Agimtuod Dagiti Agtutubo . . .

Apay a Nagdakes ti Panangtratona Kaniak?

“Masansan a pabasolennak [ti nobiok] kadagiti minamaag a banag. Ngem patpatgek latta.”​—Kathrin. *

“Iti ruar, awan ti makitayo [nga aniaman a sugat], ngem nasaktanak unay.”​—Andrea, a tinungpa ti nobiona.

KADAWYAN unay daytoy a pasamak: Adda agtutubo a babai a makideyt iti agtutubo a lalaki a kasla isun ti kaguapuan ken kasingpetan. Ngem in-inut a nagbalbaliw. Dagiti dati a nadungngo a panagsasaona ket nagbalinen a makapasair a pananguyaw ken mangtagibassit a panangbabalaw. Iti damo, saan nga ikankano ti balasang ken ibilangna a nadungngo a panangsurdo dayta. Nupay kasta, kumaro ti kasasaad agingga a masansan nga agsao iti agkakadakes, agunget, ken mangkonsiensia. No dadduma, marikna ti agtutubo a babai a basolna dayta a di umiso a kababalin, isu a di maun-uni ta inanamaenna a sumayaatto dagiti bambanag. Ngem saan. Bugkawan ken riawan itan ti nobiona. Kabayatan ti kasta unay a panagpungtotna, siraranggas nga induronna payen ti agtutubo a babai! Agamak di la ket ta addanto tiempo a dissuanen ti nobiona. *

Dagiti agnobio nga agtutubo a pakakitaan ken pakangngegan kadagiti pisikal ken berbal a panangabuso ti mabalin a makangngeg iti patinayon ken masansan a panangbabalaw, panangsair, ken pungtot. Kasta aya ti kasasaadmo? (Kitaem ti kahon a “Sumagmamano a Mamakdaar a Pagilasinan.”) No kasta, mabalin a mariribukan ken mabainanka ta dimo pay ketdin ammo no ania ti rumbeng nga aramidem.

Gagangay dagiti kasasaad a kas iti daytoy. Pattapattaen dagiti managsirarak a 1 iti kada 5 ti naranggasan kabayatan ti pannakideytda. No maibilang ti berbal a panangabuso a maysa a kita ti kinaranggas, ngumato daytoy a pattapatta agingga iti 4 iti kada 5. Maisupadi iti kaaduan a kapanunotan, saan a babbai ti amin a biktima. Sigun iti maysa a panagadal idiay Britania maipapan iti kinaranggas kabayatan ti panagdeyt, “dandani agpada ti porsiento dagiti lallaki ken babbai” a nagipulong a rinanggasan ida dagiti nobio wenno nobiada. *

 Apay a rumsua ti kasta a di umiso a kababalin kabayatan ti pannakinobio? Ania ti rumbeng nga aramidem no addaka iti kasta a kasasaad?

Panangammo iti Panangmatmat ti Dios

Umuna, masapul a bigbigem no kasano kadakes ti kasta a kasasaad iti panangmatmat ti Dios. Agpayso nga adda pagannayasan dagiti imperpekto a tattao nga agsao ken agaramid iti makapasair iti sabsabali. (Santiago 3:2) Pudno met nga uray kadagiti tattao nga agin-innayat ken agtalek iti maysa ken maysa, pasaray adda dagiti dida pagkinnaawatan. Kas pagarigan, nataengan a Kristiano da apostol Pablo ken Bernabe. Ngem naminsan, adda “bimtak a nakaro a panagpungtot” kadakuada. (Aramid 15:39) Isu a no adda nobiom, mabalin a pasaray mapasaram ti sumagmamano a rigat.

Kanayonanna, dimo namnamaen a saan a pulos a makaisawang ti nobiom iti mangbabalaw a sao. Ngamin, pangpanggepenyo ti agkallaysa. Ket no adda dina kayat nga ugali wenno kababalinmo, saan kadi a kinadungngo no ibagana dayta kenka? Agpayso a nasakit ti mababalaw. (Hebreo 12:11) Ngem no ayat ti manggutugot ken maipaay dayta buyogen ti ayat, saan nga abusado dayta a panagsasao.​—Proverbio 27:6.

