Panangmatmat iti Lubong

Panagbuteng Kadagiti Estranghero

“Kaykayat ti nasurok a 80 a porsiento kadagiti babbai a motorista a palabsen ti agpatnag iti uneg ti nadadaelan a luganda imbes nga awatenda ti tulong nga idiaya ti maysa nga estranghero,” kuna ti The Independent ti London. Naammuan idi pinagsaludsodan ti Direct Line Rescue ti 2,000 a motorista a 83 a porsiento kadagiti babbai ken 47 a porsiento kadagiti lallaki ti saan nga umawat kadagiti maidiaya a tulong no madadaelan ti luganda. Umasping iti dayta, saan a sumardeng ti kaaduan a motorista tapno tumulong iti nadadaelan a drayber. Dagiti babbai ti kangrunaan a mabuteng a tumulong, ta madanaganda di la ket ta aginkukuna laeng ti nadadaelan. Kinuna ti pannakangiwat a ni Nick Cole: “Daytat’ nakalkaldaang a mangipasimudaag nga adda depekto iti agdama a kagimongantayo ta, para iti adu a drayber, nasaysayaat laengen a maymaysada nga agpatpatnag nga agtugaw iti kotseda imbes a mapasaranda ti nakabutbuteng a kapadasan no agpatulongda iti maysa nga estranghero.”

 Dagiti Saan a Manamati a Mangidadaulo Kadagiti Manamati

“Ad-adda nga amang a saan a mamati” dagiti babbai a papadi ti Church of England “ngem kadagiti lallaki a padada a papadi maipapan . . . kadagiti kangrunaan a Nakristianuan a doktrina,” kuna ti The Times ti London. Idi napagsaludsodan ti dandani 2,000 a klero iti Church of England, naammuan a “walo iti kada sangapulo a lallaki a papadi ti mamati a natay ni Jesus tapno punasenna dagiti basol ti lubong,” no idilig iti 6 laeng iti kada 10 a babbai a papadi. Ket nupay 7 iti kada 10 a lallaki ti mamati iti panagungar ni Jesu-Kristo, 5 laeng iti kada 10 a babbai ti mamati. Kinuna ti pannakangiwat iti Cost of Conscience a ni Robbie Low a nangidaulo iti surbey: “Nalawag nga adda dua a Relihion a mangtartarawidwid iti Church of England: ti manamati a Relihion ken ti di manamati a Relihion, ket nakababain dayta. Umad-adu dagiti posision a mait-ited kadagiti tattao a bumasbassiten ti pammatida. Di rumbeng a mapanuynoyan ti kasasaad a dagiti manamati ket ad-addan nga idadauluan dagiti saan a manamati.”

Panagduadua Agpapan Pay iti Kinabaknang ken Salun-at

Agpapan pay iti report a mangipakpakita nga idi 2001, “simmayaat ti kasasaad ti ekonomia ken kagimongan iti nagsasaganad a tallo a tawen,” kaskasdi a pagduaduaan dagiti taga Canada ti masakbayanda, kuna ti The Toronto Star. Natakuatan dagiti managsirarak idiay Canadian Council on Social Development a “patien dagiti taga Canada a saan a natalged ti pinansial a kasasaadda, marigrigatanda kadagiti panggedanda, dida agtalek nga adda magun-odanda a tulong no dumteng ti didigra, ken mariknada a nalaklakada nga agbalin a biktima iti krimen.” Karaman kadagiti nadakamat a pakaigapuan iti danag ket “ti sueldo a saan unay a mangsupusop iti implasion, umad-adu nga utang ti tunggal maysa, . . . nabayag a panaguray iti sumagmamano a kita ti panagpaagas, nguminngina nga agas, umad-adu ti madangran kadagiti aksidente iti lugan, ken di nainkalintegan a panagbuteng nga umad-adu ti naranggas a krimen.” Kuna dagiti autor ti report: “No depinarentayo ti seguridad kas ti kasasaad ti isip, ipakita dagiti kinapudno a kumarkaro ti kasasaadtayo.”

Bumasbassit Dagiti Matay?

Idiay Estados Unidos, “dagiti simmayaat a panangaywan kadagiti rumbeng a maasikaso a dagus iti napalabas nga 40 a tawen ti nakatulong a nangpabassit iti bilang dagiti natay kadagiti biktima ti panangdangran,” impadamag ti Associated Press. Natakuatan dagiti managsukisok a nanipud 1960 agingga iti 1999, bimmassit iti dandani 70 a porsiento dagiti natay kadagiti dinangran dagiti kriminal idiay Estados Unidos, uray no dandani namin-innem ti kaadu ti dinangran dagiti kriminal iti las-ud ti isu met la a tiempo. Impalgak met iti panagadal nga idi 1960, 5.6 a porsiento kadagiti grabe a nadangran ti nagtungpal iti ipapatay, ngem 1.7 laeng a porsiento kadagiti nadangran idi 1999 ti nagbanag iti ipapatay. Sigun kadagiti managsukisok, ti adu nga iyaadelantar iti panangagas ti nakatulong iti ibabassit ti bilang dagiti natay, agraman “ti pannakapasayaat ti serbisio ti 911, napartak a panangasikaso ken panangibiahe kadagiti biktima, nasaysayaat a pannakasanay dagiti medikal a teknisian kadagiti emerhensia, agraman ti iyaadu ti ospital ken lugar a mangasikaso a dagus kadagiti nadunor,” sigun iti damag. Kinuna ni Propesor Anthony Harris, manipud iti University of Massachusetts idiay Amherst: “Dagiti tattao a matay latta koman 20 a tawen ti napalabasen ket maagasan itan iti ospital ken masansan a kalpasan ti sumagmamano la nga aldaw, mabalindan ti agawid.”

