LARAWAN SANG KASAYSAYAN
Ciro nga Daku
Kon basihan ang aton kalendaryo subong, sang gab-i sang Oktubre 5/6, 539 B.C.E., daw imposible ang natabo sa siudad sang Babilonia nga kapital sang Emperyo sang Babilonia. Sina nga gab-i, ang siudad nasakop sang mga soldado sang Media kag Persia, nga ginapangunahan ni Hari Ciro sang Persia, nga kilala man nga si Ciro nga Daku. Epektibo gid ang iya estratehiya.
KON PAANO NASAKOP NI CIRO ANG BABILONIA
“Sang nagplano si Ciro nga sakupon ang Babilonia, amo ini ang pinakamabakod nga siudad sadto sa Middle East, ukon ayhan sa bug-os nga kalibutan,” siling sang libro nga Ancient World Leaders—Cyrus the Great. Ang Babilonia ara sa tunga sang Suba Eufrates. Ginapuno sini sing tubig ang dalagku kag madalom nga mga kanal sa palibot sang matag-as nga mga pader. Bangod sini nga mga depensa, daw imposible nga masakop ang siudad.
Sa ilaya sang Babilonia, ginpalikaw sang mga tinawo ni Ciro ang tubig sang Eufrates gani nagnabaw ang suba nga nagalibot sa siudad. Dayon nag-ubog ang mga soldado pakadto sa gawang sang siudad. Napabay-an ini nga bukas amo nga mahapos nila nga nasakop ang Babilonia. Suno sa Griego nga mga istoryador nga si Herodotus kag si Xenophon, may kompiansa ang mga taga-Babilonia sa mabakod nga depensa sang ila siudad amo nga sang gab-i nga ginsalakay sila, madamo sa ila ang nagasinadya sa isa ka sinalusalo pati na ang ila hari! (Tan-awa ang kahon nga “Ginsulat sang Kamot sa Dingding.”) Ining pagsakop ni Ciro nagtuman sang pila ka makatilingala nga mga tagna sa Biblia.
Gintagna sa Biblia ang pagsakop ni Ciro sa Babilonia
MAKATILINGALA NGA MGA TAGNA
Makatilingala gid ang mga tagna ni Isaias kay ginsulat ini mga 200 ka tuig sing abanse, ayhan mga 150 ka tuig antes pa matawo si Ciro! Binagbinaga ini nga mga tagna:
Isa ka lalaki nga ang ngalan Ciro ang magasakop sa Babilonia kag magahilway sa mga Judiyo.—Isaias 44:28; 45:1.
Magamala ang Suba Eufrates kag magaagi diri ang mga soldado ni Ciro.—Isaias 44:27.
Mapabay-an nga bukas ang mga gawang sang siudad.—Isaias 45:1.
Indi magpakig-away ang mga soldado sang Babilonia.—Jeremias 51:30; Isaias 13:1, 7.
ISA KA MILAGRUSO NGA PAGHILWAY
Sang 607 B.C.E., ginsalakay sang mga soldado sang Babilonia ang Jerusalem kag ginbihag nila ang kalabanan nga nakaluwas. Daw ano kalawig nga mangin bihag ang mga Judiyo? Nagsiling ang Dios: “Niyan kon matuman ang kapitoan ka tuig, silotan ko ang hari sang Babilonia kag ina nga pungsud . . . kag himoon ko ini nga mamingaw sa gihapon.”—Jeremias 25:12.
Subong sang nasambit na, nasakop ni Ciro ang Babilonia sang 539 B.C.E. Wala madugay pagkatapos sini, ginhilway niya ang mga Judiyo. Nag-abot ang mga Judiyo sa ila duta nga natawhan sang 537 B.C.E., insakto gid nga 70 ka tuig halin sang ginbihag sila. (Esdras 1:1-4) Natuman ang tagna nga mangin “mamingaw” ang Babilonia kag nagapamatuod ini nga sibu gid ang tagna sa Biblia.
NGAA IMPORTANTE INI SA IMO?
Binagbinaga ini: Gintagna sa Biblia (1) ang 70 ka tuig nga pagkabihag sang mga Judiyo, (2) ang pagsakop ni Ciro sa Babilonia kag ang iya mga estratehiya, kag (3) ang pagkalaglag sang Babilonia. Imposible nga mahibaluan ini sing abanse sang mga tawo! Matuod gid nga “ang tagna wala mag-abot paagi sa kabubut-on sang tawo, kundi ang mga tawo nagpamulong gikan sa Dios.” (2 Pedro 1:21) Gani dapat gid naton tun-an ang Biblia.
^ par. 36 Ini nga mga termino nagapatuhoy sa takus sang kabug-aton sang kuarta. Para sa detalyado nga paathag, tan-awa ang kapitulo 7 sang libro nga Binagbinaga ang Tagna ni Daniel! nga ginhimo sang mga Saksi ni Jehova.
Basi Manamian Ka Man
ANG LALANTAWAN—TULUN-AN NGA EDISYON
Nahibaluan Mo Bala?—Pebrero 2020
Paano napamatud-an sang mga arkeologo nga matuod gid nga tawo si Belsasar sang Babilonia kag isa sia ka hari?
