Dalayawon kag Katahom Tulukon

“Nanamian dayon ako sa mga kabayo. Katahom gid sa ila kag kanami tan-awon.”—TOMASZ, EKSPERTO NGA MANUGSAGOD SANG KABAYO.

PARA sa madamo nga tawo, ang kabayo amo ang pinakamatahom nga sapat. Mapagsik sila kag manami tan-awon samtang nagapusnga, nagaserbe, kag nagadalagan. Katahom gid sa ila tulukon!

Sa sulod sang mga siglo, madamo nga rasa sang kabayo ang ginpabuad sa lainlain nga klima kag lugar. Ang puro nga Arabian isa sa pinakamanami sa tanan nga rasa. Ini nga sapat nga mainit sing dugo, makusog, madasig, resistensiado, kag maalam. Gani maayo gid ini gamiton sa mga sports.

Madugay na ginasagod ang Arabian nga kabayo sa Poland, isa ka pungsod sa Sentral nga Europa. Para sa mga manugsagod kag mga eksperto, ang pila sa pinakamaayo nga Arabian nga kabayo naghalin sa Poland. Ngaa? Ini kag ang iban pa nga pamangkot pagasabton sang mga manugsagod kag eksperto sa kabayo.

Ang Ginasiling sang mga Eksperto

Hibaluon anay naton ang puro nga Arabian nga kabayo. Ini nga rasa pirme ginaangot sa Middle East. Si Tomasz, nga isa ka eksperto sa kabayo, nagpaathag: “Siniglo na nga ginapadamo kag ginatinguhaan sang tribo sang Bedouin nga indi masimpunan sang iban nga rasa ang Arabian nga kabayo. Bangod sa ila estrikto kag maayo nga pag-atipan, napreserbar ang puro nga rasa sang Arabian nga kabayo. Abuabuhon ukon mapulapula ang kinaandan nga kolor sini; may itom man, pero talagsa lang.”

Si Żaneta nga isa ka manugsagod sang Arabian nga kabayo nagsiling: “Katahom gid sa ila kag ginakabig nga pinakapuro kag pinakamadugay na nga rasa sang kabayo.” Indi lamang sila agresibo kundi maisog man kag resistensiado. Bangod mabakod ang baga sang Arabian, maayo sila iserbis sa malayo nga biyahe.

Halin sa Arabia Pakadto sa Poland

“Paano nakalab-ot ang mga Arabian sa Poland?” pamangkot namon kay Tomasz, ang  tag-iya sang rantsuhan. “Mahimo nga gindala sila sang isa sa representante sang hari sa iya pagpauli halin sa palasyo sang Stambul sang ika-16 nga siglo,” paathag niya. “Pero, sigurado nga nag-umpisa ang pagsagod sini nga kabayo sa Poland sang ulihi nga bahin sang ika-18 nga siglo.” Ginsugid ni Izabela Pawelec-Zawadzka, isa ka eksperto nga manugsagod sang Arabian nga kabayo, ang papel ni Count Wacław Rzewuski. Bangod nahibaluan gid niya ang kultura sa Sidlangan, sia ang “nag-umpisa kag nag-organisar sang pag-importar sang mga kabayo halin sa Arabia,” kag 137 ka kabayo ang ila nadala pa-Europa.

Bangod mapisan kag pursigido gid si Rzewuski, sang 1817 natukod ang una nga Polish Arabian nga rantsuhan sa Janów Podlaski, East Poland. “Maayo gid ini sang umpisa. Gin-atipan sing maayo sang mga manugsagod ang mga kabayo,” paathag ni Tomasz. “Pero sang nagdabdab ang duha ka bug-os kalibutan nga inaway nga naghalit sa Europa, naguba ang mga rantsuhan sa Poland. Ang kalabanan nga mga kabayo napatay, nalagyo, ukon ginkawat.” Pero pagkatapos sang ikaduha nga bug-os kalibutan nga inaway, ginsugdan liwat ang pagsagod sing mga kabayo.

Sa karon, mga 30 na ka rantsuhan sa Poland ang nagasagod sing Arabian nga mga kabayo. Ang pamaagi sang pagsagod nga nagalawig na sing 200 ka tuig naggarantiya sing pinakamaayo nga rasa sang kabayo. Bangod sini, nakilala ang Poland nga isa sa pinakamaayo nga manugsagod sing Arabian nga kabayo. Ang mga eksperto kag nanamian sa kabayo sa bug-os nga kalibutan nagakadto pa diri para sa dalagku nga palaguaon kag pagpamaligya sing kabayo kada tuig.

