Panagsursuro Manipud Kadagiti Kristiano Idi Umuna a Siglo

“Agaluadkayo: amangan no adda asinoman a mangkayawto kadakayo kas naanupanna babaen iti pilosopia ken ubbaw a panangallilaw maitunos iti tradision dagiti tattao, maitunos iti pagdadamuan a bambanag ti lubong ket saan a maitunos ken Kristo.”​—Colosas 2:8.

KASTA ti impakdaar ni apostol Pablo kadagiti Kristiano idi umuna a siglo maipapan iti peggad ti isusurot lattan kadagiti pilosopia ti tao. Mabalinda ti agtalinaed kadagiti mapagtalkan a panangiwanwan ni Jesus ken dagiti apostolna, pannursuro a nakaipaay kadakuadan iti nagadu a pagimbagan, wenno agbalin a biktima dagiti agbaliwbaliw a teoria ti tattao​—banag a nakaipaayen iti riribuk ken rigat iti minilion a tattao.​—1 Corinto 1:19-21; 3:18-20.

Panagbiag a “Maitunos iti Kristo”

Saan a naawatan dagiti krusado idi agarup sangaribu a tawenen a napalabas ti punto a ti panagbiag a “maitunos iti Kristo” ket ad-adu nga amang ti kaipapananna ngem iti basta panangibaga a nasungdoda ken Jesu-Kristo. (Mateo 7:21-23) Kaipapananna ti naan-anay a panagbiag a maitunos kadagiti pannursuro ni Jesus a masarakan iti naipaltiing a Sao ti Dios a ti Biblia. (Mateo 7:15-20; Juan 17:17) “No agtalinaedkayo iti saok,” kinuna ni Jesu-Kristo, “pudno a dakayo dagiti adalak.” (Juan 8:31) “Maammuanto ti isuamin a dakayo dagiti adalak,” kinunana, “no addaankayo iti ayat iti maysa ken maysa.”​—Juan 13:35.

Kinapudnona, nabiktima dagidiay a krusado iti “ubbaw a panangallilaw a maitunos iti tradision dagiti tattao.” Ket di pakasdaawan a naallilaw dagiti ordinario a tattao, idi “nagbalin a nalatak a kameng ti militar” dagiti panguluen ti relihionda, wenno dagiti mismo nga obispoda. “Nagbalin a gagangay unayen ti kasla mannakigubat nga  espiritu kadagiti klero,” kuna ti Cyclopedia of Biblical, Theological, and Ecclesiastical Literature, da McClintock ken Strong, “ta no adda aniaman a magunggona [iti dayta], sisasaganada a makigubat.”

Ania ti makagapu iti kastoy a nakalkaldaang a kasasaad? Kalpasan ti ipapatay dagiti Kristiano nga apostol idi umuna a siglo, kimmaro ti isisiasi dagiti apostata a panguluen ti relihion kadagiti pannursuro ni Kristo, kas impadto ti Sao ti Dios. (Aramid 20:29, 30) Ti dimmakes a relihion ket ad-adda idin a naisinggalut iti gobierno. Idi maikapat a siglo, nakomberte kano ti Romano nga Emperador a ni Constantino iti Kristianismo idi matmatayen. Kalpasanna, kuna ti nadakamat a Cyclopedia, “ti panangsukat ti Krus kadagiti idolo kas simbolo ti nangobligar iti tunggal Kristiano nga agsoldado.”

Siempre, talaga nga awan ti kasta nga obligasion dagiti Kristiano. Ngem “dagiti makaallukoy nga argumento” ti pilosopia ti tao ti nakaiturong kadagiti nakaro a pananglabsing iti amin nga inrepresentar ni Kristo. (Colosas 2:4) Dadduma a makaallilaw unay nga argumento ti nabayagen a nausar a mangikalintegan kadagiti pannakigubat ken pannakidangadang ti tao. Ngem iti kinapudnona, ti pannakiraman ti natauan wenno nadiosan a tao iti “dinidiablo a pannakigubat, kas maar-aramid idi un-unana wenno iti moderno a panawen,” kuna ti Cyclopedia, ket “saan a pulos a maitunos . . . kadagiti prinsipio ti Kristianidad.”

Iti adu a siglo, nakigubat met dagiti relihion a saan a paset ti Kakristianuan. Kas kadagiti relihion iti Kakristianuan, nagpipinnatay dagiti agkakarelihion ken dadduma pay a relihion gapu iti panagduduma ti nasion, politika ken relihion. Kinomberteda ti dadduma a mamati iti mismo a pammatida babaen ti kinaranggas wenno pammutbuteng. Dadduma kadakuada ti nakipaset kadagiti masaker iti historia tapno maibanag dagiti gakatda. Awan ti nakaidumaanda kadagiti relihion iti Kakristianuan.

