Bass Rock​—Pagaaripunuan Dagiti Gannet

BABAEN ITI MANNURAT TI AGRIINGKAYO! IDIAY BRITANIA

AGARUP 110 a metro ti kangato ti nagdakkel a Bass Rock ken agarup 2 a kilometro ti aglawlawna. Adda dayta iti taaw iti amianan a daya ti Edinburgh, Scotland, iti maysa a sabangan a napanaganan iti Firth of Forth. Dayta ti pagnanaedan ti nalabit agingga iti 100,000 a northern gannet, a kakasangapulo iti sangalubongan a populasion dagitoy nakaay-ayat a tumatayab nga agkaan kadagiti parsua iti baybay. *

Idi rugrugi ti maika-20 a siglo, matiliw dagiti gannet kas taraon. Mausar ti tabada kas agas, idinto ta dagiti dutdotda ti maaramid a pungan ken pannakakudson ti pagiddaan. Agarup 300 a gannet ti kasapulan tapno maaramid ti maysa la a kudson. Kadagitoy nga aldaw, saanen a maibilang a naimas dagiti itlogda a naibilang idi a makaay-ayo a kanen.

Mabalin nga agbiag dagiti gannet iti 30 a tawen ken gagangay nga agkatakunaynay ti pagassawaan inggat’ tungpal biagda. Umakarda, ket no Enero agsublida kadagiti isu met la a pagumokanda a salsalaknibanda unay. Idiay Bass Rock, agarup sangametro ti baet dagitoy nga umok, a naaramid  manipud iti mula iti baybay ken ruot. Kaykayatda dagiti naangin a disso, a makatulong kadakuada tapno makabueloda nga agtayab ken agdisso.

Makapainteres a buyaen dagiti gannet. No agbuelodan nga agtayab, nakatudo ti tengnged ken sippitda iti tangatang isu a kas man la itudtudoda ti langit. Dayta ti mangipasimudaag nga agbuelodan nga agtayab. No agdumogda iti sango ti sabali pay a tumatayab bayat a nakaukrad dagiti payakda, pakdaar dayta a nakasaganadan a mangsalaknib iti umokda. Agtinnuktok ti agassawa ket tumulok ti kabaian no siaalumamay a tuktoken ti asawana ti tengngedna bayat ti panagdennada. Maysa la ti sibong dagiti gannet iti makatawen, ket ti ama wenno ina ti mangukop iti itlog babaen ti panangiparabawna iti maysa kadagiti agkakamang a ramay ti sakana tapno mapabara.

Puraw ti maris ti nataenganen a gannet, a dagiti payakna ket addaan iti napatak a nangisit a murdong ken makapagukrad iti dua a metro. Naiduma ti sibong ta nangisit ken turikturikan iti puraw. Iti las-ud ti 12 a lawas kalpasan a napessaan, nadagdagsenen ti guga (kas pangawag iti sibong a gannet) ngem iti dadakkelna. Nataba tapno adda pigsana nga agtayab inton umakar.

Mangrugi nga agwaywayas ti sibong a gannet inton damo a bumatok iti baybay, a sadiay bukbukodnan nga aglangoy. Nupay kasta, matay ti kaaduan a sibong inton bumatokda. Ngamin, aguyasda iti rangkis isu a masansan a matukkol dagiti payak wenno sakada. Dagidiay makadisso a sitatalged iti danum sigud nga ammodan ti agkalap. Inton agangay, umakardan, masansan nga agingga iti Makinlaud nga Africa, sada agsubli iti Bass Rock kalpasan ti tallo wenno uppat a tawen.

Nakaay-ayat a buyaen dagiti gannet a bumatok iti baybay. Makabatokda iti kapartak a 100 a kilometro iti kada oras. Sakbay a bumatokda manipud iti 30 a metro wenno nasursurok pay, arigna kukotenda dagiti payakda sa agserra ti abut ti agongda. Adda mangsalaknib a kulapot a mangabbong kadagiti matada. Maigiddato iti dayta, adda babassit a kasla lobo iti uneg ti kudilda a mangsalaknib iti bagida manipud iti puersa ti pannakatnagda. Mabalin ngamin a nakapigpigsa ti panagsuekda a bumatok nga uray la nga agsabuag ti danum. No dadduma, maimayeng dagiti ikan gapu iti dayta a puersa.

No agsawsawar dagiti gannet iti uneg ti danum, usarenda dagiti payak ken sakada tapno makamatda ti kayatda a kanen. Kaay-ayoda ti sardinas, munamon, tamban, ken igat. Mabalin a nasurok a 30 nga oras ti panagkalapda. Agdinamag ti dadduma a gannet nga agkalap agingga iti adayo a daya a kas iti kosta ti Norway.

Ti Bass Rock ti pagnanaedan met ti sangapulo pay a kita ti tumatayab nga agkaan kadagiti parsua iti baybay. Ngem maatiw dagitoy gapu iti umad-adu a pangen dagiti gannet, isu a marigatanda a mangipasdek iti pangenda sadiay. Iti napalpalabas, manipud idi agarup dekada 1400, ti Bass Rock ti pagpaknian dagiti tattao no agkararag wenno agutobda. Idi agangay, nasarikedkedan dayta ket nagbalin met a pakadusaan dagiti balud. Nupay awanen ti tao a mangay-aywan iti parola a naibangon iti dayta idi 1902, kaskasdi nga agsilaw kas pakdaar kadagiti sumungsungad iti ballasiw ti sabangan.

Nabayagen a nagbalin a kasamekan ti hardin ti agay-aywan idi iti parola, isu a dagiti gannet itan ti agnanaed iti dayta. Dagiti nalatak nga ekskursion a panaglugan iti bilog manipud iti bassit a sangladan ti North Berwick ti mangipan kadagiti sangaili iti aglawlaw ti isla tapno makitada iti as-asideg dagitoy a tumatayab. Makaparagsak dayta a biahe​—no mayat ti paniempona.

Ngem uray no nakaro ti bagyo, saan a rumbeng a maupay dagiti sangaili​—gapu iti moderno a teknolohia. Adda espesial a maipabuya a video idiay North Berwick’s Scottish Seabird Centre a mangsaklaw iti tunggal aspeto ti panagbiag idiay Bass Rock. Isu nga aniaman ti pilien ti sangaili, mabalin a buyaenna dagitoy a naisangsangayan a bumabatok iti Bass Rock. Talaga a nakallalagipto daytoy a kapadasan.

[Footnote]

[Ladawan iti panid 27]

Makabatok dagiti gannet iti kapartak a 100 a kilometro iti kada oras

[Credit Line]

© NHPA/Bill Coster

[Picture Credit Lines iti panid 26]

Dua a gannet: Stefan Ernst/Naturfoto-Online; aglawlaw: Jörn Meier/Naturfoto-Online