Ti Panangmatmat ti Biblia

Anamongan Aya ti Dios ti Pannakigubat?

ANIAN ti kasansan ti panangideklara wenno panangyendorso dagiti agtuturay, heneral, ken uray pay ketdi dagiti klero iti gubat maigapu iti nagan ti Dios! Idi 1095, babaen ti pammendision ni Papa Urbano II, nailungalong ti Immuna a Krusada tapno sakupen manen ti Kakristianuan ti “Nasantuan a Siudad” ti Jerusalem. Ngem sakbay a maragpatda ti kalatda, maysa a grupo dagiti Krusado ti pinatay dagiti Turko, a ti kinaregtada ken ni Allah ket kaasping ti pammati dagiti Krusada iti Trinidad.

Idi Agosto 1914, nagsurat ti maysa nga agtutubo nga Aleman manipud iti kampona idi Gubat Sangalubongan I: “No adda hustisia ken panangiwanwan ti Dios iti natauan a historia​—ta siguradok nga adda dayta​—no kasta, agballigitayto.” Iti dayta met la a bulan, imbaon ni Czar Nicholas II dagiti buyot ti Russia tapno makirupak iti Alemania bayat nga iwarwaragawagna: “Naimpusuan a kablaawak dagiti maingel a buyotko ken dagiti natan-ok a kaaliadok. Adda ti Dios iti dasigtayo!”

Gapu ta napaturedda, minilion a soldado ti nakigubat, ta naan-anay a pinatida a ti Dios ket adda iti dasigda. Patien ti adu a tattao nga ipalpalubos ti Dios ti kasta a rinnupak tapno magun-odan ti wayawaya, ket us-usarenda dagiti gubat iti Hebreo a Kasuratan (a gagangay a maawagan a Daan a Tulag) kas pagibasaran. Husto kadi ti panangipaulogda iti Sao ti Dios?

Dagiti Gubat iti Kadaanan nga Israel

Imbilin idi ni Jehova a Dios a rumbeng a makigubat ti Israel tapno mapapanaw dagiti dakes a Canaanita iti Naikari a Daga. (Levitico 18:1, 24-28; Deuteronomio 20:16-18) No kasano a dinusa ti Dios dagiti nadangkes babaen ti delubio idi kaaldawan ni Noe ken apuy idi panawen ti Sodoma ken Gomorra, inusarna met ti nasion ti Israel a mangibanag iti pannusana nga ipapatay.​—Genesis 6:12, 17; 19:13, 24, 25.

Sigun iti Biblia, nakidangadang ti Israel iti dadduma pay a gubat babaen ti panangiwanwan ti Dios. Masansan a ti panggep ket tapno labananda ti di nagargari a pammutbuteng dagiti kabusorda. No agtulnog idi ti nasion ken Jehova, mangabakda kadagita a gubat. (Exodo 34:24; 2 Samuel 5:17-25) Ngem masansan a nadidigra ti Israel idi a sidadarasudosda a nakidangadang a maikaniwas iti patigmaan ti Dios. Amirisenyo ti napasamak ken ni Ari Jeroboam. Gapu ta dina impangag ti direkta a naimpadtuan a pakdaar, imbaonna ti dakkel a buyotna iti gerra sibil maibusor iti Juda. Idi nagpatingga met laengen ti kinaranggas ken riribuk, 500,000 kadagiti soldado ni Jeroboam ti napapatay. (2 Cronicas 13:12-18) Uray ti matalek a ni Ari Josias ket nakigubat nupay di imbilin ti Dios. Nagtungpal iti ipapatayna ti darasudos a panagdesisionna.​—2 Cronicas 35:20-24.

