1. Ịyẹ tị́ du ká ẹla nya angị ju ugbodu kaa háng?

 ẸLA nya angị ju ugbodu kaa háahị wuu. Ahị kaa ya ihi ha angịlẹ kị jẹ́-ẹ godayị gbe ang la o-ju agbama ka. Ọ kaa myịhị lẹhị kori ká angịkịla a ju ugbodu balahị ụka ká ẹla á gụụhị gụ họ. Ọ tị myịmyị myịhị lẹhị nyọlẹ ká ọngọ mẹ ịBayịbụụ jẹ́ẹhị ju ugbodu balahị ụka ọlẹ kọ lujwo hahị nyọka jẹ́ ẹla ọlẹ ká ịBayịbụụ mẹjẹ, o-ye ẹla ọọwa myị bala ọ-kpa họ ụkụrwọ ịnyịnyị. Ọlẹ kọ tị gụgụ wuu, ọ kpụhị ịpyọ nyọlẹ ká iJihova Ohe Oluhye kaa ju ugbodu balahị!—Rom. 2:4.

2. Ẹpwụ nya iwe-ahụrụ iyina ahị tị́ ka ji kọ ka lahị ujwo nyọka ju ugbodu myị́?

² Ịlẹhị lẹ, ahị kaa jẹ́ apyobwuna nya ugbodu ojuju nya angịkịla, ma ọ́ kaa chịhị kpẹẹ la ọ-ka ju ugbodu ụka myị́ ụka ka. Ọ-chụ pwokwita, ọ kaa lujwo hahị nyọka kụ kpọọ kori kahị ji ọgba nyọka họ ịngịhyẹ, ọgụgụụgụ kori ká ụka á ja gụụhị rụ. Ahị ka dọmwụ nya o-ju agbama kori ká angịkịla á họ ẹla wụụhị ẹjẹ myị́. Ụka ọhẹ, ọ tị ka lahị ujwo nyọka godayị gbe odehe onyeewe ọlẹ ká iJihova chehe ịnyịnyị myị́. Ọ ka háng ká ka la ugbodu ojuju gụ́ ọọwa? Ẹ-ẹpwụ nya ang ọjẹ́jẹ ọlẹ, ahị ka kụ ẹhị yẹ ang ọlẹ kọ ri etu nya ugbodu ojuju bala ang odudu ọlẹ kọ baba. Ahị ka kụ ẹhị yẹ ang ọlẹ kọ ka dahị ụbwọ nyọka la ugbodu ojuju gụ ọọwa ịnyịnyị.

3. Ányị ọngọ ju ugbodu à tị́ kaa họ ẹla ụka kị du agbama jwoo?

³ Kụ ẹhị yẹ agbẹyị ine ịlẹ kahị ka mẹjẹ nyori ahị ju ugbodu wẹẹ. Ọhọhẹ, ọngọ ju ugbodu á kaa ju agbama hyaa ka. Ọ kaa  maga nyọka kụ kpọọ bala o-wu ịlọmwụ kpa chajị kọ ka họ kwiwa ụka kị họ ẹla wọọ ẹjẹ lee kị du agbama jwoo ka. Omyi ẹla ọlẹ ko ri “ju agbama hyaa ka” kpehe ị-ịBayịbụụ họhẹ-họhẹ ụka ọlẹ kị chabwọ nya iJihova nyori nyị “ri Ohe Oluhye ọlahyẹẹrwẹrwa bala ọlọnahị ọlẹ koo ju agbama hyaa ka, kọ la ọháha o-gbu enyi-ka bala o-ju ọdahịhile.”—Ehe. 34:6.

4. Ányị ọngịnyị ọlẹ kọọ ju ugbodu à tị́ kaa họ ụka kọ baba nyọka godayị?

