti Dios, saan laeng nga iti sumagmamano a paset no di ket iti intero a Hebreo a Kasuratan! Dagidiay agipatpatarus idiay Zanzibar, inusarda ti “Yahuwa” kas nagan ti Dios, idinto ta dagidiay adda idiay Mombasa inusarda ti “Jehova.”

Idi 1895, magun-odanen ti intero a Biblia iti lenguahe a Swahili. Iti simmaganad a dekada, magun-odan metten ti sumagmamano a patarus, nupay saan a nasaknap ti pannakaiwarasda. Idi rugrugi ti maika-20 a siglo, adda panangikagumaan a mapagtutunos ti lenguahe a Swahili iti Makindaya nga Africa. Nagresulta dayta iti pannakaipatarus ti Biblia a Swahili Union Version idi 1952, dayta ti kasaknapan a naiwaras a patarus. Gapu iti daytoy, naakseptar met ti “Yehova” kas patarus ti nagan ti Dios iti lenguahe a Swahili.

Nakalkaldaang ta idi saanen a mayim-imprenta dagitoy immuna a patarus, napukaw metten ti nagan ti Dios. Dadduma a kabarbaro a patarus inikkatda payen nga interamente ti nagan ti Dios, ngem pinagtalinaed ti dadduma dayta iti sumagmamano a lugarna. Kas pagarigan, iti Union Version, 15 laeng a daras nga agparang ti nagan ti Dios. Ngem iti 2006 a rebision, 11 a daras laengen. *

Nupay gistay saan nga inusar dayta a patarus ti nagan ti Dios, adda met nagsayaat a pasetna. Naglawag a makita iti pakauna a sasaona a Jehova ti nagan ti Dios. Nagdakkel a tulong daytoy para kadagiti tattao nga agsapsapul iti kinapudno tapno maammuanda ti nagan ti nailangitan nga Amatayo iti mismo a Bibliada.

Ngem saan laeng a dayta. Idi 1996, nairuar ti New World Translation of the Christian Greek Scriptures iti lenguahe a Swahili. Dayta ti immuna a patarus iti lenguahe a Swahili a nangisubli iti nagan a Jehova iti 237 a nagparanganna manipud Mateo agingga iti Apocalipsis. Idi  2003, nairuar ti New World Translation of the Holy Scriptures, ti kompleto a Biblia iti lenguahe a Swahili. Iti agdama, addan agarup 900,000 a nayimprenta a kopia ti Biblia iti lenguahe a Swahili.

Saanen a nailemmeng ti nagan ti Dios kadagiti titulo wenno madakamat laeng dayta iti pakauna a sasao. Ita, no dagiti naemma a tattao ukagenda ti New World Translation iti lenguahe a Swahili, ad-adda a sumingedda ken Jehova tunggal mabasada ti maysa kadagiti nasurok a 7,000 a nagparangan ti nagan ti Dios.

Inkagumaan met daytoy a patarus nga usaren ti nalaka a maawatan, ken kabaruan a lenguahe a Swahili a matarusan ti amin nga agsasao iti lenguahe a Swahili iti Makindaya nga Africa. Malaksid iti dayta, saanen a nairaman ti adu a biddut nga adda iti dadduma a patarus. Kas resultana, makapagtalek ti agbasbasa a ti basbasaenna ket “umiso a sasao ti kinapudno” nga impaltiing ti Namarsua kadatayo, ni Jehova a Dios.​—Eclesiastes 12:10.

Adu ti nangapresiar iti New World Translation iti lenguahe a Swahili. Maysa kadakuada ni Vicent nga agtawen iti 21 ken agserserbi kas amin-tiempo a ministro dagiti Saksi ni Jehova. Kunana: “Napalalo ti ragsakko gapu ta nausar ti simple a lenguahe a Swahili iti New World Translation ken gapu ta naisubli ti nagan ni Jehova nga inikkat ti dadduma a patarus.” Nakatulong met daytoy a patarus ken Frieda nga ina ti tallo nga annak tapno nalaklakanan nga ilawlawag ti kinapudno iti Biblia kadagiti tattao.

Sipud iti nanumo a nangrugianna, nagtultuloy ti panagipatarus iti Sao ti Dios iti lenguahe a Swahili iti nasurok a 150 a tawen. Kinuna ni Jesus nga ‘impakaammona ti nagan ni Amana.’ (Juan 17:6) Ita, babaen ti panangusarda iti New World Translation, ti nasurok a 76,000 a Saksi ni Jehova nga agus-usar iti lenguahe a Swahili iti makintengnga ken makindaya nga Africa, maragragsakanda a makiraman iti panangipakaammo iti nagan ni Jehova iti amin a tattao.