Ania ti ipakpakita dagitoy a pasamak? Nga idiay kadaanan nga Israel, ti Dios ti mangikeddeng no makigubatda. (Deuteronomio 32:35, 43) Imbilinna iti ilina a makigubatda gapu kadagiti espesipiko a panggep. Nupay kasta, nabayagen a naibanag dagitoy a panggep. Kasta met nga impakpakauna ni Jehova a dagidiay agserbi kenkuana “iti kamaudianan a paset dagiti aldaw” ket “pitpitendanto dagiti  kampilanda a pagbalinen a subsob ti arado” ken “saandanto met a sursuruenen ti pannakigubat.” (Isaias 2:2-4) Nalawag a dagiti gubat a nadakamat iti Biblia dida ikalintegan dagiti rinnupak iti kaaldawantayo ta awan kadagitoy ti iwanwanwan ti Dios wenno ibilbilinna.

Ti Epekto ti Pannursuro ni Kristo

Idi adda ditoy daga, impakita ni Jesus no kasano a masukatan ti gura babaen ti di agimbubukodan nga ayat idi imbilinna: “Ayatenyo ti maysa ken maysa kas iti panagayatko kadakayo.” (Juan 15:12) Kinunana pay: “Naragsak dagiti mannakikappia.” (Mateo 5:9) Saan laeng a panangtagiragsak iti kinatalingenngen ti kaipapanan ditoy ti Griego a sao para iti “pannakikapia.” Kinapudnona, ramanenna ti panangsukay iti talna ken sipipinget a panangikagumaan a mangitandudo iti naimbag a nakem.

Idi naaresto ni Jesus, pinadas ni apostol Pedro nga ikaluya babaen ti makapapatay nga igam. Ngem binabalaw ti Anak ti Dios a kunkunana: “Ipulangmo ta kampilanmo iti lugarna, ta amin dagidiay mangaramat iti kampilan mataydanto iti kampilan.” (Mateo 26:52) Kasano nga inyaplikar dagiti Kristiano idi immuna a siglo dagita a sasao? Usigenyo dagiti sumaganad a naadaw iti nadumaduma a reperensia.

“Ti naannad a panangrepaso kadagiti amin a natakuatan nga impormasion [ipakitada] nga, agingga idi tiempo ni Marcus Aurelius [121-180 K.P.], awan ti Kristiano a nagsoldado; ket awan ti soldado, a kalpasan ti panagbalinna a Kristiano, ti nagtalinaed iti serbisio militar.”​—The Rise of Christianity.

“Ti kababalin dagiti [nagkauna a] Kristiano ket naiduma unay kadagiti Romano. . . . Gapu ta inkasaba ni Kristo ti talna, dida kinayat ti nagsoldado.”​—Our World Through the Ages.

Gapu ta nagkitakit dagiti adalan ni Kristo nga agserbi iti buyot ti emperador, adu kadakuada ti pinatay dagiti Romano. Apay a tinaginayon dagiti Kristiano ti kasta a mabusbusor a takder? Gapu ta insuro ni Jesus kadakuada nga agbalinda a mannakikappia.

Pannakigubat iti Kaaldawantayo

Panunotenyo ti nakaam-amak a kasasaad no makirupak dagiti pasurot ni Kristo kadagiti agsumbangir a buyot ken agpipinnatayda. Dayta a kasasaad ket maikontra la ketdi kadagiti Nakristianuan a prinsipio. Kinapudnona, dagidiay agtultulnog iti Dios nga isursuro ti Biblia dida dangran ti siasinoman​—uray pay dagiti kabusorda. *​—Mateo 5:43-45.

Nalawag a saan nga an-anamongan ti Dios dagiti nailubongan a panaggugubat ti tattao iti kaaldawantayo. Babaen ti panagbalin dagiti Kristiano a mannakikappia, itantandudoda ti talna a maipasdekto inton agturayen ti Pagarian ti Dios iti intero a lubong.

[Footnote]

[Ladawan iti panid 20]

Ni Heneral Francisco Franco iti España a nakiretrato a kadua ti sumagmamano a klero dagiti Katoliko

[Credit Line]

U.S. National Archives photo

[Ladawan iti panid 21]

Dagiti soldado a bembendisionan ti papadi a Greek Orthodox sakbay a mapanda idiay Kosovo idi Hunio 11, 1999

[Credit Line]

AP Photo/Giorgos Nissiotis