⁴ Oheeye, ọngọ ju ugbodu jẹ́-ẹ godayị kpọọ. Kori ká ẹla á tata gụ abwọlẹ kọ me irya, ọngịnyị ọlịnyị kaa dọhụ pịlẹẹ. (Mat. 18:26, 27) Iwe-ahụrụ lụmẹ-lụmẹ ji kahị baba nyọka godayị kpọọ. Ọ-chụ pwokwita, ahị ka baba nyọka ke ụrụ kpẹnẹẹ la ugbodu ojuju ụka ká ọngọkịla á ja ya ẹla la ọ-ka chọọ ẹla ka. (Job. 36:2) Ahị ka baba nya ogbudu ojuju ịnyịnyị myị́ ụka kahị ja da ọngọlẹ kahị kaa mẹ ịBayịbụụ jẹ ụbwọ nyọka wo etu nya ẹla ọlẹ ká ịBayịbụụ mẹjẹ bala ọ-ka tụụbwọ hi abwẹla ịtịpyọ.

5. Ụgbẹyị ọkịla oyina ahị tị́ ka mẹjẹ nyori ahị la ugbodu ojuju?

⁵ Ọhata, ọngọ ju ugbodu á kaa chị agaga kpoye ka. Ịlẹhị lẹ, iwe-ahụrụ ịhyẹ ka ji ká ọngịnyị ka baba nyọka họ ẹla i-ijata. Ma, ụka ká ọngọ ju ugbodu nya ẹla á la ụkụrwọ ọkpọnchị ka họ, ọ́ kaa chị agaga nyọka dọmwụ lee ọ-ka chị ang ọọwa eju ka ịnyịnyị. Ọkọkọ nyọọwa, ọ kaa hu ụka ọlẹ kọ baba nọ nyọka nwụlanọ gbe ang ọlẹ kọ wẹẹ ka họ. Ọọwa lẹ, ọ kaa kpa ụka ọlẹ kọ baba họ ang ọọwa lẹlẹ.

6. Ányị ọngịnyị ọlẹ kọ kaa ju ugbodu à tị́ kaa họ ela ụka kọ ji ẹpwụ nya akama lee ịmayẹ?

⁶ Ohene, ọngọ ju ugbodu kaa bọhụ ẹ-ẹpwụ nya ịmayẹ la ọ-mwala ya ka. Ahị ka yẹ wẹ nyori ugbodu ojuju bala ọhụ ọbaba me awụlẹ yẹẹyẹẹ. Ẹlịlẹhị lẹ, ọ́ tịpyọ nya ọngịnyị ọ-ka ya je oligu nyamwụ jaabwọ ká ịmayẹ ịlẹ kọ wẹẹ chịpwụrụ bwu lọọ ka. Ma, ọngọ ju ugbodu kaa kụ irya nya ang ịnyịịla ịla ọhịhị nyamwụ ịnyịnyị bala ọ-maga nyọka kịnyaa la ọ-gbịgba ha iJihova la ọkẹkẹnị. (Kol. 1:11) Anchẹ nya  iJihova baba nyọka la ugbodu ojuju a-agbẹyị ịwẹ wuu. Ịyẹ à tị́ du? Ahị kụ ẹhị yẹ ang ịmanyị-manyị wẹẹ.

7. Jaabwọ ká iJemsi 5:7, 8 ya, ịyẹ tị́ du ká ugbodu ojuju baba lụmẹ? (Yẹ ifoto ịnyịnyị.)

⁷ Ahị baba nya ugbodu ojuju nyọka jẹ́-ẹ yé ọchịda. Jaabwọ kọ la ẹ-ẹga nya anchẹ nya iJihova ịlụka onyogo ịlẹ kị la ọmyịmyị, ahị baba nyọka godayị la ugbodu ojuju gbe Ohe nyọka họ ọnụ ọmyịmyị nyamwụ jịra. (Hib. 6:11, 12) ỊBayịbụụ chụ iwe-ahụrụ nyahị kaka pwoku ịnya ọlẹrụ. (Wa iJemsi 5:7, 8.) Ọlẹrụ kaa họ ụkụrwọ yẹẹyẹẹ nyọka ya ang tọ bala ọ-ka kpa enyi jwoo, ma ọ́ kaa jẹ́ ụka ọlẹ ká ang ịịwa ka nwà kpangga ka. Lẹ ọlẹrụ ọọwa kaa godayị la ugbodu ojuju, la ahị ọdahile nyori ọ ka wụ́ ang-ẹrụ ịịwa pyii. Ịnyịnyị-ịnyịnyị, ahị kaa maga yẹẹyẹẹ nyọka ba iJisọsị jẹ nanana nyori áhị “jẹ́ ẹnụtụrụ ọọwa ọlẹ ká [Ọngọlahị] ka warị kpangga ka.” (Mat. 24:42) Ahị kaa godayị la ugbodu ojuju, la ọ-jẹ myị̀myị̀ nyori iJihova ka họ ọnụ ọmyịmyị nyamwụ jịra lụka ọlẹ kọ pwokụ. Kori kahị ju ugbodu ka, abwọ ka chịịhị pyẹpyẹ la o-godayị kpụ ahị ka dọmwụ nyọka tụụbwọ hi iJihova dụmwọ-dụmwọ myị́. Ọhẹka ahị ka dọmwụ nyọka ku ang ịlẹ kahị me irya nyori ị ka ya ọkẹkẹnị hahị i-ijata myị́. Ma kori kahị la ugbodu ojuju, ahị ka bọhụ pwụ ocheju kpụ ahị ka la ọchịda.—May. 7:7; Mat. 24:13.

