KAPITULO 37

Apay a Paritandak Dagiti Dadakkelko nga Agragragsak?

Para ken Allison a tin-edyer idiay Australia, makapa-stress ti kada agsapa ti Lunes idiay eskuelaan.

“Pagiinnestoriaan ti amin dagiti inaramidda iti ngudo ti lawas,” kinunana. “Nakaragragsakda nga ages-estoria, kas iti no mano a party ti napananda, no mano a lallaki ti nabisongda, ken no kasanoda pay ketdi a naitarayan dagiti polis . . . Kasla nakaam-amak, ngem nagmayat a denggen! Awan bibiang dagiti dadakkelda uray no alas singko iti bigat ti panagawidda. Mangrugrugida pay laeng nga agragragsak idinto ta masapul a maturogakon!

“Kalpasan nga estoriaenda kaniak dagiti nakaay-ayat nga inaramidda iti ngudo ti lawas, damagenda no ania met ti inaramidko. . . . Napanak nakigimong ken nangasaba. Mariknak a maikapkapisak la unayen. Isu nga ibagak lattan nga awan ti inaramidko. Intono kuan, damagendan no apay a diak pay la ngarud simmurot kadakuada.

“Ipagarupmo no makaangeskan kalpasan ti Lunes. Ngem saan. Iti Martes, pagsasaritaanda manen ti aramidenda iti sumaruno a ngudo ti lawas! Kadawyanna nga agtugaw ken dumngegak lattan iti saritaanda. Talaga nga adun ti pakaikapkapisak!”

 KASTA met kadi ti agsapa ti Lunes-mo iti eskuelaan? Mariknam a kasla maikapkapiska iti nakaad-adu a ragragsak gapu ta estrikto dagiti dadakkelmo, wenno kaska la adda iti maysa a parke ngem saanka met a mapalubosan nga agpasiar. Saanmo met ketdi kayat a tuladen ti amin nga ar-aramiden dagiti kapatadam. Kayatmo laeng ti agragragsak sagpaminsan! Kas pagarigan, ania kadagiti sumaganad ti magustuam unay nga aramiden iti ngudo ti lawas?

□ agsala

□ agbuya iti konsierto

□ maki-party

□ agbuya iti sine

□ dadduma pay ․․․․․

Kasapulam ti aglinglingay. Kinapudnona, kayat ti Namarsua kenka a tagiragsakem ti kinaagtutubom. (Eclesiastes 3:1, 4) Ken uray no pagduaduaam no maminsan, kayat met dagiti dadakkelmo nga agragragsakka. Ngem nalabit adda dua a nainkalintegan a pakaseknanda: (1) no ania ti aramidem ken (2) no siasino ti kakaduam.

Kasano no awisendaka dagiti gagayyemmo ngem saanmo a masigurado no palubosandaka dagiti dadakkelmo? Usigem dagiti tallo a pagpilian ken dagiti resultana.

A SAANKA NGA AGPAKPAKADAN​—MAPANKA LATTAN

No apay a mapanunotmo daytoy: Kayatmo nga ipakita kadagiti gagayyemmo a maaramidmon ti kaykayatmo. Iti panagriknam ket nalalaingka ngem kadagiti dadakkelmo, wenno bassit ti panagraemmo iti kapanunotanda.​—Proverbio 14:18.

Dagiti resultana: Mabalin nga agbilib dagiti gagayyemmo, ngem adda maammuanda maipapan kenka​—kabaelam ti mangallilaw. No kabaelam nga allilawen dagiti dadakkelmo, kabaelam met nga allilawen dagiti gagayyemmo. No maduktalan  dayta dagiti dadakkelmo, agsakitto ti nakemda, mapukaw ti talekda kenka, ken posible nga ad-adda nga estriktuandaka! Minamaag ngarud no mapanka lattan a di agpakpakada.​—Proverbio 12:15.

