Èske w te konnen?

Piske ann Izrayèl sezon sechrès la long, ki sa moun ki t ap viv nan peyi sa a te fè nan tan lontan pou yo te ka toujou gen ase dlo?

▪ Ann Izrayèl, lapli tonbe ant mwa oktòb ak mwa avril, e pafwa dlo lapli yo te tounen rivyè ki te desann ak tout fòs nan vale yo. Sepandan, ann ete, dlo lapli sa yo seche e lapli gendwa pa tonbe pandan plizyè mwa. Ki sa moun ki t ap viv nan tan biblik yo te fè pou yo te ka toujou gen dlo?

Pou moun Izrayèl yo te rezoud pwoblèm sa a, yo te konn fouye kanal arebò mòn yo pou yo ka dirije dlo lapli ki tonbe pandan sezon ivè a nan sitèn yo te fè anba tè. Yo te konn fè tèt kay yo ak yon pant pou yo ka dirije dlo lapli yo nan sitèn sa yo. Anpil fanmi te gen pwòp sitèn pa yo, kote yo te konn pran dlo pou yo pase swaf yo. — Levitik 11:36; 1 Samyèl 19:22.

Izrayelit yo te konn pwofite sous dlo yo tou. Nan zòn ki wo yo, dlo lapli ki te konn tonbe nan sezon ivè yo te konn antre nan tè jiskaske yo rive nan kouch wòch dlo a pa ka pase ladan yo epi yo koule anlè kouch sa yo pou y al soti nan sous. Souvan, yo te konn tabli vil toupre yon sous (enn ann ebre). Non yo te konn bay vil sa yo montre sa. Pa egzanp gen Ennchemèch, Ennwogèl, Enngedi (Jozye 15:7, 62, NW). Nan vil Jerizalèm, te gen yon kanal yo te fouye nan wòch ki te pote dlo nan vil la. — 2 Wa 20:20.

Kote pa t gen sous dlo, yo te konn fouye pi (bè ann ebre) pou yo ka jwenn dlo, jan yo te fè sa Bècheba (Jenèz 26:32, 33). Gen yon ekriven ki rele André Chouraqui ki di “teknik [Izrayelit] yo te itilize yo enpresyone moun jis jounen jodi a”.

Nan ki kalite kay petèt Abram (Abraram) t ap viv?

▪ Abraram ak madanm li t ap viv Ou, yon vil nan peyi Kalde ki te rich. Poutan lè Bondye te mande yo kite vil la, yo te fè sa e yo te kòmanse viv anba tant (Jenèz 11:31; 13:12). Fè yon ti reflechi sou jan chanjman sa a dwe te yon gwo sakrifis pou yo.

Ant 1922 ak 1934, Leonard Woolley, yon akeyològ, te fè fouy nan vil Ou, ki ann Irak. Pami tout kay li te jwenn yo, te gen 73 ladan yo ki te fèt an brik. Anpil nan kay an brik sa yo te gen chanm ki te antoure yon lakou ki te nan mitan kay la e lakou a te fèt ak yon materyo solid. Lakou a te gen yon ti pant sou anndan e nan mitan l te gen yon drenaj pou jete dlo sal. Nan kay ki pi gwo yo, chanm pou envite yo te gen twalèt ladan yo. Anba nèt, gen chanm ki te gen kuizin ak kote pou moun fè manje e te gen chanm pou esklav. Te gen yon eskalye ki monte al sou yon balkon an bwa ki te antoure lakou a. Balkon an te bay sou pòt tout chanm ki te nan premye etaj la.

Men sa mesye Woolley di: “Yon kay [...], ak yon lakou yo te kouvri ak yon materyo solid, ki gen mi yo te byen pentire ak lacho, ki te gen drenaj pa l, [...] e ki te gen douz chanm oubyen plis, montre moun ki t ap viv nan kay sa yo te vrèman alèz. Mèt kay sa yo, [...] se te moun nan klas mwayèn nan tankou moun ki gen chòp, ti komèsan, eskrib [moun metye yo se te ekri pou moun oswa kopye nenpòt tèks alamen] ak moun ki gen lòt metye ankò.”

[Foto nan paj 23]

Yon sitèn ann Izrayèl

[Liy kredi]

© Masada National Park, Israel Nature and Parks Authority

[Foto nan paj 23]

Yon modèl kay nan epòk Abraram

[Liy kredi]

© Desen: A. S. Whitburn