No Kasano a Kontrolen ti Pungtot

NASUROK a 2,000 a tawenen ti napalabas, inusar ti Griego a pilosopo a ni Aristotle ti termino a “catharsis” tapno deskribiren ti “panangipapas” wenno panangipeksa iti nadagsen a rikna maigapu iti panagbuya iti naladingit a pabuya wenno drama. Dayta a kapanunotan ket maipapan iti bang-ar a kasla marikna ti tao kalpasan a mairuarna ti ing-ingpenna.

Idi rugrugi ti 1900s, kasta met la a kapanunotan ti intandudo ti taga-Austria a neurologist a ni Sigmund Freud. Kinunana a no ti tao ket agimula wenno agipempen iti gura, agbalinto dagita kas sakit ti isip a kas iti hysteria wenno panaglagaw. Nasken kano ngarud nga ipeksam dayta imbes a lapdam.

Di pay unay nagbayag, ti teoria a catharsis ket inadal dagiti managsirarak bayat dagiti dekada ‘70 ken ‘80. Ngem bassit wenno awan pay ketdi ti nakitada a pammaneknek a pudno dayta. Gapuna, insurat ti psychologist a ni Carol Tavris: “Tiempon ti mamimpinsan a  panangiwaksi iti panamati a makagunggona ti panangipapas iti pungtot. Gistay awan a pulos ti pammaneknek manipud kadagiti panagsirarak a maiwaksim ti pungtotmo no ipapasmo dayta wenno mangranggaska.”

Kinuna ti maysa pay a psychologist a ni Gary Hankins: “Ipakita ti panagsirarak a no ipapasmo ti pungtotmo, ad-adda a pumudot ti ulom imbes a lumamiis.” Wen, mabalin nga agduduma ti kapanunotan dagiti eksperto iti salun-at ti isip maipapan iti catharsis. Ngem adun ti nagunggonaan iti Biblia​—ti sabali pay a gubuayan ti sirib.

“Baybay-am ti Unget”

Nagsayaat ti panangilawlawag ni David a salmista iti Biblia maipapan iti panangkontrolmo iti ungetmo. Kinunana: “Baybay-am ti unget ket panawam ti pungtot; dika agpudpudot ta dakes laeng ti maaramidam.” (Salmo 37:8) Tapno dika makaisawang wenno makaaramid iti pagbabawyamto met laeng, liklikamon nga umuna ti ‘agpudot.’ Siempre, nalaka nga ibaga dayta ngem narigat nga aramiden. Ngem kabaelam! Usigentayo ti tallo a pamay-an tapno makontrolmo ti pungtotmo.

Kissayam ti Kakaro ti Pungtotmo

Tapno maksayam ti pungtotmo, agtanang ken agrelakska. Ikagumaam a di isawang ti damo a mapanunotmo. No kasla dikan makapagteppel ken dimon magawidan ti riknam, iyaplikarmo ti balakad ti Biblia: “Ti panangirugi iti rinnupir ket kas iti maysa a mangibubuang iti dandanum; gapuna sakbay a tumbuak ti riri, pumanawkan.”​—Proverbio 17:14.

Dayta ti nakatulong iti lalaki a ni Jack tapno makontrolna ti kinaranggasna nga agpungtot. Mammartek ken naunget ni tatangna isu a dimmakkel a naranggas met ti personalidadna. Kinunana: “No makapungtotak, kasla gumilgil-ayab ti riknak isu a makaisawangak iti makapasakit ken adda pay maranggasak.”

Ngem nagbalbaliw ti kasasaad idi rinugian ni Jack ti makipagadal iti Biblia kadagiti Saksi ni Jehova. Natarusanna a babaen ti tulong ti Dios, isu ket makapagbalbaliw ken kabaelanna a sursuruen a kontrolen ti pungtotna. Ket agpayso a kasta! Kastoy ti kinuna ni Jack a reaksionna idi pinagsasawan ti nakapungtot a katrabahuanna: “Bimmara ti piditpiditko. Ti damo a kayatko nga aramiden ket gammatak ken ipalladawko isuna.”

