1924—Ihayi Ofu Ɛhɔ Nōo Gáā Yɛ A
BULLETIN a ku Ɔya Aflɛyi ku 1924 kahinii: “Ō gbɔɔ ku ihayi doodu wɛ ɛnɛɛnɛ eko lɛ Ɔcɛ Ō Yɛce Ukraist nōo lɛ ubatisim ya ɛ . . . ō dɔka ɔwɛ ɛyɛɛyɛyi ō ya fiyɛ ipu ɛ̄gbā ō gba ku Ujehofa.” Ɛpla ihayi ɔɔma, Ācɛ O Klɔcɛ Ku Ubáyíbu a bi ukɔ́ ɔɔma le yuklɔ ŋma lɛ ō mafu ɔtu ō lɛ mla ō yuklɔ ku ɔna ō ta a ɔwɛ ɛpɛpɛ.
É TƆƆNA O BU IPU UREDIO
Ayinɛ nōo yɔ ipu Ubɛtɛlu a humayi yuklɔ fiyɛ ihayi éyi ō lɛ inu uredio néē hi ka u WBBR a gwo ipu Staten Island, New York. Igbihi néē lɛ ajɛ a glaya a, é lɛ ɔlɛ nɛhi gwo lɛ ācɛ o yuklɔ a. É klla lɛ ɔlɛ ɔhá gwo néē géē kpo aɔdā ō bi le yuklɔ ku uwa ba ipu nu. Eko néē lɛ uklɔ ya kwɛyi a, ayinɛ a gbɔɔ ō lá aɔdā nōo géē ya kóō tɔɔtɛ lɛ uwa ō bi uredio a le yuklɔ. Amáŋ é lɛ unwalu alɛwa néē cika ō ya odee lɛyikwu ɔ.
Ayinɛ a má ka ō lɛ antɛna okpɔcii ku inu uredio a kwaajɛ a i tɔɔtɛ ŋ. É cɛgbá ō lɛ antɛna nyā nɛ olikpo ku nu wɛ umita 91 amāŋ (ikpo 300) a playi ɔtahɛ ku ɔcí ɛpa nɛ olikpo ku uwa wɛ umita 61 amāŋ (ikpo 200) a. Oceyitikwu ku uwa eko aflɛyi a i lɛyi lɛ uwa ŋ. Abɔ é kpɔtuce otabɔ ku Ujehofa a, ó lɛyi lɛ lɛ uwa igbihaajɛ. Ɔyinɛ alɔ nɔnyilɔ nōo lé ka u Calvin Prosser nōo wɛ ipu ācɛ nōo yuklɔ a kahinii: “Ɔdaŋ ka alɔ gē yɛ i lɛ antɛna a kwaajɛ eko aflɛyi a nɛ, alɔ gē yɛ i gwo lɛyikwu iyi alɔ!” Ayinɛ a cɛtra Ujehofa ohigbu uklɔ néē ya a. Amáŋ é lɛ unwalu ɔhá kpɔ.
Ō kɛla o bu ipu uredio wɛ ɔdā ɛpɛpɛ eko ɔɔma, ohigbu ɛnyā ó tɔɔtɛ ō lá aɔdā nɛ alɔ cɛgbá a ŋ. Amáŋ ayinɛ alɔ a gáā lɛ ɔdā ō bi le yuklɔ éyi má nōo kwu uwa ajaajɛ nɛ ɔcɛ éyi gwo bi le yuklɔ gbɔbu a. Ikɔkɔ néē géē lá umayikrofon ɔhá a, é bi ɛ̄nɛ̄ o yɔ ipu ɔdā ō le gwo uwaya a le yuklɔ. Otu éyi ipu Ɔya Ɔmpa, ayinɛ alɔ a lɛ ɛjɛɛji aɔdā ō bi le yuklɔ a jama. É cɛgbá ōmiya néē géē ka tɛɛcɛ o bu ipu uredio, ohigbu ɛnyā ayinɛ a gwo aijé ku Ajɔɔcɛ a. Ɔyinɛ éyi nōo lé ka u Ernest Lowe a ka ɔ̄kā nōo tu ɛhɛ lɛyikwu ɔdā nōo ya ɛ̄cī ɔɔma a. Ó ka ka aa miyɛ ukɔlu ŋma ɛgiyi Judge Rutherford, b nōo po ijé ō gwo ku uwa ipu uredio ipu Brooklyn, nōo wɛ ukilomita ofu ce ɛhɔ (25) amāŋ (umiyilu 15) ŋma ɛgiyi uwa a.
