Tulbek ti Naragsak a Pamilia
Panangisuro iti Annak nga Agbalin a Responsable
George: * “Ti anakko a ni Michael nga agtawen iti uppat, bay-anna lattan a nakawara dagiti ay-ayamna iti balay. Padasek nga ipaidulin dagita kenkuana sakbay a paturogek, ngem marurod ket agriaw. No dadduma, maumaak ket mabugkawak, ngem lalo laeng a maburiborankami. Kayatko a naragsak ti pannaturogmi, isu a siak lattan ti mangurnos kadagiti naiwara. Rinabii a kasta ti eksena.”
Emily: “Nagparikutak idi a ti 13 anyos nga anakko a ni Jenny dina maaw-awatan ti ipapaaramid ti mannursurona. Maysa nga oras a nagsangsangit ni Jenny idi nagawid manipud eskuelaan. Pinaregtak nga agpatulong iti eskuelaan, ngem impetteng ni Jenny a nauyong ti mannursurona isu a dina maitured a kasao. Kasla kayatko idi ti mapan iti eskuelaan tapno pagungtak ti mannursuro. Awan la ketdi ti karbengan ti siasinoman a mangpasangit iti anakko!”
MAAWATAM kadi ti rikna da George ken Emily? Kas kadakuada, adu a nagannak ti maringgoran no makitada a naladingit wenno agprobproblema ti anakda. Natural laeng nga ikagumaan dagiti nagannak a salakniban dagiti annakda. Ngem dagiti situasion a nadeskribir kadagiti immuna a parapo mangipaayda iti gundaway kadagiti nagannak tapno maisuroda ti anakda nga agbalin a responsable. Siempre, agduma dagiti leksion a mabalin a masursuro ti ubing nga agtawen iti uppat ken ti agtawen iti 13.
Kinapudnona, saanka a kanayon nga adda iti sibay ti anakmo a mangiliklik kenkuana kadagiti parikut iti biag. Inton agangay, ti anak panawannanto ti nanang ken tatangna ket “awitennanto ti bukodna nga awit” wenno responsabilidad. (Galacia 6:5; Genesis 2:24) Tapno maaddaan dagiti annak iti abilidad a mangaywan iti bagbagida, masapul nga ipamaysa dagiti nagannak ti kalat a panangisuro kadakuada tapno dumakkelda a di agimbubukodan, naayat iti sabsabali, ken responsable nga adulto. Saan a nalaka nga aramiden dayta!
Ngem naimbag ta addaan dagiti nagannak iti nagsayaat a pagtuladan—ni Jesus ken ti panangtratona kadagiti adalanna. Saan a nagbalin ni Jesus a literal nga ama. Ngem ti kalatna iti panangpili ken panangsanay kadagiti adalanna ket tapno mapabilegda a mangitungpal iti trabaho, uray kalpasan ti ipapanawna. (Mateo 28:19, 20) Ti intungpal ni Jesus ket umasping iti kalat a namnamaen ti tunggal nagannak a maragpat iti panangpadakkel kadagiti annakda nga agbalin a responsable. Usigem ti tallo nga aspeto ti ulidan nga impasdek ni Jesus para kadagiti nagannak.
‘Mangipasdek iti Pagtuladan’ Para iti Anakmo
Sakbay laeng ti ipapatayna, kinuna ni Jesus kadagiti adalanna: “Impasdekko ti pagtuladan maipaay kadakayo, tapno, kas iti inaramidko kadakayo, rebbeng nga aramidenyo met.” (Juan 13:15) Kas ken Jesus, nasken nga ilawlawag ken ipakita dagiti nagannak no ania a talaga ti kaipapanan ti panagbalin a responsable.
Saludsodem iti bagim: ‘Masansan kadi a saritaek ti panangasikasok kadagiti bukodko a responsabilidad iti positibo a pamay-an? Sarsaritaek kadi ti maipapan iti pannakapnek a nariknak iti panagreggetko a tumulong iti sabsabali? Wenno masansan kadi nga agreklamoak ken idiligko ti bagik kadagidiay agparang a nanam-ay ti biagda?’
