Sining karon lang, nagdamo ang sirkulasyon sang libro nga nagapaathag sa mga pagtamod sang ginatawag nga bag-o nga mga atiesta. Ini nga mga balasahon natalupangdan sang madamo kag ginbaisan nila ini kag gindebatihan. Parte sa sini, ang neuroscientist nga si David Eagleman nagsulat: “Wala na lang ini ginsapak sang pila ka bumalasa . . . kay nagapati sila nga nahibaluan sang mga sientipiko ang tanan nga butang.” Dayon nagsiling pa sia: “Pero ang maayo nga siensia pirme bukas sa bag-o nga mga ideya, kag ang siensia may mga nadiskobrehan nga wala ginapaabot.”

Sa malawig na nga tion, ang abilidaran nga mga sientipiko nakahimo sing wala ginapaabot nga pagdiskobre sa ila pagpangita sing sabat sa makalilibog nga mga pamangkot parte sa kinaugali. Apang ang iban nakahimo man sing daku nga sayop. Ginpakita ni Isaac Newton, isa sa mga pinakabantog nga sientipiko, kon paano ang puersa sang grabidad nagahugpong sa mga planeta, mga bituon, kag mga galaksiya sa isa lang ka uniberso. Naimbento niya ang calculus, ang matematika nga gingamit sa pagdesinyo sing kompyuter, paglakbay sa kahawaan, kag nuclear physics. Apang si Newton nagtuon man sing alchemy, nga isa ka siensia kuno nga naggamit sing astrolohiya kag madyik sa pagtinguha nga himuon nga bulawan ang tingga kag ang iban nga metal.

Sobra sa 1,500 ka tuig antes kay Newton, gintun-an sang Griego nga astronomo nga si Ptolemy ang kalangitan nga wala naggamit sing instrumento. Gin-obserbahan niya ang mga planeta sa kagab-ihon kag nangin eksperto sa paghimo sing mapa. Pero nagpati sia nga ang duta amo ang sentro sining tanan nga butang. Ang astrophysicist nga si Carl Sagan nagsulat tuhoy kay Ptolemy: “Ang iya panudlo nga ang sentro sang uniberso amo ang Duta ginbaton sa sulod sang 1,500 ka tuig, kag isa ini ka pahanumdom nga ang kaalam indi garantiya nga ang isa indi na magsayop.”

Amo man sini ang mga hangkat sa mga sientipiko karon. Mapaathag gid bala nila sing tul-id ang uniberso? Bisan pa nagakaigo lang nga kilalahon naton ang pag-uswag sang siensia kag ang mga benepisyo nga natigayon naton, importante man nga hunahunaon naton ang mga limitasyon sini. Ang physicist nga si Paul Davies nagsiling: “Indi ka gid makakita sing lohikal nga mga paathag parte sa uniberso nga nagahisantuanay sing bug-os.” Ini nga mga pinamulong nagapakita sining indi mapanghiwala nga kamatuoran: Indi gid mahangpan sing bug-os sang mga tawo ang kinaugali. Gani kon may magsiling nga masarangan ipaathag sang siensia ang tanan nga butang nga nagaluntad, rasonable lang nga indi ini dayon pagpatihan.

Ang Biblia nagasiling parte sa makatilingala nga kinaugali: “Tan-awa! Diutay lamang ini nga bahin sang . . . binuhatan [sang Dios]; daw hutik lamang ang nabatian naton tuhoy sa iya!” (Job 26:14) May tuman pa kadamo nga ihibalo nga indi masarangan hangpon sang mga tawo. Matuod gihapon ang ginsiling ni apostol Pablo nga ginsulat sang nagligad nga mga 2,000 ka tuig: “Tuman kadamo sang pagpakamaayo sang Dios! Indi gid matungkad ang iya kaalam kag ihibalo! Indi gid mahangpan sing bug-os ang iya mga paghukom kag indi mausoy sing bug-os ang iya mga dalanon!”—Roma 11:33.