Ɔyinɛ alɔ Rutherford kahinii: “Aa ma uya nɛhi ɔɔma. Ɔkɛla ku aa lɛbɛɛka ɛgba ō dɛ a!” Uweyi lɛ ayinɛ a kwu, é kē kwu ōmiya a u ŋmɛyi boobu. Amáŋ é jé ka uredio a yɔ i yuklɔ, é kē le tutu ō gbɔɔ ō kɛla o bu ipu uredio.
Ipu Ɔya Ɔmpa 24, 1924, nōo wɛ eko ku ɛlā ō ka bu ipu uredio aflɛyi a, ɔyinɛ alɔ Rutherford ka ka é géē bi inu ku uredio a le yuklɔ nɛ Ujisɔsi nōo wɛ Ɔcɛ́ a je lɛ alɔ ku alɔ ya a. Ó ka ka ɔdā nōo ya ɛɛ nɛ alɔ lɛ inu ku uredio a kwaajɛ a, “wɛ ō ta ɛjɛɛji ācɛ abɔ kéē jɛyi ku ɛlā ku Ubáyíbu klla jé ɔdā nōo ya ɛɛ nɛ eko nɛ alɔ lā anu a cɛgbá a.”
Ɛlā néē ka bu uredio aflɛyi a nyɔ mɛɛlɛ. É bi inu ku uredio nyā le kɛla ku ācɛ ɔlɛ Ujehofa tɛɛcɛ ihayi ofu ce igwo ɛta (33).
MLA ƆTU Ō LƐ É LƐ AOTRƐYI KU AICƆƆCI A ŊMO ƐPƆBI
Ipu Ɔya Ɔmahaapa 1924, Ācɛ O Klɔcɛ Ku Ubáyíbu a le jila ipu igeli ku Columbus, Ohio, kéē ya ojileyi nɛhi. Ācɛ O Klɔcɛ Ku Ubáyíbu a wa ŋma ɛga ɛyɛɛyɛyi ipu oduudu ɛcɛ, é kē po ɛlā ō ka tɛɛcɛ ipu uce ku Arabic, Oyibo, French, German, Greek, Hungarian, Italian, Lithuanian, Polish, Russian, Scandinavian, mla Ukrainian. Ācɛ lɔfu jahɔ tu ɛlā ō ka tɛɛcɛ a ōhī o bu uredio, ayinɛ alɔ a kē le da ācɛ nōo gē ya ɔkpá ku ɔ̄kā ɔwɛ abɔɔ a kéē lɛ ɔkpá ta lɛyikwu ōmiya ku ɛ̄cī doodu ku ojileyi nɛhi a.
Utɔsde ku ɛ̄cī 24 ku Ɔya Ɔmahaapa, ayinɛ nɔnyilɔ mla ayinɛ nɔnya nōo fiyɛ u 5,000 nyɔ gɛɛcɛ gáā tɔɔna ipu igeli néē yɔ i ya ojileyi nɛhi a. É je ɔkpá nōo lɛbɛɛka 30,000 a lɛ ācɛ, é kē gbɔɔ oklɔcɛ ku Ubáyíbu mla ācɛ utanjan alɛwa. Watch Tower hi ɛ̄cī ɔɔma kahinii: “Ɛ̄cī ku eeye fiyɛ duu ku ojileyi nɛhi a.”