Siempre, awan ti perpekto kadatayo. Makariknatay amin ti nakaro a bannog no dadduma. Ngem ti ulidanmo ti kaepektibuan a makatulong iti annakmo tapno maamirisda ti kinapateg ti panagbalin a responsable.
PADASEM DAYTOY: No posible, sagpaminsan nga itugotmo ti anakmo iti pagtrabahuan ket ipakitam no ania ti ar-aramidem tapno maipaay ti pinansial a kasapulan ti pamilia. Makiramanka iti panagboluntario a trabaho a mabalin a kaduaannaka ti anakmo. Kalpasanna, saritaem kenkuana ti ragsak a nariknam iti panangitungpal iti dayta a responsabilidad.—Aramid 20:35.
Agbalinka a Rasonable
Ammo ni Jesus a kasapulan dagiti adalanna ti tiempo nga agsagana sakbay a maibaklayda dagiti akem ken responsabilidad a namnamaenna kadakuada. Naminsan, kinunana kadakuada: “Adu pay a banag ti sawek kadakayo, ngem saanyo a kabaelan nga awiten ida iti agdama.” (Juan 16:12) Saan a kinalikaguman ni Jesus kadagiti adalanna nga aramidenda a dagus ti aniaman a banag a bukbukodda. Imbes ketdi, nangbusbos iti umdas a tiempo tapno maisurona ida iti adu a banag. Sana la binay-an dagiti adalanna nga agtrabaho a bukbukodda idi nakitana a nakasaganadan.
Umasping iti dayta, saan a nainkalintegan para kadagiti nagannak nga ipabaklayda kadagiti annakda dagiti responsibilidad ti maysa nga adulto no dida pay kabaelan. Ngem bayat ti panagdakkel ti ubbing, ammo koma ti nagannak no ania dagiti annongen a maitutop nga ipaaramidda. Kas pagarigan, nasken nga isuro dagiti nagannak ti annakda nga agbalin a responsable iti panagdalus iti bukodda a kuarto, agbalin a managsapsapa, ken agbalin a masirib iti panangusar iti kuarta. No ageskuelan ti ubing, namnamaen dagiti nagannak a matmatan dagiti annakda dagiti asaynmentda iti eskuelaan kas napateg a responsibilidad a nasken nga ibaklay ti ubing.
Saan a basta ipaannong ti nagannak dagiti responsibilidad kadagiti annakda. Nasken met a tulonganda ti ubing tapno ikagumaanna ti agballigi. Ni George, a nadakamat itay, naamirisna a ti maysa a makagapu a saan a kayat ni Michael nga idulin dagiti ay-ayamna ket gapu ta narigat nga aramiden dayta. “Imbes a basta bugkawak ni Michael tapno urnosenna dagiti ay-ayamna,” kuna ni George, “inkagumaak nga isuro ti nalaka a pamay-an no kasanona nga aramiden dayta.”
Ania ti espesipiko nga inaramidna? “Umuna,” kuna ni George, “nangikeddengak iti espesipiko nga oras a panangpidut kadagiti ay-ayam iti tunggal rabii. Kalpasanna, kinaduaak ni Michael nga agpidut, a sinaggaysami ti tunggal paset ti siled. Pinagbalinko nga ay-ayam wenno pasalip pay ketdi tapno makita no siasino ti kapartakan nga agtrabaho. Di nagbayag, nagbalinen dayta a paset ti aktibidadmi sakbay ti pannaturogmi. Inkarik ken Michael a no malpasna a dagus ti trabaho, ibasaak iti kanayonan nga estoria sakbay a maturog. Ngem no nabuntog, mapaababa ti estoria.”
PADASEM DAYTOY: Usigem no ania ti rasonable a maaramid ti tunggal maysa kadagiti annakmo a makatulong tapno naannayas ti bambanag iti pagtaenganyo. Iyimtuodmo iti bagim, ‘Adda pay kadi bambanag nga ar-aramidek para kadagiti annakko a kabaelandan nga aramiden?’ No kasta, danggayam dagiti annakmo a mangaramid iti annongen agingga a masiguradom a kabaelandan nga aramiden dayta a bukbukod. Ibatadmo kadakuada nga adda dagiti nasayaat ken di nasayaat a resulta, depende iti kinaepektiboda a mangitungpal iti annongen. Kalpasanna, gunggonaam ida wenno saan depende iti resulta.
