Pagbantay sa Kalibutan

▪ ‘Ang nagaandar nga telebisyon sa bug-os nga adlaw, ang katunayan nga halos wala na nagadululungan kon magkaon kag bisan ang desinyo sang [stroller] nga nagatalikod ang bata sa nagatulod’ nagaupang sa komunikasyon sang kabataan kag ginikanan. Isa sa mga resulta sini amo nga ang kabataan nga naga-eskwela na “nagabisyo” kon indi nila mapabutyag ang ila kaugalingon.—THE INDEPENDENT, BRITANYA.

▪ Sa Espanya 23 porsiento sang kabataan ang ginbun-ag sa gua sang pag-asawahay. Ang kadamuon sa Pransia 43 porsiento; sa Denmark, 45 porsiento; kag sa Sweden, 55 porsiento.—INSTITUTO DE POLÍTICA FAMILIAR, ESPANYA.

▪ Ikatlo sang mga taga-Britanya ang wala pa sa lima ka oras ang tulog kada gab-i, amo nga ‘indi sila makakonsentrar sing maayo, malipaton, [kag] alabuton.’ Ang kulang nga tulog mahimo man magpadugang sang “risgo sang sobra nga pagtambok, diabetes, depresyon, diborsio kag aksidente sa salakyan.”—THE INDEPENDENT, BRITANYA.

Kasingki “Agod Malingaw Lang”

“Nagadamo ang mga kaso sang pagpangastigo kag pagpakahuya nga ginahimo kag ginavideo sang mga menor de edad sa ila mga mobile phone,” siling sang pamantalaan sa Espanya nga El País. May mga biktima nga wala na maulian bangod sa sobra nga pagkastigo. Ngaa ginahimo sang mga pamatan-on ini nga mga krimen? “Wala nila ini ginahimo agod mangawat ukon bangod sang rasismo ukon bangod miembro sila sang isa ka gang. Ginahimo nila ini—kag isa ini ka makasiligni nga sahi sang krimen—agod malingaw lang,” paathag sang magasin nga XL. “Kon kaisa hubog sila kag kon kaisa indi,” siling ni Vicente Garrido, isa ka sikologo nga espesyalista sa kriminolohiya. “Apang, ang kinaandan nga rason amo nga wala sila sing kaluoy.”

Diutay nga Interes sa Tropikal nga Balatian

Napatumbayaan na sang medikal nga pagpanalawsaw ang kalabanan sang tropikal nga balatian. Ngaa? “Ang masubo nga kahimtangan amo nga . . . ang mga industriya sang bulong wala nagapangita sang [bag-o nga mga paagi sa pagbulong],” siling ni Michael Ferguson, isa ka molecular biologist sa University of Dundee, Scotland. Wala sing interes ang mga kompanya sang bulong nga himuon ini, kay pat-od nga indi nila mabawi ang ila ipuhunan sa sini. Mas luyag sining mga kompanya nga maghimo sing daku sing kita nga mga bulong para sa mga balatian subong sang Alzheimer’s disease, sobra nga katambukon, kag mga bulong para sa mga lalaki nga wala na sing ikasarang sa pagpakigsekso. Sa amo man nga tion, siling sang magasin nga New Scientist, ginabulubanta nga mga “1 ka milyon ka tawo sa bug-os nga kalibutan ang nagakapatay kada tuig bangod sang malaria, samtang ang luwas kag epektibo nga mga bulong tuman gihapon kabudlay nga matigayon.”

Kabataan nga “Konsumidor”

Suno sa La Sapienza University, sa Roma, Italya, bisan ang mga tatlo ka tuig pa lang nga kabataan makakilala na sang nanuhaytuhay nga tatak sa merkado, kag sa edad nga walo, mangin “konsumidor” na sila. Ang mga pasayod sa TV may daku nga impluwensia sa ila kabuhi, amo nga nangin magagmay sila nga mga “diktador,” nga nagapilit sa ila mga ginikanan nga baklon ang pila ka produkto, siling sang La Repubblica. “Ang peligro amo,” siling sang pamantalaan, nga ang kabataan “magakabuhi kag magapati sa indi tunay nga kalibutan, nga ang bisan ano nga itanyag (kag ginabakal) kinahanglanon gid.”

“Nagabusong” nga Manikin

Kinaandan na nga buhi nga mga pasyente ang ginatun-an sang mga nagatuon kon paano tatapon ang mga nagabusong. Apang karon, suno sa report sang Associated Press, ang isa ka “robot nga nagabata,” nga ginhingalanan nga Noelle, amo na ang “pirme ginagamit.” Ang “nagabusong” nga manikin, may daw tuodtuod nga pulso kag cervix dilation, kag mahimo ma-program agod daw tuodtuod ang pila ka komplikasyon kag agod mahapos ang pagbata ukon madugay ang pasakit. Ang “lapsag” nga ibun-ag ni Noelle mahimo nga mapagros kag mapulapula ang duag ukon nagapalanggit-om nga nagapakita nga indi bastante ang oksiheno. Ngaa manikin ang gamiton sa paghanas? “Mas maayo nga sa $20,000 nga robot ka magsayop sangsa buhi nga pasyente,” paathag sang report.