Ɛ̄cī Ajuma ku Ɔya Ɔmahaapa 25, ɛpleeko nɛ ó yɔ i ya ɛlā ō ka tɛɛcɛ éyi ku nu a, ɔyinɛ alɔ Nɔnyilɔ Rutherford jé ɔkpá éyi tɛɛcɛ mla ɔtu ō lɛ nōo lɛ aotrɛyi ku aicɔɔci a ŋmo ɛpɔbi. Ó ka ka aotrɛyi ku imeli, aicɔɔci, mla ācɛ o tɔhi i gē cɛ lɛ ācɛ nwu ɛlā ɔkwɛyi lɛyikwu Ajɔɔcɛ ku Ɔwɔico nɛ ó gáā bi le hɔha ce alɛɛcɛ a ŋ. Ó klla ka ka ācɛ nyā i le kpaakpa ŋ, ohigbu ka é yɔ i cɛtra Ɔwa néē hi ka u League of Nations a, klla ka ka ɔwɛ nɛ Ɔwɔico yɔ i bi lé ɔcɛ́ ikpɛyi ku ɛcɛ a yɔ abɔɔ a. Ācɛ O Klɔcɛ Ku Ubáyíbu a cɛgbá ɔtu ō lɛ o ya ɛɛ kéē nwu ācɛ ɛlā ɔkwɛyi nyā.
Igbihaajɛ, ikpɛyi ɛlā éyi ipu Ɔda Ō Gbaajɛ ka ka ojileyi nɛhi néē ya ipu Columbus a lɛ ɔfu tu ɔtu
okpoce ku igwú ku ayinɛ alɔ nōo lɛ ɔtu caca nyā iyē. Ɛnyā cɛ lɛ uwa tɔɔna mla ɔtu ō lɛ naana néē yɔ i ya uwa ŋmo a. Leo Claus nōo gā ojileyi nɛhi nyā a kahinii: “Igbihi ku ojileyi nɛhi a, alɔ gweeye ō tɔɔna lɛyikwu ɛlā nɛ alɔ nwu a lɛ ācɛ ɔwɛ ɛga nɛ alɔ gē tɔɔna a.”Ipu Ɔya Ɔmigwo, Ācɛ O Klɔcɛ Ku Ubáyíbu a gbɔɔ ō kɔ utrat nōo kɛla lɛyikwu ɛlā nɛ ɔyinɛ alɔ Nɔnyilɔ Rutherford jé tɛɛcɛ lɛyikwu aotrɛyi ku icɔɔci a. Ipu igɛli nɛ̄ŋcɛ́ éyi néē hi ka u Cleveland nōo yɔ Oklahoma U.S A a, ɔyinɛ alɔ Nɔnyilɔ Frank Johnson lɛ utrat a kɔ lɛ ācɛ ɔwɛ ɛga néē je lɛ ɔ kóō tɔɔna a, ó kē cɛgbá ō gbeyi bɛɛka uminiti ofu a ku ayinɛ ohile a kéē wa gáā tu ɔ. Ó gáā lɛ ogbotu ɔdaŋ ka ó mahayi ɛga nɛ eyī lɔfu má ɔ fiyaa gla ŋ, ohigbu ka acɛnyilɔ ŋma ipu igeli nōo yɔ i cɔnu ohigbu ɔna ō ta ku nu a yɔ i dɔka nu. Ɔyinɛ alɔ nɔnyilɔ Johnson le miya ō le kwu tayinu ipu inu icɔɔci éyi nōo kwu ɔ ajaajɛ a. Abɔ ó má ɔcɛ duuma ipu inu icɔɔci a ŋ ma, ó lɛ utrat wu ipu Ubáyíbu ku ɔcɛ o kɛla tɛɛcɛ a. Ó klla habɔ utrat ta cɛyi eyeeye ku aɔcí a. Ó ya ɛnyā fiya fiya anu ó le bɛɛcɛ ŋma inu icɔɔci a. Abɔ ó lɛ eko ligii kpɔ a, ó le yɛ gā inu icɔɔci ɛpa ɔhá gáā lɛ ɔdā ekponu ɔɔma ya.