B SAANKA NGA AGPAKADA​—SAANKA A MAPAN

No apay a mapanunotmo daytoy: Pinagpanunotam ti awis ket naamirismo a maikontra dayta kadagiti prinsipiom wenno saan a nasayaat a kakadua dagiti dadduma a naawis. (1 Corinto 15:33; Filipos 4:8) Iti sabali a bangir, mabalin a kayatmo ti mapan ngem dimo maitured ti agpakada kadagiti dadakkelmo.

Dagiti resultana: No dika mapan gapu ta ammom a saan a nainsiriban dayta, nalaklakakanto nga agilawlawag kadagiti gagayyemmo. No dika mapan gapu laeng ta dimo maitured ti agpakada kadagiti dadakkelmo, agsaksakitto laeng ti nakemmo gapu ta iti panagriknam ket sika laengen ti saan a makapagragragsak.

C AGPAKADAKA TAPNO MAAMMUAM NO PALUBOSANDAKA

No apay a mapanunotmo daytoy: Agpaspasakupka kadagiti dadakkelmo ken raraemem ida. (Colosas 3:20) Ay-ayatem ida ken dimo kayat a masaktanda no aglibaska. (Proverbio 10:1) Adda pay gundawaymo nga agilawlawag.

Dagiti resultana: Marikna dagiti dadakkelmo nga ay-ayaten  ken raraemem ida. Ket no makitada a nainkalintegan dagiti kiddawmo, nalabit palubosandaka.

No Apay a Saandaka a Palubosan

Kasano no saandaka a palubosan dagiti dadakkelmo? Makapadismaya la ketdi dayta. Ngem no maawatam dagiti rasonda, nalaklakam a maakseptar ti desisionda. Kas pagarigan, nalabit saandaka a palubosan gapu iti maysa wenno sumagmamano kadagiti sumaganad a rason.

Ad-adu ti ammo ken kapadasanda. No adda pagpiliam, nalabit kaykayatmo ti aglangoy iti resort nga addaan kadagiti lifeguard. Apay? Ngamin, bayat a maragragsakanka nga aglanglangoy, saanmo a madmadlaw ti peggad. Ngem makita dayta dagiti lifeguard gapu ta addada iti nangatngato a lugar nga agsipsiput iti peggad.

Umasping iti dayta, gapu ta ad-adu ti ammo ken kapadasan dagiti nagannak, mabalin a makitada dagiti dimo makita a peggad. Kas kadagiti lifeguard, saan a panggep dagiti dadakkelmo a lapdan ti panagragragsakmo. Tultulongandaka laeng a mangliklik kadagiti peggad a mabalin a mangdadael iti panangtagiragsakmo iti biag.

Ay-ayatendaka. Kayatdaka la unay a salakniban dagiti dadakkelmo. Ayat ti mangtigtignay kadakuada a mangpalubos ken saan a mangpalubos kenka no kasapulan. No adda ipakadam nga aramidem, panunotenda a naimbag no mabalindaka a palubosan ken no maakseptarda dagiti resulta ti panangpalubosda kenka. Palubosandaka laeng no kombinsidoda nga awan ti dakes a mapasamak kenka.

 No Kasanom a Magun-od ti Pammalubosda

Adda uppat a banag a makatulong.

Agbalinka a napudno: Umuna, masapul nga isaludsodmo a sipupudno iti bagim: ‘Ania a talaga ti rason a kayatko ti mapan? Gapu kadi ta magustuak unay ti maaramid sadiay, wenno kayatko laeng nga awan ti makuna kaniak dagiti gagayyemko? Gapu kadi ta addanto sadiay ti kursonadak?’ No kasta, ibagam ti agpayso kadagiti dadakkelmo. Naglabasanda met daytan ken am-ammodaka unay. Isu a mabalin a matarusanda no ania a talaga ti motibom. Apresiarendanto ti panangibagam iti pudno ket magunggonaankanto iti kinasiribda. (Proverbio 7:1, 2) Ngem no saanka a napudno kadakuada, bumassit ti talekda kenka ken mabalin a saandakan a palubosan.