8. Ányị ugbodu ojuju à tị́ kaa dahị ụbwọ ụka kahị ja họ ẹla bala angịkịla? (Ala iKolosi 3:12, 13)

⁸ Ahị baba nya ugbodu ojuju nyọka jẹ́-ẹ yẹ jula angịkịla. Ọ kaa dahị ụbwọ nyọka ke ụrụ kpẹnẹẹ ụka ká angịkịla á ja ya ẹla. (Jem. 1:19) Ugbodu ojuju du ká ọkpụnyị kaa ji ịnyịnyị. Ọ kaa wuhi kpa la ọ-ka họ ẹla ahyaahị lee o-ya ẹla ọlẹ kọ kaa jụ angịkịla ụka kahị juwa ju agbama. Kori kahị ju ugbodu ahị ka wu agbama nyahị kpa ụka ká ọngịnyị á họ ẹla wụụhị ẹjẹ. Ọkọkọ nyọka họ kwiwa, ahị ka juwa “la ugbodu ojuju onyudiyo ẹ-ẹga nya awụlẹ” bala o “juwa la ọhịnyọhi ha awụlẹ.”—Wa Ala iKolosi 3:12, 13.

9. Ányị ugbodu ojuju à tị́ ka dahị ụbwọ ụka kahị baba nyọka cheje nya ẹla? (Etu 21:5)

⁹ Ugbodu ojuju ka dahị ụbwọ ịnyịnyị nyọka jẹ́-ẹ cheje nya ẹla ịnyịịla. Ọkọkọ nyọka gba ju ka ẹpwụ nya ẹla la agaga, ahị ka jẹ́ ang u-uhye nya ẹla ọọwa bala ọ-wụlẹ iwe-ahụrụ yẹ yẹẹyẹẹ chajị kahị ka jẹ́-ẹ chụ ang ọlẹ kọ há gụ. (Wa Etu 21:5.) Ọ-chụ pwokwita, kori kahị ja mwahị nya ụkụrwọ, ọ ka háahị nyọka myọnụ nya ịnya ọgbanyẹ ọlẹ kahị yé myị kori ká ụkụrwọ ọọwa á dọmwụ ka du kahị ka gbịgba ha iJihova jaabwọ kọ chịla ka wẹwẹ. Ma, kori kahị ju ugbodu, ahị ka kụ irya u-uhye nya ẹga ọlẹ ka ụkụrwọ ọọwa ji, awa ịmanyị ịlẹ kahị ka kpa họ ụkụrwọ ọọwa, bala abwọlẹ ká ụkụrwọ ọọwa ka gu ugbiyegu nyahị bala igu oriri nyahị bala iJihova. Ugbodu ojuju kaa dahị ụbwọ nyọka cheje nya ẹla ịtịpyọ ka.

10. Ányị ọngịnyị nya ịKịrayịsị à tị́ ka bwu la ugbodu ojuju bala ọ-họ ịnyị kịnyaa?