Frank lɛ kwu fiyaa gā ɛga nɛ ó cika ō jila mla ayinɛ ohile a. Ó nyɔ gáā tayinu igbihi ɛga ō je anɔ lá éyi, yɔ i leyi kwɛɛcɛ lɔɔlɔhi ku ācɛ nōo yɔ i dɔka nu a. Ācɛ a pɛ umoto ku uwa gáā yɛ, amáŋ é má ɔ ŋ. Boobu néē le yɛ a, ayinɛ alɔ ɔhá nōo yɔ i tɔɔna ɔwɛ abɔɔ ajaajɛ a wa gáā kwu ɔ u ta ipu umoto anu ɛjɛɛji uwa le pɛ i yɛ a.
Éyi ku ayinɛ alɔ a kahinii: “Abɔ alɔ yɔ i nyɔ ŋma igeli ɔɔma, alɔ yɛ bu ɛgiyi icɔɔci ɛta ɔɔma. Ācɛ bɛɛka ofu ɛpa ce igwo mahayi iyɔbu eyeeye ku aicɔɔci a. Ācɛ ōhī yɔ i jé utrat a, ācɛ ɔhá kē bi utrat a yɔ i ma ɔ fu lɛ ɔcɛ o kɛla tɛɛcɛ lɛ uwa a. O ya ɛɛ ku alɔ gā ipu unwalu ŋ ma, alɔ nyɛɛ ŋma abɔɔ boobu! Alɔ ta Ujehofa ahinya ka ɛgɛ nɛ ó je ogbotu lɛ alɔ klla cɛ lɛ alɔ jé ɔdā ō ya, o ya ɛɛ ku alɔ tɔɔna ku olɛhɔ a néē kwu alɔ ŋ ma.”
ĀCƐ O KLƆCƐ KU UBÁYÍBU A TƆƆNA MLA ƆTU Ō LƐ IPU AÉWO ƆHÁ
Ācɛ O Klɔcɛ Ku Ubáyíbu a tɔɔna ipu aéwo ɔhá mla ɔtu ō lɛ. Ipu aya ku ɛhico ku France, Józef Krett tɔɔna lɛ ācɛ nōo gē dɔka aɔdā agbenu ŋma ajɛ nōo ŋma éwo ku Poland a. É lɛ ɔ fu kóō ya ɛlā ō ka tɛɛcɛ ŋma Ubáyíbu nɛ ikpɛyi ɛlā ku nu kahinii: “The Resurrection of the Dead Soon.” Eko nɛ ayinɛ alɔ a lɛ ɔkpá ō higwu a je lɛ ācɛ ipu igeli ɔɔma a, otrɛyi ku icɔɔci éyi lɛ ācɛ icɔɔci ku nu ahɔ̄ pi kéē hii gā ōjila a ŋ. Ahɔ̄ nɛ ó pi uwa a i ci ācɛ alɛwa ŋma ō gā ōjila ɔɔma ŋ. Ācɛ nōo fiyɛ u 5,000 nyɔ gáā jahɔ tu ɛlā ō ka tɛɛcɛ ŋma Ubáyíbu a, otrɛyi ku icɔɔci ɔɔma kē nyɔ duu! Ɔyinɛ alɔ Nɔnyilɔ Krett hi otrɛyi ku icɔɔci ɔɔma igwú kóō gáā kɛla lɛyikwu ɔdā nɛ ó kpɔtuce a, amáŋ ó ta. Igbihi nɛ ɔyinɛ alɔ Nɔnyilɔ Krett lɛ ɛlā ō ka tɛɛcɛ ku nu ya kwɛyi a, ó kwu ɛjɛɛji ɔkpá ku alɔ nɛ ó bi a u kpo lɛ ācɛ a, ohigbu ka é dɔka ō nwu ɛlā tōōtɔ̄ɔ̄ lɛyikwu Ɛlā Ku Ɔwɔico—Émɔ̄s. 8:11.
