Pagbantay sa Kalibutan

Mga Bitamina kag Kanser

Ginpakita sang 14 ka pagtuon sa 170,000 ka tawo nga ang mga bitamina indi makapugong agod magbalatian sing kanser sa tutunlan, tiyan, atay, tinai, kag balabag. Suno sa magasin sa medisina nga Deutsches Ärzteblatt, magluwas nga wala sing maayo nga epekto ang antioxidant nga beta carotene kag bitamina A, C, kag E, basi makadugang pa gani ini sa posibilidad nga magbalatian sing kanser. Si Dr. Richard Sullivan sang Cancer Research UK nagpaathag: “Wala sing madali nga paagi agod malikawan naton ang kanser sa colon. Kon nagainom ka sing mga bitamina agod indi magbalatian sini, nagauyang ka lang sing kuarta.” Nagsiling pa sia: “Ang pinakamaayo nga paagi agod mabuhinan ang posibilidad nga magbalatian amo ang pagkaon sing makapapagros nga pagkaon kag indi manigarilyo.”

 Nahangawa sa Mikrobyo?

“Imposible gid ang balay nga wala sing mikrobyo, kag wala sing pulos ang paghandum sa sini,” siling sang artikulo sa The New York Times. “Magluwas lang kon kaupod mo sa balay ang isa nga tigulang na gid, bata pa katama (wala pa sing 6 ka bulan) ukon may grabe nga balatian, ang pila ka gatos ka bakterya sa lamesa, uluyatan sang puertahan ukon sa kutsara indi makatalagam” sa imo kapagros. Matuod, ang madali mapan-os nga pagkaon nga ginbiyaan sa lamesa sa pila ka oras mahimo kadtuan sang bakterya kag tunaan sing balatian sa tiyan kag tinai. Agod indi ini matabo, isulod sa repridyeretor ang madali mapan-os nga mga pagkaon. Agod maamligan ka sa bakterya, indi mo kinahanglan ang mga produkto nga pangontra sa bakterya. “Manghinaw lang sang imo kamot nga nagapanghabon sing pila ka beses kada adlaw,” siling sang pamantalaan.

Wala Na sing Pagsalig

“Ang kalabanan nga Espanyol diutay ukon wala na gid sing pagsalig sa madamo nga institusyon nga may impluwensia sa ila kabuhi,” report sang pamantalaan nga El País sa Espanya. Suno sa Center for Sociological Research, sulusobra lang sa katunga sang 2,500 ka tawo nga gin-interbyu ang nagsiling nga wala sila sing pagsalig sa gobierno, 56.2 porsiento ang wala sing pagsalig sa mga bangko, kag 57.7 porsiento ang wala sing pagsalig sa mga unyon sang mga trabahador. Sa pungsod diin halos 75 porsiento sang pumuluyo ang nagsiling nga Katoliko sila, kapin sa 61 porsiento ang nagsiling nga ‘diutay lang ukon wala gid sila sing pagsalig sa Katoliko nga Simbahan.’ Nagakomento sa sini, ang editoryal sa pamantalaan nga Diario 16 nagsiling: “Madamo nga Espanyol ang nagasiling nga Katoliko sila, apang ang kalabanan sa ila indi aktibo sa sini ukon wala nagapati sa mga pagtuluuhan sini.”

Ginapaabtik sang Pagbasa ang Memorya

Paano mo mapauswag ang imo memorya? “Indi magpaabot sing milagro,” siling sang Folha Online sa Brazil. “Ang sekreto amo ang pagpaandar sa imo utok.” Ang isa sa pinakamaayo nga mga paagi sa pagpaabtik sa imo utok amo ang pagbasa. Paano? Ang neurologo nga si Ivan Izquierdo nagsiling: “Pagkatapos mabasa sang isa ka tawo ang tinaga nga ‘kahoy,’ madumduman niya ang tanan nga kahoy nga nahibaluan niya sa iya bug-os nga kabuhi sa sulod sang tuman kalip-ot nga bahin sang isa ka segundo.” Suno kay Izquierdo, “nagakatabo ini tanan nga indi niya mamulalungan.” Nagapati sia nga bangod sini nga sahi sang hilikuton sang hunahuna, indi madali magbalatian ang aton utok sing Alzheimer’s. Ang neurologo nga si Wagner Gattaz, sang Research Center for Memory Disorders, sa São Paulo, Brazil, nagsiling: “Kon pirme naton nga ginagamit ang aton memorya, labi naton ini nga matipigan.”