¹⁰ Raabwọ nyọka la ugbodu ojuju gụ́ ọọwa. Ugbodu ojuju ri ụpa nya ugbe nya olegu ịgọgọ. (Gal. 5:22, 23) Lẹ, ahị ka jẹ́-ẹ raabwọ ha iJihova kọ ka ya olegu ịgọgọ nyamwụ hahị nyọka dahị ụbwọ nwụ́ ugbe nyamwụ. Kori kahị ji ẹpwụ nya ịmayẹ ịlẹ kọ du kọ lujwo hahị nyọka ju ugbodu, ahị ka “juwa bịlẹ” iJihova kọ ka ya olegu ig̣ọgọ nyamwụ hahị kọ ka dahị ụbwọ ju ugbodu. (Luk. 11:9, 13) Ahị ka jẹ́-ẹ bịlẹ iJihova ịnyịnyi kọ ka dahị ụbwọ yẹ ẹla ụ-ụgbẹyị ọlẹ kọ kaa yẹ. Ụka kahị tị raabwọ kpá, ahị ka maga kahị ka ju ugbodu ahyẹẹnụ  ọnyị myị́ ọnyị. Jaabwọ kahị wẹẹ raabwọ nyọka la ugbodu ojuju bala ọ-maga nyọka mọ́ọ jẹ gụ olene, ịnyịnyị abwẹla ọwẹ à ka da ụtẹ yeji ọ-ọkịlẹtụ nyahị gbee kọ ka ri abwẹla nyahị lẹ.

11-12. Ányị iJihova à tị́ mẹjẹ nyori ọ kaa ju ugbodu?

¹¹ Kụ irya ju oja nya angị ịla ịBayịbụụ. Oja nya angịnyị lụmẹ-lụmẹ ịlẹ kị ju ugbodu juwa ẹ-ẹpwụ nya ịBayịbụụ. Bwula ọ-kụ irya ju oja nya angị ịlịnyị, ahị ka jẹ́ jaabwọ kahị ka bwu la ugbodu ojuju. Ene kahị ka yẹ oja nya angịhyẹ nyaa, ahị kụ ẹhị yẹ ịnya iJihova kọ ri Ọngọ kaa ju ugbodu gụgụ wuu wẹẹ.

¹² I-iku nya Iden, Olegu Onyobyi bịrị ẹnyị nya iJihova bwula ọ-họ ká Adam bala Iivu ka kụ irya nyori Ohe nyị́ ri Ọngọ kpeji ọnyịịla ka. Ọkọkọ ká iJihova ka ta Olegu Onyobyi ayịreji ahyaahị lẹ, Ọ ju ugbodu wu ịlọmwụ kpa chajị Ọ jẹ́ nyori ọ baba ká ụka ka chịpwụrụ nyọka mẹjẹ nyori ọwa-à ri ọngọ kpeji ọlẹ kọ há gụ lẹ. Jaabwọ kọ tị wẹẹ godayị, ọ ju ugbodu ẹ-ẹpwụ nya oyoyi ọlẹ kịị hu ju ẹnyị nyamwụ. Da ọọwa u-uhye, iJihova wẹẹ godayị la ugbodu ojuju chajị ká ụmụmẹ nya angịnyị ka la iwe nyọka la ọhịhị ọmyịmyị-ka. (2 Pit. 3:9, 15) Ọọwa dudu ká uku ịmanyị tị́ nya angịnyị wẹ ka jọ́ọ. Kori kahị yẹhị rịrị apyobwuna nya ugbodu ojuju nya iJihova, ọ ka chịhị kpẹẹ la ọ-ka godayị gbe ụka ọlẹ kọ hu nọ nyọka ta odehe ọlẹ ayịreji.

13. Ányị iJisọsị à tị́ gbịla ugbodu ojuju nya Adamwụ kpẹẹkpẹẹ kaka ba? (Yẹ ifoto ịnyịnyị.)