Naisina iti Lubong

Apay a nabaelan dagiti immuna a Kristiano ti di nakipaset kadagiti nadara a gubat ken politika idi panawenda? Dua a kangrunaan a prinsipio ti timmulong kadakuada. Umuna, adda bilin ni Jesus ken ni apostol Pedro idi inusar ni Pedro ti maysa a kampilan tapno ikaluyana ni Jesus: “Ipulangmo ta kampilanmo iti lugarna, ta amin dagidiay mangaramat iti kampilan mataydanto iti kampilan.” (Mateo 26:52) Maikadua ket ti imbaga ni Jesus ken Pilato idi napagsaludsodan  maipapan iti kasasaad ti kinaari ni Jesus: “Ti pagariak saan a paset daytoy a lubong. No koma ti pagariak paset daytoy a lubong, nakibakal koma dagiti agserserbi kaniak tapno saanak a mayawat kadagiti Judio. Ngem, iti kinaagpaysuanna, ti pagariak saan a manipud itoy a gubuayan.”​—Juan 18:36.

Kasano nga inyaplikar dagiti Kristiano idi umuna a siglo dagita a prinsipio? Nagtalinaedda a naan-anay a naisina iti lubong. Tinaginayonda ti neutralidadda iti politika ken iti panagsoldado. (Juan 15:17-19; 17:14-16; Santiago 4:4) Saanda a nagusar kadagiti armas a maibusor iti padada a tao. Nabatad iti historia a di nakipaset dagiti Kristiano idi umuna a siglo kadagiti nasionalista a mobimiento dagiti Judio wenno kadagiti buyot ti imperio ti Roma. Kasta met a dida pinadas nga imbaga kadagiti panguluen iti politika no ania ti aramidenda, ta dayta ti rebbengen dagiti panguluen iti gobierno.​—Galacia 6:5.

Insurat ni Justin Martyr, idi maikadua a siglo K.P. a dagiti Kristiano ‘pinitpitdan dagiti kampilanda a pinagbalin a subsob ti arado.’ (Mikias 4:3) Kas sungbat kadagidiay di umanamong iti takder dagiti Kristiano, inimtuod ni Tertullian: “Nainkalintegan aya ti agtrabaho a mangusar iti kampilan, tangay impakaammo ti Apo a ti mangusar iti kampilan ket mapukaw babaen iti kampilan?”

‘Agtulnog iti Dios kas Agturay Imbes a Kadagiti Tattao’

Ti panagkedked a makigubat dina pinalaka dagiti bambanag para kadagiti immuna a Kristiano. Maibusor dayta kadagiti maawat a pammati idi a panawen. Rinabrabak ni Celsus, maysa a kabusor ti Kristianidad, ti sasaadenda. Patienna a rumbeng a makigubat ti amin no kalikaguman dagiti agtuturay dayta. Nupay nakaro ti ibubusor, nagkedked dagiti immuna a Kristiano a sumurot iti aniaman a natauan a pilosopia a maikontra kadagiti pannursuro ni Kristo. “Masapul nga agtulnogkami iti Dios kas agturay imbes a kadagiti tattao,” kinunada.​—Aramid 4:19; 5:29.

Sinurot dagiti Saksi ni Jehova iti moderno a panawen ti pagwadanda. Kas pagarigan, idiay Nazi nga Alemania, simamatalek a nagkedkedda a makipaset kadagiti mangpapatay a pannakigubat ni Hitler. Situtulokda nga agibtur iti naulpit a panangidadanes, uray pay no matayda, ngem ti labsingenda ti Nakristianuan a neutralidadda. Naipadamag a “kagudua kadakuada ti naibalud ket  kakapat ti pinapatay” dagiti Nazi gapu iti panangannurotda kadagiti prinsipio ti Biblia. (Of Gods and Men) No kasta, kadagiti sangapulo a milion a napapatay idi Gubat Sangalubongan II, awan ti uray maysa a pinatay ti maysa a Saksi ni Jehova. Imbes a patayenda ti sabsabali, situtulok dagiti Saksi a mangisakripisio iti biagda, kas iti inaramid ti adu kadakuada.

Leksion a Masursurotayo

Ania a leksion ti isuro kadatayo ti historia? Sigurado a ti maysa ket daytoy: Ti pilosopia ti tao ket kanayon a mangiturong iti gura ken panangibukbok ti dara kadagiti nasion ken tattao. Siuumiso a kuna ti Eclesiastes 8:9: “Ti tao dinominaranna ti tao iti pakadangrananna.” Ket ti nangnangruna a makagapu iti daytoy ti masarakan iti Jeremias 10:23, a sadiay kuna ti Sao ti Dios: “Saan a kukua ti naindagaan a tao ti dalanna. Saan a kukua ti tao a magmagna uray ti panangiturong iti addangna.” Saan a naparsua dagiti tattao a mangtarawidwid a sibaballigi kadagiti aramidda nga awan ti Dios. Saanda a naikkan iti kastoy a kapasidad. Daytat’ paneknekan ti intero a historia.

