Stress—Kon Ano ang Epekto Sini sa Aton

Ano ang matabo kon nagadalidali ka para hingabutan ang biyahe sang bus? Mabatyagan mo gid nga nagataas ang imo presyon kag nagadasig ang pitik sang imo tagipusuon. Bisan pa wala mo maabtan ang bus, amat-amat man lang nga magabalik sa normal ang pitik sang imo tagipusuon kag pagginhawa.

PERO, indi amo sini ang nagakatabo kon ara ka pirme sa makapa-stress nga kahimtangan. Mahimo nga madugay madula ang imo kabalaka ukon mahimo madugay man mag-ayo ang pagpalanghugot sang imo kaunuran, pagtaas sang presyon, kag paglain sang tiyan. Nagadamo ang nagabatyag nga daw wala na nagauntat ang tension. Halimbawa, madamo ang napilitan nga magpabilin sa ila mabudlay nga trabaho bisan pa indi sila malipayon sa sini. Ano ang epekto sang stress sa imo lawas kag kapagros?

Ang Reaksion sang Lawas sa Stress

Si Dr. Arien van der Merwe nga nagtuon parte sa stress nagpaathag kon ano ang reaksion sang lawas sa sini. Madasig ang reaksion sang lawas, kag ang komplikado kag “madamo nga kemikal halin sa utok kag mga hormone nagadalagan sa bilog mo nga lawas, agod ihanda ang imo mga organo kag mga sistema para sa emerhensia.”

Sa gilayon, handa ka na nga atubangon ang mahimo matabo. Handa na ang tanan mo nga igbalatyag subong sang panulok, pagpamati, kag pagtandog. Madasig ang reaksion sang imo utok, kag ang imo mga adrenal gland nagapagua sang mga hormone nga nagapabaskog sang imo mga maskulo subong man sang imo tagipusuon, baga, kag iban pa nga organo nga kinahanglan para maatubang ang makapa-stress nga mga sitwasyon.

Gani, sa tion sang mga emerhensia ang reaksion sang imo lawas sa stress makaluwas sa imo. Halimbawa, makalikaw ka dayon sa nagasibad nga salakyan para indi ka mabungguan. Pero, lain naman nga istorya kon ang stress wala na nagauntat.

Kon ang Stress Mangin Problema

Ano ang matabo kon ang imo lawas pirme na lang alisto? Ang imo mga maskulo tensionado gihapon, madasig ang imo pulso kag mataas ang  imo presyon. Magadamo man ang kolesterol, tambok, kalamay, hormone, kag iban pa nga kemikal sa imo dugo. Kon ining mga kemikal nga para tani sa mga emerhensia nga talagsa lang nagakatabo magpabilin sa imo dugo, samaron sini ang imo mga organo. Ano dayon ang matabo?

Magasakit ang imo likod, ulo, kag tangkugo, kag magapalanghugot ang imo kaunuran. Suno sa mga doktor, mga sintomas ini sang malala nga stress. Ang wala untat nga stress nagaresulta sa indi matapos nga mga obra, pagluya, kag indi  maayo nga relasyon sa iban. Ginabangdan man ini sang paglain sang tiyan, lupot, kag esophageal spasm. Mahimo nga indi lang amo sini ang epekto sang malala nga stress. Ang istrok, atake sa tagipusuon, pagkaguba sang batobato, balatian sa tagipusuon, kag diabetes, mahimo nga epekto ukon palalaon pa gid sang stress.

“Bangod nagapagua ang lawas sing cortisol kon madugay na ang stress,” sulat ni Van der Merwe, “nagadamo ang tambok sa palibot sang suloksulok kag likod.” Ang balatian sa panit, pareho sang eksema kag psoriasis, masami nga epekto ukon mahimo palalaon sang stress. Ang malala nga stress mahimo man magresulta sa depresyon, pagkairitable, kag sobra nga kakapoy. Nagakaapektuhan man sang sigesige nga stress ang imo memorya kag konsentrasyon. Ginapaluya man sini ang imo immune system, amo nga madali ka lang malatnan sang simple nga trangkaso ukon mahimo ka pa gani magbalatian sing kanser kag autoimmune disease.

May daku pa gid nga epekto ang stress sa tanan nga bahin sang aton kabuhi—mental, pisikal, emosyonal, kag espirituwal. Gani importante gid nga mahibaluan naton kon paano ini kontrolon. Pero indi man naton gusto nga dulaon na lang ang tanan nga stress. Ngaa?

Mapaanggid naton ang stress sa mapagsik nga kabayo. Nanamian kita magsakay sa sini. Pero kon indi na ini makontrol, mahimo mabutang sa katalagman ang aton kabuhi. Amo man sini ang kontrolado nga stress. Nagapapagsik ini sa aton para nanamian kita mag-obra, madamo sing mahimo, kag mapagros. Gani mas malipayon kita.

Kon amo, paano naton makontrol ang stress para mangin mapuslanon ini sa aton kabuhi? Binagbinagon sang masunod nga artikulo ang epektibo nga mga paagi kon paano ini himuon kag kon ano ang aton reaksion sa sini.

[Kahon sa pahina 5]

‘GINHIMO SING MAKATILINGALA’ SANG MAALAM KAG MAHIGUGMAON NGA MANUNUGA

Madamo ang nagapati nga ang reaksion sang lawas sa stress nagsugod lang sang ang mga tawo sang una pirme nahadlok sa mga mammoth kag saber-toothed nga mga tigre. Pero indi ini matuod. Sa baylo, ang komplikado nga mga sistema sa aton lawas gindesinyo sing maayo sang isa ka maalam nga Manunuga. Halimbawa, ang ikasarang sang dugo nga magtugon, magbato sa impeksion kag magpapali sang pilas, subong man ang reaksion sang lawas sa stress, pamatuod nga may maalam kag mahigugmaon nga Desinyador.

Tanan ini pamatuod nga “ginhimo [kita] sing makahalangawa kag makatilingala.” (Salmo 139:13-16) Ang mahigugmaon nga mga aman sang Dios sa aton kag ang aton relasyon sa iya, pati ang dalayawon nga pagtuga niya sa tawo para magmalipayon, nagapasalig nga wala na sing kasakit, kalisod, ukon kamatayon sa nagahilapit nga Paraiso diri sa duta.—Bugna 21:3-5.

[Diagram/Retrato sa pahina 5]

(Para sa aktual nga pormat, tan-awa ang publikasyon)

MGA EPEKTO KON PIRME KITA GINA-STRESS

Pagsakit sang ulo

Pagsakit sang tangkugo

Pagpagot

Pagsakit sang likod

Balatian sa tagipusuon

Ulser

[Retrato sa pahina 5]

Pagpalanghugot sang kaunuran