 Umiso a tiempo: Dimo igiddan ti agkiddaw wenno agpakada no kasangsangpet dagiti dadakkelmo manipud iti trabaho wenno no adda madama a pakakumikomanda. Asitgam ida no nalamiis ti uloda ngem saan koma a naladaw unay ti panagpakadam sa dagdagem ida nga agdesision. Saan a kayat dagiti dadakkelmo ti kasta. Agpakadaka a nasaksakbay tapno makapagpanunotda a naimbag, ket apresiarenda no kasta ti aramidem.

Detalye: No agpakadaka, saanka nga agilimed. Ibagam amin a detalye a kasapulan a maammuan dagiti dadakkelmo. Saan a kayat dagiti nagannak ti sungbat a “Diak ammo,” nangruna no ti saludsodenda ket: “Siasino ti kakaduam?” “Addanto kadi kaduayo a responsable nga adulto?” wenno “Anianto nga oras a malpas?”

Kababalin: Dimo ibilang dagiti dadakkelmo kas kabusor. Panunotem nga isaksakitdaka​—ket dayta ti agpayso. No kasta ti panunotem, saanmo nga ipapilit ti kaykayatmo ken nalabit nalaklakam a maala ti riknada. Dimo ibagbaga ti kas iti “Awan ngamin ti panagtalekyo kaniak,” “Mapan amin a gagayyemko,” wenno “Apay ngay dagiti gagayyemko, pinalubosan met ida dagiti dadakkelda!” Ipakitam kadagiti dadakkelmo a manakemkan a mangawat ken mangraem iti desisionda. Apresiarenda no kasta ti aramidem. Ket inton sumaruno nga agpakadaka, dakdakkel ti posibilidadna a palubosandaka.

ADU PAY TI MABASAM MAIPAPAN ITI DAYTOY A TOPIKO ITI TOMO 2, KAPITULO 32

NAPAPATEG A TEKSTO

“Agmasiribka, anakko, ket pagrag-oem ti pusok.”​—Proverbio 27:11.

BALAKAD

Sakbay a tumabunoka iti maysa a pasken, panunotem no ania ti aramidem no saanen a nasayaat ti mapaspasamak. Masapul nga ammom no ania ti aramidem wenno ibagam tapno no kasapulan, makapanawka a nadalus ti konsiensiam.

AMMOM KADI . . . ?

Ti desision dagiti naayat a nagannak ket para iti pagsayaatam. No saanda a maawatan ti kidkiddawem wenno no iti panagriknada ket adda ilimlimedmo, mabalin a saandaka a palubosan.

DAGITI ARAMIDEK!

No saan a maawat ti konsiensiak dagiti makita wenno mangngegko iti pelikula wenno taripnong, masapul nga ․․․․․

Ti kayatko a saludsoden kadagiti dadakkelko maipapan iti daytoy a banag ket ․․․․․

ANIA TI MAKUNAM?

● Apay a nalabit agkedkedka a mangibaga kadagiti dadakkelmo dagiti amin nga impormasion a kasapulanda tapno makapagdesisionda?

● Ania ti mabalin a resultana no palubosandaka dagiti dadakkelmo, ngem dimo imbaga dagiti napateg a detalye a nasken a maammuanda?

[Blurb iti panid 268]

Natangken ti ulok idi agtutuboak. Dagiti banag a pagragragsakak idi ket saan met gayam a makaparagsak idi agangay. Apitem no ania ti immulam isu nga agbabbabawiak ta diak dimngeg kadagiti dadakkelko.’’​—Brian

[Ladawan iti panid 269]

Kas iti lifeguard iti maysa a resort, ad-adda a makita dagiti dadakkelmo ti peggad