Nupay kasta, naiduma dayta no mangbugkaw, mangtungpa, mangdanog, wenno agsao iti dakes. Kondenaren ti Biblia ti “pungtot, unget, kinadakes, nabassawang a sasao.” (Colosas 3:8) Makapungtot ni Jehova no adda tao nga agusar iti “pannakabalinna” a mangibabain, mamutbuteng, wenno mangirurumen iti sabsabali. (Eclesiastes 4:1; 8:9) Kinapudnona, ti Sao ti Dios ibilinna kadagiti assawa a lallaki nga “ayatenda dagiti assawada a kas kadagiti bukodda a bagi . . . , ta awan pay a pulos ti tao a nanggura iti bukodna a lasag; no di ket taraonan ken ipatpategna dayta.” (Efeso 5:28, 29) Ti lalaki nga abusado ti panagsasaona wenno maltratuenna ti nobiana ti pakakitaan a di maikari nga agbalin nga asawa a lalaki. Maigiddato iti dayta, pagbalbalinenna ti bagina a kagura ni Jehova a Dios a mismo!

Saanmo a Basol!

Nupay kasta, dagiti abusado masansan a pabasolenda dagiti biktimada. Isu a nalabit mariknam a basolmo no makapungtot unay ti nobiom. Ngem mabalin a bassit wenno awan a pulos ti nakainaigam iti panagpungtotna. Masansan a dimmakkel dagiti abusado a lallaki kadagiti sangakabbalayan a gagangay ti kinaranggas wenno abusado a panagsasao. * Iti dadduma a pagilian, naimpluensiaan dagiti agtutubo a lallaki iti agdama a kultura a mainanama nga agbalin a naturay dagiti lallaki. Ti kakaduada mabalin met a mangimpluensia iti maysa nga agtutubo a lalaki nga agbalin a maton. Gapu ta awan panagtalekna iti bagina, nalabit mariknana nga aniaman nga ibagam wenno aramidem ket pangta kenkuana.

Aniaman ti kasasaad, saan a sika ti manungsungbat iti panagpungtot ti maysa a tao. Saan a pulos a nainkalintegan ti abusado a panagsasao ken kinaranggas.

Panangbalbaliw iti Panagpampanunotmo

Nupay kasta, mabalin a nasken a balbaliwam ti panangmatmatmo kadagiti bambanag. Kasano a kasta? Bueno, no napadakkel ti maysa a babai iti aglawlaw a naranggas ken masansan dagiti makapasair a sasao, nalabit kasla gagangay kenkuana ti abusado a kababalin. Imbes a kasuronna ti kasta a di Nakristianuan a kababalin, nalabit ibturanna​—mabalin a makaay-ayo pay ketdi dayta kenkuana. Wen, admitiren ti dadduma a biktima ti panangmaltrato a saanda a kursonada dagiti nasingpet unay a lallaki. Agilusion ti dadduma nga agtutubo a babbai a kabaelanda a balbaliwan ti nobioda.

 No kastaka, masapul nga ‘agbalbaliwka babaen ti panangpabarom iti panunotmo’ iti daytoy a banag. (Roma 12:2) Babaen ti panagkararag, panagadal, ken panagmennamenna, rumbeng a pagreggetam nga ammuen ti panangmatmat ni Jehova iti abusado a kababalin ken ibilangmo a makapasubkar dayta. Masapul a maawatam a saan a rumbeng a mamaltratoka. Ti panagbalinmo a naemma​—a bigbigem dagiti limitasionmo​—ti makatulong kenka a mangamiris nga awananka iti abilidad a mangbalbaliw iti naunget a nobiom. Rebbengenna a mismo ti agbalbaliw!​—Galacia 6:5.

Iti dadduma a kasasaad, ib-ibturan dagiti agtutubo a babbai ti pannakamaltratoda gapu ta bassit ti panagraemda iti bagida. Kinuna ni Kathrin, a nadakamat itay, “Diak agbiag no awan isuna, ket pagarupek nga awanen ti agbalinto a nasaysayaat a nobiok.” Umasping iti dayta ti imbaga ti agtutubo a babai nga agnagan iti Helga maipapan iti nobiona, “Baybay-ak no kabilennak agsipud ta nasaysayaat laengen dayta ngem iti awan a pulos ti agrayo kaniak.”