Mangipaay iti Espesipiko nga Instruksion
Kas iti amin a nalaing a mannursuro, ammo ni Jesus a ti kasayaatan a pamay-an tapno masursuro ti maysa a banag ket babaen ti panagaramid iti dayta. Kas pagarigan, idi nakita ni Jesus a kabaelanen dagiti adalanna ti mangasaba, “imbaonna ida a sagdudua tapno umun-unada a mapan iti tunggal ili ken lugar a papanannanto.” (Lucas 10:1, Ti Baro a Naimbag a Damag Biblia) Nupay kasta, saanna a basta imbaon ida no di ket nangted nga immuna kadagiti espesipiko nga instruksion. (Lucas 10:2-12) Idi nagsubli dagiti adalan ken impadamagda ti panagballigida, kinomendaran ken pinaregta ida ni Jesus. (Lucas 10:17-24) Inyebkasna ti panagtalekna iti abilidadda ken ti anamongna kadakuada.
No maipasango dagiti annakmo kadagiti narigat a responsabilidad, ania ti reaksionmo? Ikagumaam kadi nga iliklik ida iti banag a pagam-amkanda, a salaknibam ida iti pakaupayan wenno pakapaayanda? Ti damo a pagannayasam ket mabalin a kayatmo nga “arayaten” ti anakmo wenno akuem ti responsabilidadna.
Ngem usigem daytoy: Iti tunggal gundaway nga ikagumaam nga “arayaten” dagiti annakmo, ania ti iparpariknam kadakuada? Ipakpakitam kadi nga adda panagtalekmo kadakuada ken iti abilidadda? Wenno iparpariknam kadakuada nga ibilbilangmo ida kas awanan gaway a maladaga, a masapul nga agpannuray a kanayon kenka?
Kas pagarigan, ania ti reaksion ni Emily nga immunan a nadakamat, mainaig iti parikut ti anakna? Imbes a makibiang, inkeddengna a ni Jenny a mismo ti makisao iti mannursurona. Timmulong ni Emily a mangilista kadagiti saludsod a damagen ni Jenny iti mannursurona. Kalpasanna, nagsaritaanda no kaano a kasarita ni Jenny ti mannursuro. Nagensayoda pay no kasano ti pannakisarita. “Naaddaan ni Jenny iti tured a makisarita iti mannursuro,” kuna ni Emily, “ket kinomendaran ti mannursuro ti inaramidna. Naragsakan ni Jenny iti nagapuananna ket naragsakanak met kenkuana.”
PADASEM DAYTOY: Isuratmo ti agdama a parikut a sangsanguen ti anakmo. Kalpasanna, isuratmo met no ania ti maitulongmo iti anakmo tapno mapagballigianna ti parikut a saan a kasapulan nga “arayatem.” Sanayenyo a dua dagiti addang a kasapulan tapno mapagballigian ti parikut. Iyebkasmo ti panagtalekmo iti abilidad ti anakmo.
No kanayon nga iliklikmo dagiti annakmo iti parikut, mabalin a laplapdam ti abilidadda a mangsango kadagiti parikut iti biag. Imbes a kasta, pabilgem dagiti annakmo babaen ti panangsanaymo kadakuada a mangibaklay iti responsabilidad. Ti panagaramidmo iti dayta ti maysa kadagiti kapatgan a maisagutmo kadakuada.
^ par. 3 Nabaliwan dagiti nagan.
ISALUDSODMO ITI BAGIM . . .
- Realistiko kadi dagiti inanamaek kadagiti annakko?
- Agpadpada kadi nga ibagbagak ken ipakpakitak kadakuada no ania ti aramidenda tapno agballigida?
- Kaano ti naudi a panangparegtak wenno panangkomendarko iti anakko?