Claude Brown le yɛ gā Africa, ɛga néē hi babanya ka u Ghana a, o ya ɛɛ kóō tɔɔna ku ɔkoolɔhi a. Ācɛ alɛwa po ɛlā ɔkwɛyi a ohigbu ka ó ya ɛlā ō ka tɛɛcɛ alɛwa, klla je aɔkpá ku alɔ alɛwa lɛ ācɛ ipu éwo ɔɔma. John Blankson nōo yɔ i gā inɔkpa kóō kwu piya ɔcɛ ō yuklɔ ɛcí (pharmacist) a, nyɔ gáā jahɔ tu ɛlā ō ka tɛɛcɛ ŋma Ubáyíbu éyi nɛ ɔyinɛ alɔ Nɔnyilɔ Brown ya a. Ó le jé boobu ka anuɔ lɛ ɔkwɛyi a má ɛ. John kahinii: “Ɔkwɛyi a cɛ gā um gweeye, n kē da ācɛ alɛwa lɛyikwu ɔ ipu inɔkpa.”
John le nwu ŋma ipu Ubáyíbu ka Ɔwɔico I Wɛ Ɛta Ipu Ekponu Ŋ. Ohigbu ɛnyā, ɛ̄cī éyi ó le yɛ ta icɔɔci ku Anglican o ya ɛɛ kóō da otrɛyi ku icɔɔci a ɔka lɛyikwu ɔ. Otrɛyi ku icɔɔci a le cɔnu anu ó lɛ
ɛgba dɛ kahinii: “Á wɛ Ɔcɛ O Yɛce Ukraist ŋ, a wɛ ɔcɛ ɔlɛ Ebilii. Nyɛɛ ŋma amanya!”Eko nɛ ó le yɛ ta ɔlɛ a, John lɛ ɔkpá ta fu otrɛyi ku icɔɔci a kéē le gbɛyi ipu ɛwa kéē kɛla lɛyikwu Ɔwɔico Ɛta Ipu Ekponu. Otrɛyi ku icɔɔci a da ɔ kóō nyɔ gā inu o yuklɔ kpɔcii ku aitica ipu inɔkpa a, ɛga nɛ ācɛ o nwu ɔkpá a da ɔ ɔka ɔdaŋ ka ó ta ɔkpá fu otrɛyi ku icɔɔci a ɔkwɔɔkwɛyi.
John toohi kahinii: “Ii, n ya lɛ a.”
Itica a da u John kóō lɛ ŋŋma ta otrɛyi ku icɔɔci a. Ohigbu ɛnyā, John lɛ ɔkpá ta kahinii:
“Ɔkpani, itica ku um ka ami ɔ lɛ ɔkpá ta ku n lɛ ŋŋma ta uwɔ, n kē le tutu ō ta uwɔ ŋŋma a, ɔdaŋ ku a géē cɛ ka aɛlā ɛkɛmgbɛ nɛ anuɔ yɔ i nwu a.”
Itica a le hidaago, anu ó da ɔ ɔka kahinii: “Blankson, ɔdā nɛ a dɔka ō ta a yɔ a?”
“Ii, ɔkpani. Ɔdā nɛ um ta foofunu gla a yɔ abɔɔ a.”
“Alɔ géē nu uwɔ ŋma inɔkpa nyā. Á gáā gɔbu ipu inɔkpa nyā gla ŋ, ɔdaŋ ku a gɔbu yɔ i ka ka anuɔ i cɛ mla otrɛyi ku icɔɔci nɛ igɔmɛnti yɔ i cɛpɔ ku nu a ŋ”
“Amáŋ ɔkpani, . . . eko duuma nɛ a lɛ ɔkpá nwu alɔ nōó lɛ aya nɛ alɔ i jɛyi nu ŋ, alɔ i gē da uwɔ ɔka ŋ nɛɛ?”
“Ii gboo, aa gē ya lɛ a.”