Ania ti nakatulong ken Jack tapno agtalinaed a kalmado? Kinunana: “Natandaanak nga inkararagko, ‘Tulongannak koma Apo Jehova nga agteppel!’ Iti damo unay a gundaway, kimmalma ti riknak ken nabaelak ti pimmanaw.” Intultuloy ni Jack ti nagadal iti Biblia. Namin-adu nga inkararagna ken inutobna dagiti teksto a kas iti mabasa iti Proverbio 26:20: “Maiddep ti apuy no maibusan iti sungrod.” (Ti Baro a Naimbag a Damag Biblia) Idi agangay, nabaelanna met laengen a kontrolen ti pungtotna.

Sursuruem ti Agrelaks

“Ti natalinaay a puso isu ti biag ti nainlasagan a bagi.” (Proverbio 14:30) Ti panangyaplikar iti daytoy napateg a kinapudno ti Biblia ket makatulong a mangpasayaat iti emosional, pisikal, ken espiritual a salun-at. Mangrugika babaen ti panangsursurom kadagiti simple a pamay-an ti panagrelaks, a pangkissay iti pungtot. Dagiti sumaganad a teknik ket napaneknekan  nga epektibo iti panangparmek iti pungtot a nainaig iti panagaburido:

● Panaganges iti nauneg, maysa dayta kadagiti kasayaatan​—ken kapartakan​—a pamay-an a pangkissay iti nakaro a pungtotmo.

● Bayat nga umang-angeska iti nauneg, ulit-ulitem ti sao a mangpakalma kenka a kas iti “relaks,” “baybay-amon,” wenno “agkalmaka.”

● Panagbalin nga okupado kadagiti kaay-ayom nga aramiden a kas iti panagbasa, panagdengngeg iti musika, panagmula, wenno dadduma nga aktibidad a makaparelaks kenka.

● Regular a panagehersisio ken pannangan iti nasustansia.

Baliwam Dagiti Ekspektarem

Mabalin a dimo pulos maliklikan ti tattao wenno bambanag a pakaigapuan ti panagpungtotmo, ngem kabaelam a sursuruen a kontrolen ti reaksionmo kadagita. Karaman iti dayta ti panangbalbaliwmo iti panagpampanunotmo.

Nalaklaka nga agpungtot dagidiay nakangatngato ti ekspektasionda. Apay? No saan ngamin a maragpat dagiti nangato a pagalagadanda, madismaya ken makapungtotda a dagus. Tapno maliklikan ti kinaperpeksionista, nasayaat no laglagipen nga “awan nalinteg a tao, awan uray maysa . . . Amin a tattao simiasida, sangsangkamaysada amin.” (Roma 3:10, 12) Sigurado ngarud a mapaaytayo no agbalintayo a perpeksionista.

Nainsiriban no di nalabes ti ekspektarentayo iti bagitayo wenno iti sabsabali. Kuna ti Biblia: “Maitibkoltayo amin iti adu a daras. No ti asinoman saan a maitibkol iti sao, daytoy ket perpekto a tao.” (Santiago 3:2) Wen, “awan ti tao a nalinteg iti daga nga agtultuloy nga agaramid iti naimbag ket saan nga agbasol.” (Eclesiastes 7:20) Isu a no agimpeperpektotayo idinto ta saantayo met a kasta, kanayon a maupay ken makapungtottayo.

Kas imperpekto a tattao, adda dagiti tiempo a makapungtottayo amin. Ngem datayo ti makaammo no kasanotayo nga ipeksa dayta. Pinakdaaran ni apostol Pablo dagiti padana a Kristiano: “Agpungtotkayo, nupay kasta dikay agbasol; saannakay koma a malnekan ti init a sipupungtotkayo pay.” (Efeso 4:26) Wen, no kontrolentayo ti pungtottayo, maipeksatayo ti riknatayo iti makaay-ayo a pamay-an, agpaay a pagimbagan ti amin a nairaman.

[Kahon/Dagiti Ladawan iti panid 8, 9]

SURSURUEM TI AGRELAKS

Umangeska iti nauneg

Agbalinka nga okupado iti kaay-ayom nga aramiden

Regular nga agehersisioka