Pagbulig sa mga Kabataan nga Nabudlayan sa Pagtuon

SUNO SA MANUNULAT SANG MAGMATA! SA MEXICO

Si Steven nabudlayan sa pagbasa. Kon mahibaluan niya nga pabasahon sia sing matunog sa klase, nagasakit ang iya tiyan.

Bisan pa ginatudluan pirme si Maria sang iya manunudlo, nabudlayan gihapon sia sa pagsulat sing maathag. Inoras man kag matapos niya ang iya asaynment.

Makapila basahon ni Noah ang iya asaynment sa eskwelahan. Apang, nagakalipat sia gihapon sa iya natun-an kag manubo ang iya grado.

SANDAY Steven, Maria, kag Noah, may mga kabudlayan sa pagtuon, kag ang kinaandan sini nga problema amo ang kabudlayan sa pagbasa. Halimbawa ang mga dyslexic masami nga indi makakilala sang halos magkapareho nga letra. Ang iban pa nga problema amo ang dysgraphia (diperensia nga may epekto sa ikasarang sa pagsulat) kag dyscalculia (nabudlayan sa matematika). Apang, kalabanan sa sining may mga problema sa pagtuon mga maalam kag ang iban gani alam-alam pa.

Ang mga sintomas sini nga diperensia nagalakip sang madugay makatuon maghambal, nabudlayan sa tunog sang mga tinaga, pirme sayop nga pagmitlang, nagapinitla, nabudlayan sia nga makilala ang mga letra kag numero, nagasala sa mga tinaga nga daw pareho sing tunog, kag nabudlayan sa pagsunod sa mga instruksion. *

Buligi ang Imo Bata

Ano ang himuon mo kon ang imo bata nabudlayan sa pagtuon? Una, hibalua kon normal ang iya palamatin-an kag panulok agod mahibaluan mo ang mga kabangdanan. * Dayon, ipakonsulta sia sa doktor. Kon may diperensia gid man sa pagtuon ang imo bata, kinahanglan niya ang imo suporta. Dumduma nga ini nga diperensia wala nagapahangop nga indi maalam ang imo bata.

Panginpusli ang pinasahi nga mga programa sa eskwelahan sang imo bata, kaangay sang personal  nga pagtudlo ukon tutor. Pangabaya ang bulig sang iya manunudlo. Ayhan, mahimo nga papungkuon niya ang imo bata sa atubangan kag hatagan sing mas malawig nga tion sa paghimo sang iya mga asaynment. Mahimo sia hatagan sang iya manunudlo sing nasulat kag oral nga instruksion kag oral examination. Bangod masami nga malipaton kag indi organisado ang mga kabataan nga may problema sa pagtuon, mahimo sila hatagan sing ikaduha nga set sang libro agod matun-an nila sa ila balay. Mahimo nga pagamiton sia sing kompyuter nga may spell-checker agod magamit niya sa eskwelahan ukon sa iya asaynment.

Maghimo sing malip-ot nga sesyon sa pagbasa kada adlaw. Mas maayo para sa mga dyslexic nga bata kon pabasahon mo sia sing matunog agod makahatag ka, subong iya ginikanan, sing panugda kag pagtadlong. Una, basahon mo ini sing matunog samtang ginapasundan mo ini sa imo bata. Nian, dungan kamo basa sing matunog. Dayon, sia naman ang pabasahon mo. Paggamita sia sing ruler samtang nagabasa, kag pamarkahi sa iya ang mabudlay nga mga tinaga. Mahimo ninyo ini sing 15 minutos lamang kada adlaw.

Ang ikasarang sa matematika mahimo matudlo sa praktikal nga mga paagi, kaangay sang pagtakus sa kadamuon sang ingrediente sang lulutuon, paggamit sing pulgadera sa pagpamanday, ukon sa pagpamalaklon. Mahimo man makabulig sa pagtudlo sa matematika ang paggamit sing graphing paper kag mga diagram. Para sa mga nabudlayan sa pagsulat, gamita ang dalagku sing linya nga mga papel kag dalagku sing agi nga mga lapis. Mahimo mo man mabuligan ang imo bata sa spelling paagi sa paggamit sang de-magnet nga mga letra nga naplastar sa metal.

May epektibo man nga mga paagi agod mabuligan ang mga may ADHD. Antes makigsugilanon sa bata nga may subong sini nga diperensia, tuluka sia sa mata. Pat-ura nga malinong ang iya palibot kon nagahimo sia sang iya asaynment, kag tuguti ang imo bata nga pirme magpulupahuway. Hatagi sing palautwasan ang iya pagkahulagan paagi sa paghatag sa iya sing hilikuton sa balay nga nagadalahig sang aktibo nga paghulag.

Posible nga Magmadinalag-on

Palig-una ang imo bata nga gamiton kag pauswagon ang iya ikasarang kag talento. Dayawa kag padyai ang ila nahimuan, bisan pa diutay lang ini. Tungaa sa mas magagmay kag mahapos himuon ang ila mga hilikuton agod mabatyagan nila ang kalipay kon may nahimuan sila. Maggamit sing mga retrato ukon mga diagram sang mga paagi sang iya mga himuon agod matapos niya ang iya ulubrahon.

Sa ulihi, importante para sa isa ka pamatan-on ang pagbasa, pagsulat, kag ikasarang sa matematika. Makasalig ka nga paagi sa imo pagbulig kag nagakaigo nga pagpalig-on, makatuon ang imo bata​—mahimo nga sa tuhay lang nga paagi kag mas madugaydugay.

[Mga nota]

[Kahon sa pahina 11]

ANG KABUDLAYAN SA PAGTUON NANGIN BENTAHA

“Kon tulukon ko ang mga tinaga sa isa ka pahina, daw nagarinambol lang ini nga mga linya. Daw tuhay ini nga lenguahe. Wala sing kahulugan ang mga tinaga para sa akon kon indi ini pagbasahon sing matunog sang iban. Abi sang akon mga manunudlo tamaran lang ako ukon wala ako sing pagtahod sa ila, ukon wala ako nagapanikasog kag nagapamati sa amon mga leksion. Apang indi ina matuod. Nagapamati kag nagapanikasog gid ako, apang indi ko gid mahangpan kon ngaa nabudlayan ako sa pagbasa kag pagsulat. Mahapos lang sa akon ang iban nga subject kaangay sang matematika. Subong bata, madali ko lang matun-an ang mga butang kaangay sang isport, pagtrabaho, art, kag bisan ano nga de-mano nga mga hilikuton basta wala lang sing labot sa pagbasa kag pagsulat.

“Sang ulihi, mas luyag ko pa magtrabaho sing de-mano, gani nakahibalo ako sa mga hilikuton sa konstruksion. Bangod sini, nakapribilehiyo ako sa pagtrabaho sa lima ka proyekto sang pagpanukod sang mga Saksi ni Jehova sa iban nga pungsod. Bangod mas nagakinahanglan ako sing daku nga panikasog agod makabasa, nakabulig ini sa akon nga madumduman ang kalabanan sa akon nabasa. Subong estudyante sa Biblia, nakabulig gid ini sa akon ilabi na sa pagwali sang Pulong sang Dios. Gani, imbes nga tamdon ko ang akon kakulangan subong kaluyahon, ginatamod ko ini subong bentaha.”​—Peter, may dyslexia nga bug-os tion nga ministro sang mga Saksi ni Jehova.

[Retrato sa pahina 10]

Ang mga kabataan mahimo nga mangin maayo gid sa pagdrowing sang ila nahangpan samtang nagapamati sing maayo