Pag-atipan sa Arabian nga Kabayo

Ang pagsagod sa maayo nga rasa sang kabayo kinahanglan sing maayo nga pag-atipan. Si Małgorzata nga tag-iya sang rantsuhan, nagpaathag: “Mauti ang pag-atipan sa Arabian nga kabayo. Dapat balanse ang pagpakaon sa ila para magpabilin sila nga mapagros kag matahom tulukon. Ang manugbata nga kabayo nagakinahanglan sang pinasahi nga pag-atipan.” * Ano ang maayo nga ipakaon sa Arabian?

Nagpadayon si Małgorzata: “Sa aga, ginapakaon namon sing uhot ang mga kabayo, nga nagahatag sing tanan nga sustansia, lakip na ang panguna nga bitamina kag mineral. Masustansia gid ang oat nga ginlaktan sing upa ukon dagami; maayo man ang upa sang sebada kag trigo. Pero mas nanamitan gid ang kabayo sang kumpay—hilamon ukon alfalfa subong man patatas, karot, kag beetroot. Kon tigtulugnaw, masami nagabakal ang mga manugsagod sing namikskla nga pagkaon nga puno sing protina. Ginapadilap man sila sing asin nga may mineral ukon herba para magkalma. Pero, mas maayo gihapon kon pahalbon sila. Isa pa, kinahanglan nila pirme ang matinlo nga tubig bangod wala sila nagainom sing mahigko nga tubig.”

Ang nagakaigo nga pagsagod sa Arabian  nga kabayo nagalakip sa pag-atipan sang ila panit kag balahibo. Ginatinluan ini sing maayo, ginahusay, kag ginahapulas. Dugang pa, nagsiling si Tomasz: “Importante gid ang pagtinlo sang ila mga kuko kada adlaw, para indi sila magbalatian, lakip na sang kanser. Dapat gid tinluan ang mga mata, ilong, baba, kag dulunggan sang kabayo.” Nagdugang si Żaneta: “Para mangin mapagros kag matahom tulukon ang kabayo, dapat makaduludalagan ini kag makaligidligid sa balas, lunang, ukon kahilamnan. Kon balhason ang kabayo bangod sa iya pagduludalagan, dapat sia habulan kag dugaydugay paliguan.”

Ginpadaku sang mga eksperto nga importante gid ang paghatag sang espesipiko nga kinahanglanon sang tagsa ka kabayo. Ginpaathag ini ni Małgorzata: “Ginapatihan nga may ikan-um nga igbalatyag ang Arabian nga kabayo—nanamian sila nga ginahapulas kag ginahakos sang tawo. Paagi sini, maanad ang kabayo sa nagasakay sa iya, asta sa ulihi nga unungan gid niya ang iya amo. Nagahirihiri sila kon yuhuman, hakson, hatagan sing espesyal nga pagkaon, subong sang karot ukon kalamay. Ang mga mahilig sa kabayo mawili gid sa pag-atipan sa ila.” Ginsugid ni Tomasz ang iya nabatyagan: “Nanamian dayon ako sa mga kabayo. Katahom gid sa ila kag kanami tan-awon. Pero indi mahapos nga paanaron sila sa imo. Tinuig pa antes ko ini nahimo.”

Ang Palaabuton sang mga Kabayo

Halin pa sang una, nanamian gid ang mga tawo sa katahom, kadasig, kapagsik, kakusog, kag kaalam sang mga kabayo, ilabi na sang mga Arabian. Kag nangin suod sila sa mga tawo. Pero nadula ina nga kaangtanan sa tion sang mga inaway, kay ginatos ka kabayo ang napatay. Pero sa paggahom sang Ginharian sang Dios, gamiton lang sang mga tawo ang mga kabayo sa dungganon nga paagi, nga nagahimaya sa ila Manunuga, si Jehova nga Dios.

[Nota]

[Retrato sa pahina 15]

Inang kag tinday

 [Mga Retrato sa pahina 16]

Ang Adlaw-Adlaw nga Pag-Atipan sa Arabian Nagalakip sa

1. Mahalungon nga paghusay sang panit kag balahibo

2. Pagtinlo sang mga kuko

3. Pagpalangga

[Retrato sa pahina 17]

Mga laki nga kabayo nga nagadugsing sa niebe