Panangmatmat iti Lubong

Sueter Para Kadagiti Penguin

Nasurok a 1,000 a sueter nga inaramid dagiti boluntario iti intero a lubong ti naipatulod idiay Tasmania, Australia. Siasino ti agisuot kadagitoy? Dagiti fairy penguin​—tumatayab nga agarup maysa a kilo ti timbangda ken agnanaed iti lugar a masansan a maubuan iti lana. “No dalusanda dagiti dutdotda,” ilawlawag ti National Post ti Canada, “matilmonda ti makasabidong a lana a dumket kadagiti dutdotda. Ti adu a boluntario ti mangisusuot iti sueter kadagiti naupran iti lana a tumatayab tapno dida maalimon ti lana [sakbay] a madalusan dagitoy.” Kanayonanna, kuna ti Post a makatulong dagiti sueter tapno kanayon a maimengan dagiti penguin. Kuna ti pannakangiwat ti Tasmanian Conservation Trust a ni Jo Castle a maus-usar metten dagiti sueter kadagiti tumatayab ti baybay iti Makin-amianan a Hemispero, ngem ti tabasna “ket nadisenio manen tapno maibagay kadagiti babassit a penguin iti makin-abagatan a hemispero.”

 Supiat Maipapan iti Panagsanapsap

Uray kaskasano, pagsusupiatan dagiti kustomer kadagiti nalatak a restawran ti sopas a miki idiay Japan no agsanapsapda wenno saan. Patien ti adu kadagiti agtawen iti 40 agingga iti 60 ken natataengan pay a Hapones a naim-imas ti atitiddog a miki no masanapsap dagitoy agraman ti digona ken bayat a napudot pay laeng. Ibilangda a gagangay ti napigsa a panagsanapsap ken maysa a pamay-an ti panangipakita a talaga a magustuan ti maysa ti kankanenna. Ngem naiduma ti panangmatmat ti barbaro a kaputotan dagiti Hapones maipapan iti nasayaat a kababalin nga ipakita no mangmanganda iti miki. Ipadamag ti The Japan Times: “Ad-adda a maseknan dagiti ub-ubing a Hapones a di matedtedan iti sopas dagiti seda a kurbata ken kawesda [nga addaan iti mabigbigbig nga etiketa]. Gapu ta napadakkelda iti kababalin ken pannangan dagiti taga Laud, mabalin a dida magustuan dagiti agsanapsap iti aglawlawda.” Daytoy a supiat maipapan iti panagsanapsap ti nagbalinen a nagdakkel a nagdumaan iti kababalin idiay Japan, isu a nakaan-annaden ti dadduma a natataengan ket didan agsanapsap no iti publiko ti pangananda iti miki. Iti pannakipagriknana kadagiti natataengan a kaputotan, insennaay ti kalatakan a Hapones a periodiko: “Talaga a nakalidliday no awanton ti mangngeg nga agsanapsap.”

Dagiti Peggad ti Arak

“Makapadanag ti iyaadu dagiti nadunor, nabaldado, ken natay gapu iti arak kadagiti ub-ubing ti edadda a grupo idiay Europa iti kallabes a tawtawen,” kuna ti medikal a pagiwarnak iti Britania a The Lancet. Idiay Europa, a sadiay ti kaaduan a makonsumo nga arak iti lubong, ti arak ti mangpapatay iti 55,000 nga agtutubo iti kada tawen. Idi napagsaludsodanda maipapan iti ugalida nga uminum, inamin ti kakatlo kadagiti estudiante a napagsaludsodan idiay Britania, Denmark, Finland, Greenland, ken Ireland a nakainumda iti di kumurang a namitlo iti napalabas a bulan. Sigun iti pannakaadal iti kabibiag ti 100,000 nga estudiante a 15 agingga iti 16 anyos iti 30 a pagilian iti Europa, ti kaaduan nga arak a nakonsumo dagiti agtutubo ket idiay Lithuania, Poland, Slovenia, ken Slovak Republic. Kas naipadamag iti periodiko ti London nga Independent, mamakdaar ti Britain’s Royal College of Physicians a dagiti “kimmaro a cirrhosis iti dalem, a gagangay a sakit dagiti mangnginum a lallaki a nasurok a 40 ken 50 anyos ket madaydayagnos itan” kadagiti babbai a nasurok la bassit a 20 anyos. Ti kolehio “impabigbigna a ti arak ti maysa kadagiti kanginaan a parikut iti salun-at ti publiko idiay Britania.”