¹³ IJisọsị kaa gbiḷa ugbodu ojuju nya Adamwụ kpẹẹkpẹẹ, ọ tị mẹ abwẹla ọwẹ jẹ ụka kọ jam odehe ịnyịnyị. Ọ́ chịkpẹẹ lụmẹ họọ nyọka la ugbodu ojuju ụka myị́ ụka ka, ọgụgụụgụ ẹ-ẹga nya angị mẹ ehile nya iMosisi jẹ bala ala ịFarisii. (Jọn. 8:25-27) Ma lala Adamwụ, iJisọsị á kaa ju agbama hyaa ka. Ọ́ họ kwiwa ụka kị doo ido lee o-du agbama  jwoo ka. (1 Pit. 2:23) IJisọsị bọhụ la ugbodu ojuju ẹ-ẹpwụ nya ịmayẹ la ọ-mwala ya ka. Ịnyị à dudu ká ịBayịbụụ byihi nyori ahị nyị “me irya ju jaabwọ ká iJisọsị ọọwa bwu kpa ugbodu ojuju onyudiyo hu ujiji ẹ-ẹga nya alọhọbịrị ịlẹ wuu kị họọ ẹla ọjụjụ ododu” lẹ! (Hib. 12:2, 3) Bwula ụbwọ ọdada nya iJihova, ahị ịnyịnyị ka jẹ́-ẹ ju ugbodu la ọhụ ọbaba ẹ-ẹpwụ nya ọmayẹ ọnyị myị́ ọnyị kọ chịhị ọgụ.

14. Ẹlịyẹ ahị tị́ ka jẹ́ bwu ugbodu ojuju nya Ebiraham? (Ala iHiburu 6:15) (Yẹ ifoto ịnyịnyị.)

¹⁴ Kori ká ocheju nya odehe ọlẹ á wẹ jaabwọ ọlẹ kahị ya ahị me ka bẹ? Ọhẹka ahị yahị guru ká odehe ka ta ayịreji tataata lẹ. Ahị ka juhi myị́ nyori áhị ka jam la ọhịhị kpụ ahị ka yọọ ẹ-ẹhị myị́ ka. Ịyẹ à tị́ ka dahị ụbwọ kahị ka godayị la ugbodu ojuju kịnyaa? Kụ ẹhị yẹ oja nya Ebiraham wẹẹ. Ụka ká Ebiraham gu ẹka 75 kọ tị ma ọnyị lẹka, iJihova myọnụ họọ yẹkẹẹ: “M̀ ka họng ká ka yẹ ri adịda nya epwoja ọtụka-ọtụka.” (Ọmwụ. 12:1-4) Ebiraham yẹ ọ-họ jịra nya ọnụ ọmyịmyị ọwẹ? Ọ́ yọọ chọnụ-chọnụ ka. Nyọlẹ ká Ebiraham kpoye nya Ihu iYufuretisi bala o-godayị ẹ-ẹpwụ nya ẹka 25 kpá, ọ ma ọnyị ọlẹ kọ ri Ayịsiki bwula ụkụrwọ ẹbyẹbyị nya Ohe. Nyọlẹ ká ẹka 60 ọkịla myịmyị chịpwụrụ kpá, ị ma Ịsọ bala iJekọbụ ịlẹ kị ri anyị ịtụma nyamwụ. (Wa Ala iHiburu 6:15.) Ma, Ebiraham á yẹ ká anyị ịtụma nyamwụ wẹ ka ri ẹpwụma ọtụka-ọtụka kpụ ị ri ugu nya Ọpyị Ọmyọnụ Ha ka. Kpọkpọọkpọ, ọlẹng ọ-la ọmyịmyị ọwẹ ri igu ochii bala Ọngọlẹ kọ họọ. (Jem. 2:23) Ụka ká Ebiraham á ka wuleji bwula igu, ọ ka kpọọ ịpyọ nyọka jẹ́ nyori ọmyịmyị bala ugbodu ojuju nyamwụ kpa āhị ọwawa lụmẹ-lụmẹ wẹ ẹpwụma nya odehe wuu! (Ọmwụ. 22:18) Ẹlịyẹ ahị tị́ ka jẹ́? Ahị  ịnyịnyị á ka yẹ ọ-họ jịra nya ang ịlẹ wuu ká iJihova myọnụ i-ijata ka myị́. Ma, kori kahị ju ugbodu lala Ebiraham, ahị ka jẹ́ myị̀myị̀ nyori iJihova ka wahị kụrụụhị lẹẹlẹẹ, ọ tị ka họ gụ ọọwa odehe onyeewe.—Mak. 10:29, 30.