Ket kas indibidual, ditay mabalbaliwan ti ar-aramiden dagiti panguluen ti nasnasion bayat nga ul-ulitenda dagiti didigra a napasamak iti napalabas, ket awan met ti autoridadtayo a padasen nga allukoyen ida a mangannurot iti maysa a pamay-an. Ngem di masapul a makiramantayo kadagiti panagdadangadangda ken makipasettayo kadagitoy. Kinuna ni Jesus kadagiti pasurotna: “Saanda a paset ti lubong, a kas kaniak a saan a paset ti lubong.” (Juan 17:14) Tapno maliklikantayo ti agbalin a paset dagiti panagdadangadang iti lubong, ti biagtayo ket masapul nga agpaiwanwan iti Sao ti Dios a ti Biblia​—saan nga iti agbaliwbaliw a pilosopia ti tao.​—Mateo 7:24-27; 2 Timoteo 3:16, 17.

Nagsayaat a Masakbayan

Saan laeng a lawag maipapan iti napalabas ken masakbayan ti ipaay ti mapagtalkan a Sao ti Dios. Dayta ti sigurado a mangiwanwan kadatayo iti masakbayan. (Salmo 119:105; Isaias 46:9-11) Nalawag met ti panangiladawanna iti panggep ti Dios para iti daytoy a planeta. Dina ipalubos a ti daga ket dadaelen dagiti tattao babaen ti minamauyong a di umiso a panangusar iti kasta unay a bileg nga ipapaay kadakuada ti siensia ken teknolohia. Siguraduenna nga agbalin a paraiso ti daga sigun iti orihinal a panggepna para iti dayta.​—Lucas 23:43.

Maipapan iti daytoy, kuna ti Sao ti Dios: “Ta dagiti napalungdo isuda ti agtaengto iti daga, ket dagiti awan pakababalawanna isuda ti mateddanto iti dayta. No maipapan kadagiti nadangkes, magessatdanto iti mismo a daga; ket no maipapan kadagiti nagulib, maalat-atdanto iti dayta.” (Proverbio 2:21, 22) Mabiiten a mapasamak daytoy, ta dagitoy nariribuk a tiempo paneknekanda nga agbibiagtayon “kadagiti maudi nga aldaw” daytoy agdama a dakes a sistema dagiti bambanag. (2 Timoteo 3:1-5, 13) Ket sigurado a nabilangen dagitoy a maudi nga al-aldaw; maib-ibusdan. Isuro kadatayo ti padto ti Biblia: “Ti lubong aglabas ken kasta met ti tarigagayna, ngem ti agaramid iti pagayatan ti Dios agtalinaed iti agnanayon.”​—1 Juan 2:17; Daniel 2:44.

Iti mabiiten, ti Dios ‘dadaelenna dagidiay mangdaddadael iti daga’ ket sukatanna daytoy agdama a naranggas a lubong iti baro a lubong a ‘pagtaengan ti kinalinteg.’ (Apocalipsis 11:18; 2 Pedro 3:10-13) Kalpasanna, para kadagidiay mabati, “punasennanto ti amin a lua kadagiti matada, ket awanton ni patay, awanto metten ti panagleddaang wenno panagsangit wenno ut-ot.” (Apocalipsis 21:1-4) Awanton ti gubat ken kinaranggas iti agnanayon, ta naan-anay a matungpalton ti Isaias 2:4: “Ket pitpitendanto dagiti kampilanda a pagbalinen a subsob ti arado ken dagiti pikada a pagbalinen a pangarbas a getgetteng. Ti nasion saanto a mangitag-ay iti kampilan maibusor iti nasion, saandanto met a sursuruenen ti pannakigubat.” Mabalinmo met a sagrapen ti nakasaysayaat ken agnanayon a masakbayan no agsursuroka kadagiti leksion iti historia.​—Juan 17:3.

[Blurb iti panid 11]

Nakasursuro dagiti Saksi ni Jehova kadagiti Kristiano idi umuna a siglo

[Ladawan iti panid 8, 9]

Imbaga ni Jesus a ti Pagarianna ket saan a paset daytoy a lubong

[Ladawan iti panid 10]

Ikari ti Sao ti Dios nga addanto perpekto a biag nga agnanayon iti paraiso a daga