Panangballasiw iti Pasipiko Babaen ti Magaudan a Barangay

Nupay awanan iti layag wenno motor, adda lalaki a maymaysana a nanggaud iti bassit, medio nalinongan a barangayna a bimmallasiw iti Taaw Pasipiko. Ti Britano a ni Jim Shekhdar ket nagrubbuat iti kosta ti Peru idi Hunio 2000, kuna ti periodiko ti Lima nga El Comercio. Ti mannakigasanggasat a nabigador ket nangitugot iti maaw-awit a pangikkat iti asin ti danum, maysa a radio, uppat a sistema ti komunikasion babaen ti satellite, ken solar panel a mangpaandar amin kadagitoy. Idi Marso 2001, kalpasan ti siam a bulan ken ti panagdaliasatna iti 15,000 a nautikal a kilometro, simmanglad idiay Australia ti lalaki nga inawagan ti dadduma a “mauyong a marino.” Kabayatan ti panaglayagna, nalasatanna ti sangapulo nga iraraut dagiti pating ken dandani pannakaidungparna iti barko ti lana. Ngem dimteng ti kaudian a karit idi maudi nga aldaw a pinattog dagiti allon ti magaudan a barangayna isu a kapilitan a linangoyna ti 100 a metro nga agturong iti mangpadpadaan kenkuana a pamiliana.

Nabibiit nga Umimbag Dagiti Pasiente no Nainggayyeman ti Pannakisarita Kadakuada

“Nasaysayaat dagiti resulta a magun-odan ti doktor a mannakipagayam, mangipanamnama, ken nainggayyeman ti pannakisaritana,” kuna ti The Times ti London. Kalpasan nga inusigda ti 25 a panagadal a nangtaming iti daytoy nga isyu, kastoy ti konklusion dagiti managsukisok manipud kadagiti unibersidad ti York, Exeter, ken Leeds, idiay England: “Natakuatan a mas epektibo dagiti doktor a nangpadas a mangpatanor iti nabara ken mannakipagayam a relasion kadagiti pasienteda, ken nangipanamnama nga asidegen nga umimbagda, ngem kadagiti doktor a di mangisakit, pormal ken di masinunuo ti panagkonsultada.” Idiay Sweden, naammuan iti maysa a panagadal a dagiti pasiente ket “nabibiit nga immimbag ken ad-adda a napnekda idi inagasan ida ti doktor a nangipanamnama kadakuada nga umimbagda, nangparegta nga agimtuodda ken nangbusbos iti sumagmamano a minuto a nakisarita kadakuada.”

Ti Kinapateg ti Regular a Panagehersisio

Ikagkagumaan ti adu a tattao ti di lumukmeg, di agsakit ti pusoda, ken di maaddaan iti dadduma pay a sakit gapu iti kanayon a nakatugaw a rutinada iti opisina babaen ti sagpaminsan a napinget a panagehersisioda. Nupay kasta, ipamatmat ti nabiit pay a panagadal a ti masansan a kalkalainganna a panagehersisio ket nasaysayaat a mangparang-ay iti metabolismo ti bagi ngem iti napinget ken manmano a panagehersisio, kuna ti Süddeutsche Zeitung ti Alemania. Inadal ti Olandes a managsirarak a ni Dr. Klaas Westerterp ti kada minuto nga enerhia a mabusbos ti 30 a boluntario. Naammuan kadagiti resulta nga imbes nga ikagumaan ti maysa a tao a “pagbalinen a balanse dagiti kanito nga isut’ di aktibo babaen ti naganetget nga aktibidad,” mas epektibo no mapaadu ti inaldaw nga aktibidad ti bagi. Isingasing ti report: “No mabalin, ti kalkalainganna nga aktibidad a kas iti masansan a pannagna wenno panagbisikleta ti isublatmo nga aramiden kalpasan ti panagtugaw ken panagtakdermo.”