15. Ịyẹ ahị tị́ ka kụ ẹhị yẹ lụka nya ang ọjẹ́jẹ nyịlọhị myị́?

¹⁵ Oja nya angịkịla lụmẹ-lụmẹ ji ẹpwụ nya ịBayịbụụ kị ju ugbodu. (Jem. 5:10) À ka hu ụka nọ nyọka jẹ́ ang u-uhye nya oja nyaa myị́? b Ọ-chụ pwokwita, ịnọ ị ya ida wụ iDevidi nyọka ri adịrahụ nya ala Isirẹlụ ụka kọ ri onjwo, ma ọ tị godayị ẹ-ẹpwụ nya ẹka lụmẹ-lụmẹ ene kọọ ri Adịrahụ. ISimiyọn bala Ana gbịgba ha iJihova la ọmyịmyị ụka kị wẹẹ godayị gbe iMesaya ọlẹ ká Ohe myọnụ. (Luk. 2:25, 36-38) Ụka ká ja jẹ́ ang u-uhye nya oja ịlịịwẹ, maga ká yẹ ọwẹwẹ nya ịtọ ẹla ịlẹ: Ịyẹ à tị́ da ọngọwẹ ụbwọ du kọ jẹ́ ju ugbodu? Apyobwuna oyina ọ tị́ yé nyọlẹ kọ ju ugbodu? Ányị m tị́ ka jẹ́-ẹ gbịlọọ? À ka yé apyobwuna ịnyịnyị myị́ bwula ọ-jẹ́ ang u-uhye nya angịlẹ kị ju ugbodu ka. (1 Sam. 13:8-14) À ka tọ ịlọng wo myị́: ‘Ịyẹ tị́ ka du myị́ ká ọngọwẹ á ju ugbodu ka? Akama oyina ọ tị́ yẹ chajị nyọọwa?’

16. Apyobwuna iyina à tị́ ji ẹpwụ nya ugbodu ojuju?

¹⁶ Kụ irya ju apyobwuna nya ugbodu ojuju. Ụka kahị ju ugbodu, ahị kaa chị ọkẹkẹnị bala ọ-jẹ́ wu ịlọhị kpa gụ. Lẹ, ugbodu ojuju du kahị kaa la ogogo ẹ-ẹpwụ nya ịnyịrọ bala irya. Kori kahị ju ugbodu bala angịkịla, igu oriri nyahị balaa ka lọngịrị. Ọjịra-jịra ka yẹ jula awụlẹ. O ri ká ọngịnyị á họ ẹla wụụhị ẹjẹ, kahị tị ju agbama ahyaahị ka, ọọwa ka dudu ká ẹla ọọwa ka pyẹ gụ olene ka. (Eje. 37:8; Etu 14:29) Ma ọlẹ kọ tị gụ wuu, ugbodu ojuju nyahị mẹjẹ nyori ahị gbịla Adahị olepwoohe, ọọwa tị du kahị jẹ́-ẹ tụ́ jwoo chwẹẹ gụ olene.

17. Ẹlịyẹ a tị́ cheje nyọka họ?

¹⁷ Ugbodu ojuju ri abwẹla ọnyịịla ọlẹ ko ju apyobwuna ịnyịlẹhị! Ịlẹhị lẹ, ọ́ ka chịkpẹẹ lụmẹ nyọka ju ugbodu ụka myị́ ụka ka myị́, ma bwula ụbwọ ọdada nya iJihova, ahị ka jẹ́-ẹ kịnyaa la ọ-nwụ́ abwẹla ọwẹ. Jaabwọ kahị tị wẹẹ godayị la ugbodu ojuju gbe odehe onyeewe, ahị ka jẹ́-ẹ jẹ́ myị̀myị̀ nyori “[iJihova] kaa kpẹhị rịrị angịlẹ kị ju uhi nyamwụ, ịwa angịlẹ wuu kị [godayị gbe] ọháhá o-gbu enyi-ka nyamwụ.” (Eje. 33:18) Ahị wuu a cheje nyọka kịnyaa la ọ-hu abwẹla nya ugbodu ojuju dakụrụ ịlọhị mẹ.