Pagbantay sa Kalibutan

▪ “Mga 30 porsiento sang mga babayi sa United States ang nagabusong antes sila mag-20 anyos.”—CENTERS FOR DISEASE CONTROL AND PREVENTION, U.S.A.

▪ Sa isa ka pagtuon sa U.S., nasapwan nga sa 420 ka lalaki nga “biktima sang kapintas sa puluy-an” “halos tatlo sa kada 10 ang ginasakit ukon ginaabusuhan.”—AMERICAN JOURNAL OF PREVENTIVE MEDICINE.

Madamo sing Mahibaluan nga Lenguahe?

Madamo nga ginikanan ang nahadlok nga basi indi na makahibalo ang ila kabataan sang ila lenguahe kon may iban nga lenguahe nga mabatian ang ila kabataan. Pero indi ini matuod, siling sang isa ka grupo sang mga researcher nga ginapangunahan sang isa ka neuroscientist nga si Laura-Ann Petitto sa Toronto, Canada. “Pagkatawo mo, ang mga tisyu sa imo utok . . . handa na magtuon sing lenguahe,” siling ni Petitto, “kag may ikasarang ini magtuon sing madamo nga lenguahe.” Sa eskwelahan, ang kabataan nga nakahibalo sing duha ka lenguahe mas maalam sangsa mga bata nga isa lang ka lenguahe ang nahibaluan. Pero, siling sang Toronto Star, “kon gusto sang mga ginikanan nga matigayon sang ila kabataan ang mga bentaha sang isa nga nakahibalo maghambal sing duha ka lenguahe, dapat sila mismo ang manguna sa pagtudlo sini sa ila kabataan.”

Ang Pornograpiya Nagahalit sa Kabataan

Labi nga naganubo ang edad sang mga bata nga nagatan-aw sing pornograpiya kag bayolente nga mga video sa Internet. Suno kay Heinz-Peter Meidinger, tsirman sang German Association of Philologists, nahibaluan sang mga bata nga lalaki nga 12 anyos pasaka kon diin kag kon paano pangitaon ang mga Web site nga nagapagua sing sobra nga kapintas kag pornograpiya. Bisan pa ginapakita sang mga kabataan nga daw wala lang ini sing epekto sa ila, ang matuod ginakulbaan man sila kag nagakakibot sa ila nakita. Ginalaygayan ni Meidinger ang mga ginikanan nga hibaluon pirme ang ginapensar kag ginatan-aw sa kompyuter sang ila mga bata.

Pagplano Para sa Pagdiborsio

Mas madamo nga mga Australiano sa karon ang nagahimo sing kasugtanan antes sila magpakasal nga nagaobligar sa ila mangin asawa ukon bana nga tumanon ang pila ka kondisyon, report sang Sunday Telegraph sang Sydney. Ginasambit sa sini nga kasugtanan kon paano tungaon sang mag-asawa ang ila pagkabutang kag kuarta pananglitan magdiborsio sila. Sa karon, ginalakip sa sini nga mga kasugtanan ang gusto sang isa kag isa agod magdugay ang ila pag-asawahay. Ginasambit pa gid sa sini kon sin-o ang maluto, maninlo, ukon magmaneho, subong man kon puede maghupot sing mga sapat, kon pila dapat ang kabug-aton sang isa kag isa, kon sin-o ang maatipan sa ido, kag kon sin-o ang mahaboy sang basura. Ang abogada nga si Christine Jeffress nagsiling nga ang mga tawo “wala na nagapaabot nga magdugay ang ila pag-asawahay.”

Mga Ginikanan nga Nabudlayan Magpakita sing Pagpalangga

“Nagadamo ang mga ginikanan nga kinahanglan tudluan kon paano nila pakig-angutan ang ila magagmay nga kabataan, kay indi sila kabalo kon paano ipakita ang ila pagpalangga,” siling sang magasin nga Newsweek Polska sa Poland. Kinahanglan matun-an sang mga ginikanan nga dapat nila updan sa paghampang, hakson, kag kantahan ang ila kabataan. Ini nga mga hilikuton importante para sa maayo nga pagdaku sang kabataan. Pero, ginapakita sang mga research, nga “sa mga pamilya sa Poland, ang pagtan-aw sing telebisyon kag pag-shopping amo ang panguna nga ginahimo sang mga ginikanan upod sa ila kabataan.” Ang paghampang upod sa ila kabataan ikan-om lamang.