Dagiti Napartak a Tren ti Francia

Idi 1867, nasurok a 16 nga oras ti panagbiahe ti tren manipud Paris nga agpaabagatan agingga idiay Marseilles. Idi dekada 1960, kaskasdi a pito ket kagudua nga oras. Ngem idi Hunio 2001, rinugian ti French National Railways nga inusar ti baro a napegges a tren a mamagkamang iti dua a siudad. Ita, mabalinen nga agbiahe dagiti pasahero iti nasurok a 300 a kilometro iti kada oras ket mabiahena ti 740 a kilometro iti tallo laeng nga oras. Iti 250 a kilometro a panagdaliasatda iti abagatan ti Lyons, lumasat dagiti tren iti nasurok a 500 a rangtay, lumabasda iti nasurok a 17 a kilometro a napintas a rangtay a maawagan viaduct, ken dandani 8 a kilometro nga atiddog nga usok. No kasapulan, agingga iti “20 a tren iti kada oras ti mabalin a sitatalged unay a lumasat iti agsumbangir a direksion,” kuna ti Pranses a periodiko a Le Monde. Kaipapanan dayta ti maysa a tren iti kada tallo a minuto.

Dagiti Ubbing a Mariribukan

“Ti kinaubing ket saanen a ti nakallalagip a panawen ti panagay-ayam iti ruar ti balay, kinaragsak ken kinatalinaay, a kas iti kasasaad adun a tawen ti napalabas,” kuna ti periodiko nga El Universal idiay Mexico City. Sigun kadagiti managsirarak, masapul a daeran ti 10 ti tawenna nga ubing iti kaaldawantayo ti pannakariribuk a dadaeran ti agtawen iti 25 idi 1950. Kaaduan iti daytoy a pannakariribuk ket gapu kadagiti klase ken dadduma pay nga aktibidad a namnamaen dagiti nagannak a makatulong tapno maaddaan ti anakda iti nasaysayaat a masakbayan. Ngem ti ekstra a dagensen “apektaranna ti salun-at, panaginana, ken ti mismo nga itatanorna,” kuna ti periodiko. Isingasing ti report a tingitingen koma manen dagiti nagannak dagiti nakaikumitan ti annakda tapno ad-adu a panawen ti mabalin a mabusbos ti annakda iti pagtaengan. Ngem imbes nga awan ti ar-aramidenda wenno basta agbuybuyada lattan iti TV wenno computer kalpasan ti panageskuelada, “ti kangrunaan a panggep ket rummuarda ken agay-ayamda a kadua ti dadduma pay nga ubbing, agbisikletada, mangsolbarda kadagiti puzzle, wenno ag-drawing-da.”

Ti Ibabara ti Baybay Apektaranna Dagiti Atap a Parsua

Iti nabiit pay a panagpasiar dagiti sientista idiay Heard Island, nga 4,600 a nautikal a kilometro iti abagatan a laud ti Australia, natakuatanda dagiti naisangsangayan a panagbalbaliw kadagiti mula ken animal sadiay. “Immadu dagiti king penguin fur seal ken cormorant ket naraber dagiti mula kadagiti lugar a dati a napnuan iti glacier,” kuna ti periodiko a West Australian. Kinuna ti biologo a ni Eric Woehler nga idi 1957, tallo laeng a pagassawaan kadagiti king penguin ti nakita nga adda iti puro. “Ita,” kunana, “nakakitakami iti nasuroken a 25,000.” Kinuna ni Woehler a bimmara ti temperatura iti rabaw ti daga iti agarup tallo a kakapat ti degree Celsius iti napalabas a 50 a tawen. Kinunana pay: “Nupay [kasla] saan unay a nabara dayta, umdas daytan a nainaig kadagiti makitkitatayo a panagbalbaliw.” Pinattapatta ni Woehler nga agbalin a nabara unay ti klima iti puro inton agangay tapno agbiag ti sumagmamano a mula ken animal sadiay.