“Ɔkpani ɔdā nɛ um kē ya a yɔ abɔɔ a. Ɔcɛ a yɔ i nwu alɔ ɛlā ŋma ipu Ubáyíbu, anu n kē lɛ ɔka da ɔ a. Ɔdaŋ ka ó cila ɔka a gla ŋ, ɔdiya nɛ um kē cɛgbá ō ta ɔkpá fu ɔ ō ta ɔ ŋŋma a?”
É nu Blankson ŋma inɔkpa a ŋ. Ó kē ta ɔkpá duuma ō ta ŋŋma ŋ.
ĀCƐ O KLƆCƐ KU UBÁYÍBU A GWEEYE Ō YUKLƆ NWUNE NWUNE
Ō kɛla lɛyikwu uklɔ ku ihayi a, Ɔda Ō Gbaajɛ a kahinii: “Alɔ lɔfu ka ɔkwɔɔkwɛyi bɛɛka Udefidi a kahinii: ‘Awɔ je ɔfú nɛ̄ n gē le kpɛ́fú nyā gā um á.’ (Aíjē 18:39) Alɔ lɛ ɔtu ō tu kwu ɔtu ipu ihayi ɔɔma ibi, ohigbu ka alɔ má ɛgɛ nɛ Ujehofa ta alɔ abɔ ipu ɛ̄gbā ō gba ku nu a. Ācɛ ɔlɛ nu nōo yɔ i gba ɔ ɛ̄gbā kpaakpa a humayi tɔɔna ku ɔkoolɔhi a mla eeye.”
Abɔ eko yɔ i nyɔ a, ayinɛ alɔ a lɛ ōmiya ya kéē lɛ inu ku uredio ɔhá lɛ kpɔ. É lɛ inu ku uredio ɔɔma gwo ipu Chicago, U.S.A. É hi inu ku uredio ɛpɛpɛ ɔɔma ka WORD, ohigbu ka é géē bi ɔ le tɔɔna lɛyikwu Ɛlā Ku Ɔwɔico. Ɛpleeko ɔɔma, é bi aɔdā nōo lɛ ɔfu fiyɛ le yuklɔ, nōo géē ya ku ācɛ nōo yɔ ɛga oligbo kéē po olɛhɔ lɛyikwu Ajɔɔcɛ a, ācɛ nōo kóō yɔ aya ku ɛhico ku Canada a lɔfu po ɛlā a.
Ipu ihayi ku 1925, Ujehofa ta ayinɛ alɔ a abɔ kéē jɛyi ɛlā ɛpɛpɛ lɛyikwu ɔkpá ku Ɔdā Nēé Mafú Lɛ Ujɔ́ni ɛyi 12 nōo wɛ ɔdā eeye. Ohigbu ɛgɛ néē jɛyi Ubáyíbu ɛpɛpɛ nyā, ōhī ku uwa i klla gɔbu ō gba Ujehofa ɛ̄gbā gɛ ŋ. Amáŋ ācɛ alɛwa ku uwa gweeye ō jɛyi ku Ubáyíbu nyā tōōtɔ̄ɔ̄ lɛyikwu ɔdā nōo ya ɔkpanco mla ɛgɛ nōó lɛ abɔ kwu ācɛ nōo yɔ ipu ɛcɛ nyā iyē a.
a Babanya, é hi ɔkpá nyā ka Oyeeyi Ku Alɔ Ācɛ O Yɛce Ukraist—Mla Uklɔ Ku Alɔ.
b É gē hi J. F. Rutherford nōo wɛ ɔcɛ nōo yɔ i ma ɔwɛ fu lɛ Ācɛ O Klɔcɛ Ku Ubáyíbu eko ɔɔma a, ka u Judge Rutherford. Gbɔbu ɛɛ kóō gā ipu uklɔ ku Ubɛtɛlu a, ó yuklɔ ɛnɛɛnɛ ɛyɛɛyɛyi ku ɔcɛ o hɛpɔ néē jé ka u Eighth Judicial Circuit Court a ipu Missouri.