Nagadamo ang mga Text Message

“Sa bug-os nga kalibutan, kapin sa 360 bilyones ka text message ang ginapadala kada tuig,” report sang International Herald Tribune. “Halos isa ka bilyon ka malip-ot nga mga mensahe ini kada adlaw.” Labi nga nangin mapuslanon ang short message service, ukon SMS. Mas madamo nga kompanya ang nagapadala sing mga text message sa cell phone sang potensyal nga mga kliyente agod ibaligya ang ila produkto. Halimbawa, puede na karon mabaton sang mga nagsuskribe ang mga pangamuyo sang papa sa ila cell phone. Nagapadala ang mga pulis sa Netherlands sing mga SMS sa ginkawat nga mga cell phone agod paandaman ang potensyal nga mga magabakal sini. Kag ang pila ka pungsod, diin tugot sa relihioso nga kasuguan nga diborsiohan sang isa ka lalaki ang iya asawa sa tapos makasiling sing tatlo ka beses nga “Ginadiborsiohan ko ikaw,” nagpahanugot sa diborsio paagi sa SMS.

Paggamit sang Internet sa Netherlands

“Isa sa 5 ka bata nga nagapangidaron sing 11 pa 12 ang ginhambalan sing binastos sang isa ka estranghero samtang naga-chat sa Internet,” siling sang isa ka pagtuon nga ginreport sa Olandes nga pamantalaan nga Algemeen Dagblad. Suno sa gingamit nga mga pamangkot sa pagsurbe nga ginhatag sa 660 ka ginikanan kag 220 ka kabataan nga nagapangidaron sing 8 tubtob 12, kapin sa katunga sang kabataan nga naga-Internet ang may “di-maayo nga eksperiensia” kon kaisa bangod sang “makaulugot nga sulat (spam)” ukon sang pornograpiko nga mga laragway ukon sang indi maayo nga mga impormasyon. Ang kalabanan nga kabataan nagsugid sa ila mga ginikanan tuhoy sa sini. Ang pagtuon nagsiling pa nga 8 sa 10 ka ginikanan ang nabalaka tuhoy sa mga katalagman nga ginaatubang sang ila kabataan sa pag-Internet, kag halos katunga sang mga ginikanan ang nagsiling nga luyag nila nga bantayan sing maayo ang ila kabataan samtang naga-Internet, kag 60 porsiento sang mga ginikanan ang nagbutang sang ila kompyuter sa salas agod mabantayan ang ila kabataan, kag ang kabataan nagahinguyang sing promedyo nga halos isa ka oras kada adlaw nga nagahampang sa Internet, nagapadala sing elektroniko nga sulat, kag naga-chat.

Ang Ila Ginapasulabi nga Laygay

“Nasapwan sang isa ka surbe nga halos dos-tersia sang mga direktor sang nagapanguna nga mga kompanya ang nagapasulabi sang laygay sang ila tiayon sangsa laygay sang kaupod nga board member ukon katrabaho kon nagaatubang sing mabudlay nga problema sa ila trabaho,” siling sang The Times sang London. Si Bob Arnold, nga ang iya consulting firm amo ang gintugyanan sa pagpanalawsaw, nagsiling nga ang ginapangita nga mga manuglaygay sang mga lider sang negosyo, indi ang kalantip, kundi ang pagsalig. Sia nagpaathag: “Sa masami, ang pagkaindependiente, pagkawalaynadampigan kag eksperiensia amo ang ginapangita nga mga kinaiya sa mga tawo nga nagalaygay sa mga board member,” apang bangod ang pagsalig amo ang labing importante, ang laygay sang mga asawa amo ang ginapasulabi.