Nasayaat kadi a pamuon ti naballigi a relasion dagita a panangmatmat? Talaga kadi a maayatmo ti maysa a tao no saanmo man la a maayat ti bagim? (Mateo 19:19) Ikagumaam a patanoren ti natimbeng a panagraemmo iti bagim. * Saan a makatulong ti panangibtur iti panangmaltratona kenka. Kas iti nasursuro ti agtutubo nga agnagan iti Irena manipud iti mismo a kapadasanna, mabalin a “mapukaw ti panagraemmo iti bagim” no ibturam ti panangabuso.

Panangamiris iti Kinapudno

Mabalin a narigat nga admitiren ti dadduma a napeggad ti relasionda​—nangruna no timmanoren ti nasged a romantiko a riknada. Ngem saanka nga aginbubulsek iti kinapudno. Kuna ti maysa a proverbio iti Biblia: “Nasaldet daydiay nakakita iti didigra ket rugianna ti aglemmeng, ngem daydiay awanan kapadasan limmasat ket masapul a sagabaenna ti pannusa.” (Proverbio 22:3) Malagip ti maysa nga agtutubo nga agnagan iti Hanna, “No agayatka iti maysa a lalaki, kayarigam ti maysa a bulsek, ta bin-ig a dagiti nasayaat laeng a kalidadna ti makitam.” Nupay kasta, no maltratuennaka, rumbeng a kitaem ti pudno a kinataona. Ket no butbutngen wenno tagibassitennaka ti nobiom, nakaro ti pakapilawanna. Dika padasen nga ilibak ti riknam, ikalintegan, wenno pabasolen ti bagim. Ipakita dagiti kapadasan a no saan a makorehir, kumaro ti abusado a panangtratona. Mabalin nga agpeggadka unay!

Siempre, nasaysayaat nga amang a dika makirelasion iti lalaki nga awanan iti panagteppel. (Proverbio 22:24) Isu a no adda maysa a lalaki a dimo unay am-ammo a mayat a mangideyt kenka, nainsiriban no ammuem ti kinataona. Apay a dimo isingasing a makilangenka nga umuna kenkuana a kadua ti maysa a grupo? Daytoy ti makatulong tapno maam-ammom a saanka a dagus a maatrakar unay kenkuana. Iyimtuodmo dagitoy mamagpanunot a saludsod a kas iti: Siasino ti gagayyemna? Ania a kita ti musika, pelikula, ay-ayam iti computer, ken isport ti pagay-ayatna? Ti aya panagsasaona ket mangipakita nga interesado kadagiti naespirituan a banag? Makisaritaka kadagiti makaam-ammo kenkuana, kas kadagiti panglakayen iti kongregasion a nakaitimpuyoganna. Isudanto ti mangipakaammo kenka no “naimbag ti damagna” iti sabsabali gapu iti kinanataengan ken nadiosan a kababalinna.​—Aramid 16:2.

Ngem ania ti maaramidam no nakinobiokan iti maysa nga abusado? Addanto artikulo iti masanguanan a mangsungbat iti daytoy a saludsod.

[Footnotes]

[Kahon iti panid 21]

Sumagmamano a Mamakdaar a Pagilasinan

▪ Masansan a tagibassitennaka, ti pamiliam, wenno ti gagayyemmo, no duduakayo wenno no kaduam ti sabsabali

▪ Masansan a dina ikankano dagiti pagayatam wenno riknam

▪ Kayatna a kontrolen ti amin a mapaspasamak iti panagbiagmo, ipapilitna nga ammuen no sadino ti ayanmo iti amin a tiempo ken isu ti agdesision para kenka

▪ Riawan, iduron, wenno butbutngennaka

▪ Pilitennaka nga agaramid kadagiti di umiso a panangyebkas iti kinadungngo

▪ Madanaganka di la ket ta makapasuron kenkuana ti aniaman nga aramidem

[Ladawan iti panid 20]

Ti masansan a panangbabalaw wenno pananginsulto ti mabalin a mangipasimudaag a napeggad ti relasionyo