Dagiti Remote Control ken Greenhouse Gas

Tunggal umili ti Australia ti addaan iti kaaduan a maipugso a greenhouse gas a kas iti carbon dioxide, ozone, wenno alingasaw ti danum a mangpabara iti atmospera ti daga, kuna ti The Sydney Morning Herald. Ti kangrunaan a makagapu iti daytoy a parikut ket “kaay-ayo unay dagiti taga Australia dagiti remote control.” Kasano nga adda koneksion dagiti remote control iti pannakaipugso ti greenhouse gas? Tapno mausar ti remote control, masapul a nakasaksak latta dagiti telebision, video recorder, ken dadduma pay a de koriente nga alikamen. Isu a saan a naan-anay a maiddep dagitoy. Kas resultana, tinawen a mangipugpugso dagiti planta ti koriente iti kanayonan a lima a milion a tonelada a carbon dioxide a gas iti atmospera. Iti sabali a pannao, ti koriente a kasapulan tapno nakasagana a mausar dagiti de koriente nga alikamen idiay Australia ti mangipugso iti isu met la a kaadu ti greenhouse gas a kas iti ipugso ti tambutso ti sangamilion a lugan. Iti panagkomentona iti nagasto iti nakonsumo dagiti taga Australia, kuna ti periodiko: “Idi 2000, 11.6 a porsiento iti koriente nga us-usaren dagiti sangakabbalayan ti nakonsumo dagiti nakasaksak nga alikamen​—kanayonan a $500 a milion.”

“Panawen ti Titanium”?

Nalag-an, natibker, ken saan nga aglati a metal ti titanium. Idi 1910, pinagbalin dagiti sientista a puro dayta isu a ti nalagda a kalidad ti titanium ti makagapu a maibagay unay a mausar iti eroplano ken iti tay-ak ti medisina. No maikabil iti bagi ti tao, manmano a pakaigapuan ti panagebbal, isu a mabalin nga usaren a pagaramid kadagiti artipisial a tulang. Kinuna ti maysa a pannakabagi ti Japan Titanium Society: “Gapu ta dandani naan-anay a di aglati ti titanium, manmano a nasken a manteneren (dagiti produkto ti titanium), ket saan a kasapulan a maibelleng a dagus kalpasan ti naminsan laeng a panagusar. No maikabilangan ti aglawlaw, agbalinto ti titanium a matarigagayan unay a metal iti maika-21 a siglo.” Ti kangrunaan a pagdaksanna ket maminsangapulo a nanginngina ngem iti di aglati nga asero. Nupay kasta, bayat nga umad-adu ti pakausaran ti titanium, manamnama a bumabanto ti presiona. Sigun iti Daily Yomiuri, “iti panaglabas dagiti tawen, nagbaliw ti panagkasapulan iti metal. Asero ti naisukat iti gambang, ket aluminum ti naisukat iti asero. Kasla agbalinto ti maika-21 a siglo a panawen ti titanium.”

Nakapuy a Panagsanay iti Panagasawa

Kadagiti agkabbalay nga umuna sakbay nga agkasarda, nasurok nga 40 a porsiento ti agdiborsio sakbay ti maikasangapulo nga anibersarioda, kuna ti Daily News ti New York. Sigun iti estadistika nga inurnong ti National Center for Health Statistics, dagiti pagassawaan nga agkabbalay nga umuna sakbay nga agkasarda ken agtalinaed a kasado iti nasurok a sangapulo a tawen ket mamindua a posible nga agdiborsionto met laeng. Kuna ni Matthew Bramlett, a kangrunaan nga autor ti report: “No adda agnobio a panggepda ti agkallaysa ken dida patien nga umiso ti panagkabbalay nga umuna, isuda met dagiti kita ti tattao a posible a saan nga agdiborsio.” Kanayonanna, dagiti tattao nga agkabbalay nga umuna sakbay nga agkasarda ket “kasla saan unay a situtulok a mangandur iti saem a kakuykuyog ti panangrisut kadagiti pakarigatan ti relasionda,” kuna ti mamalbalakad kadagiti agassawa a ni Alice Stephens.

Panagbirok iti Relihion

“Masansan idi a maipagarup a no Metodista ti maysa a tao, agtalinaedto a Metodista. Saanen a pudno dayta,” kuna ti The Sacramento Bee. Sigun ken ni Dexter McNamara, direktor ti Interfaith Service Bureau idiay Sacramento, “saan unayen a napateg ita ti pannakimiembro ti maysa a tao iti relihionna . . . Kaykayat itan nga amang dagiti tattao a padasen ti nadumaduma a relihion.” Iti panagbirok dagiti tattao iti relihion, masansan a panunotenda dagiti banag a kas iti musika, estilo ti panagdayaw, kapaut ti serbisio, programa para kadagiti agtutubo, kadakkel ti kongregasion, ken distansia manipud iti pagtaenganda. “Nakaad-adu dagiti relihion a pagpilian,” kuna ni Allan Carlson, direktor ti Howard Center on Family, Religion and Society. “Idi 1950, 85 a porsiento kadagiti nataengan ti miembro iti denominasion met laeng dagiti dadakkelda,” ngem ita, “nagadun ti pagpilianda.”